Determinizm Nedir, Örnekleri Nelerdir? Determinist Kime Denir?

Determinizm Nedir, Örnekleri Nelerdir?

Determinizmin diğer adı belirlenimcilik olarak da bilinmektedir. Yalnızca dünyanın değil insanın ve insan davranışlarının, düşüncelerinin bir yasaya tabi olduğunu savunan felsefi akımdır. Determinizme göre insanların günlük hayatta düşündüğü ya da aldığı küçük bir karar bile daha önceden belirlenmiştir ve buna göre bir karar alınmıştır. Buna bağlı olarak insanların yaptıklarından ve düşündüklerinden sorumlu olmadıklarını da savunmuşlardır.

 Özgür iradenin ve ayrıca insanların seçimlerinin birer yanılgı olduğunu ileri sürmüşlerdir. Determinizm, savunduğu görüş ve düşünceleri ile İslam filozoflarını da etkilemiştir. Determinizmden etkilenen filozoflar arasında Farabi, İbn-i Rüşd ve İbn-i Sina vardır.

 Determinist Kime Denir?

 Determinizm felsefi akımını savunan bir düşüncelerine inanan kişilere bu düşünceyi desteklemelerinden ötürü determinist denir. Deterministler evrendeki her şeyin bir nedeni olduğunu savunan kişilerdir. Doğada nedene bağlı sonuçlar vardır ve bu sonuçlardan insanlar herhangi bir sorumluluk duymamalıdır. Çünkü determinizme göre evrende her şey neden sonuç ilişkisi içindedir ve sonuçların nedenleri olduğu gibi her nedenin de kendine bağlı bir sonucu vardır.

 Determinist olan kişiler insanların özgür iradelerini de yok saymaktadır. İnsanların verdikleri her kararın evrendeki yasalardan kaynaklandığını ve bu nedenle de herhangi bir karar verirken iradelerinin olmadığını savunmaktadır. 

 Determinizm Temsilcileri Kimlerdir?

 Klasik olarak Determinizm akımının ilk ortaya çıkması ve bu alandaki ilk çalışmalar 18. yüzyıla uzanmaktadır. İlk çalışmalar 18. yüzyılda Pierre-Simon Laplace tarafından yapılsa da ilk temeller Thales'e kadar uzanır. Mantık olarak ve ayrıca evrendeki düzeni de açıklamak için evrendeki temel ilkeyi su, hava, atom gibi kabul etmesi ve evrenin düzenini de neden sonuç ilişkisine bağlaması önemlidir. Determinizm düşüncesindeki özgür iradenin olmaması fikri de Spinozaya ait olan bir fikirdir.

 Spinozaya göre evrendeki her şeyin bir düzeni vardır ve bu nedenle insan düşüncelerinden ve davranışlarından sorumlu değildir. Çünkü her şey önceden belirlenmiştir ve insan düşünce ya da davranışlarının da bir sebebi vardır. Bu nedenle sonuç sebebe göre belli olduğundan insanların herhangi özgür bir iradesi yoktur. 

 Felsefede Determinist Bakış Açısı Ne Demek?

 Determinist bakış açısı, insanların iradelerini tamamıyla yok sayan bir düşüncedir. Her şeyin evrenin işleyişinin sonucu olduğunu kabul eden bu düşünce insan iradesini yok sayar. İnsanlar ne kadar özgür gözükseler de aldıkları kararların arkasında evrendeki neden sonuç ilişkisi vardır. Özellikle de 19. yüzyıldan sonra farklı farklı determinizm düşünceleri ortaya çıkmaya başlamıştır.

 Mekanik determinizmi savunanlar evreni bir makineye benzetmiş ve evrendeki olayları da yasaların sonucu olarak değerlendirmiştir. Ekonomik determinizm ise insanların tüm psikolojik ve sosyal özelliklerinin ekonomik durumun sonucu olduğunu savunan bir düşünce olmuştur.