Türkiye Cumhuriyeti’nin 9’uncu Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in vefat haberi memleketi Isparta ve doğum yeri olan Atabey İlçesi’ne bağlı İslamköy’de büyük üzüntüyle karşılandı. Demirel’in ölüm haberini sabah namazı öncesinde alan köylüler ’Allah rahmet eylesin’ dileğinde bulundu.
Isparta’da börekçi Hakan Erdoğan, gece yarısı televizyon haberlerinden Demirel’in ölüm haberini duyduğunu belirterek, "Memleketimizin yetiştirdiği büyük bir devlet adamını kaybettik. Acımız büyük" dedi.
Demirel’in köylüleri ise ölüm haberini büyük üzüntüyle karşıladı. İslamköy Muhtarı Hakkı Gökçınar, "Köyümüzün yetiştirdiği, okuyan ve büyük devlet adamı olan değerli büyüğümüzü kaybettik. Köyümüzün, tüm Türkiye’nin, dünyanın başı sağ olsun. Değerli büyüğümüz Türkiye’yi tüm dünyaya tanıttı, tüm dünyanın tanıdığı bir devlet adamıydı. Çok üzgünüz. Türkiye’ye yollar, barajlar, büyük hizmetler kazandırmıştı" dedi.
Köylülerden Musa Çelik ise "Büyük devlet adamıydı. Yolumuzu yaptı, suyumuzu getirdi. Köylümüzdü, Allah rahmet eylesin" dedi. Köy imamı Şenol Arıbaş da, "Duyduk çok üzüldük. Büyük devlet adamıydı. Türkiye’nin başı sağ olsun. Memleketimize büyük hizmetleri oldu" diye konuştu.
Demirel’in köyden yetişen büyük devlet adamı olduğunu söyleyen köylülerden Hulusi Erdoğan, "Kendisinden küçüğüm ama tanışıyorduk. Allah rahmet eylesin" dedi. Zeki Eker ise "Demirel’in vefat haberiyle üzüldük. Hepimizin başı sağ olsun. Isparta’nın yetiştirdiği büyük devlet adamına rahmet dilerim" diye konuştu.
ANKARA’YA İSLAMKÖY EKMEĞİ GİDİYORDU
Demirel için Ankara’ya İslamköy ekmeği gönderen fırıncı Hasan Taşıyan, "4 yıl öncesine kadar haftanın belirli günlerinde Ankara’ya ekmek gönderiyorduk. Doktor sağlık sorunları nedeniyle yasaklayınca yine göndermeye devam ettik. Kendisi yemiyor fakat çalışanları yiyordu. Vefatını büyük üzüntüyle karşılıyoruz. O bizim babamızdı" diye konuştu.
DEMİREL’İN MEZAR YERİ HAZIR
Süleyman Demirel’in İslamköy’de defnedileceği alan önceden belirlenmişti. Süleyman Demirel Demokrasi Müzesi ve Külliyesi’nin de bulunduğu İslamköy’ü yukarıdan gören Çalca Tepe’de, Demirel için yaklaşık 10 metrekarelik ve 3 metre derinlikte anıt mezar yeri geçen yıllarda hazırlanmıştı. Anıt mezarın yanında Demirel’in elinde fötr şapkasının olduğu heykeli de bulunuyor.
Anıt mezarın bulunduğu 650 dekar alanda çam ve sedir ağaçlarıyla kaplı 9 gölet bulunuyor. Anıt mezarın bulunduğu alanın bekçiliğini yapan Sait Fidan, 9’uncu Cumhurbaşkanı’nın defnedileceği alanın 2003 yılında belirlendiğini ve 2004 yılında hazırlandığını; Demirel’in, defnedileceği alanı kendisinin belirlediğini söyledi. Süleyman Demirel ile kardeşi Şevket Demirel’in Çalca Tepe’ye gelerek anıt mezar yeri için inceleme yaptıklarını belirten Fidan, Süleyman Demirel’in ikinci gelişinde kazılan mezar yerini görüp onayladığını, ardından da toprakla kapatılmasını istediğini söyledi. O tarihlerde çevresi taşla örülü mezarın içerisine toprak doldurduklarını anlatan Sait Fidan, ölüm haberiyle yıkıldığını söyledi.
Demirel’in önce İslamköy Mezarlığı’nda bulunan aile kabristanlığındaki eşi Nazmiye Demirel’in mezarının yanına, sonra anıt mezar yapılacak alana mı defnedileceği, yoksa doğrudan Çalca Tepe’de hazırlanan yere mi defnedileceği henüz netlik kazanmadı. Demirel’in cenazesi devlet töreninin ardından cuma günü İslamköy’de toprağa verilecek.
Süleyman Demirel, en son Demokrasi Müzesi ve Külliyesi’nin 26 Ekim 2014 tarihindeki açılış töreni için doğum yeri İslamköy’e gelmişti.
Süleyman Demirel Demokrasi Müzesi ve Külliyesi’nin Müdürü Osman Siviloğlu, Türkiye içinde ve dışında milyonlarca seveni olan Süleyman Demirel’in ölümünden büyük üzüntü duyduklarını ifade etti. Demirel’in bugün müze olarak kullanılan doğduğu evin 1920 yılında inşa edildiğini ve 1979’a kadar da aile tarafından kullanıldığını söyleyen Siviloğlu, Demirel çiftinin 1948’de İslamköy’deki bu evde üç gün süren bir düğünle evlendiklerini ve burada bir süre yaşadıklarını anlattı.
Demirel’in doğduğu büyüdüğü evi tanıtan Siviloğlu, Demirel’in doğduğunda kullanılan beşiği ve diğer eşyalarının da evde sergilendiğini dile getirdi.
ANITKABİR’DEN SONRAKİ EN BÜYÜK ALAN
Süleyman Demirel için doğduğu topraklar İslamköy’de yapılan anıt mezarın inşası devam ediyor. 2000 yılında kardeşi inşaat yüksek mühendisi Şevket Demirel tarafından Çalca Tepe’ye çam ağaçları dikilerek 58 bin metrekare alan üzerine yapılan, Anıtkabir’den sonra kurulduğu alan bakımından Türkiye’nin ikinci en büyük anıt mezarı.
DÜNYA ORMANI
Anıt mezarda bir de dünya ormanı oluşturuldu. Bir zamanlar kayalıklar ve kıraç topraktan ibaret olan Çalca Tepe’de şu an dünyanın dört bir yanında getirilen bölge iklimine uygun farklı türden ağaç ve fidanlar dikilerek orman oluşturuldu. ’Dünya Ormanı’ adı verilen orman, Demirel’in yarım yüzyıldan fazla siyaset ve dünya liderliği iddiasını simgeliyor.
ISPARTA’YI KUŞBAKIŞI GÖRÜYOR
Çalca Tepe’de yapımı devam eden anıt mezar, Demirel Külliyesi’ni çaprazdan görüyor. Atabey ve İslamköy Ovası’na hakim mevkideki anıt mezar, Isparta’yı da kuş bakışı görüyor. Tepe, Selçuklu İmparatorluğu döneminden bu yana mezarlık olarak kullanılan ve Demirel’in ataları, eşi Nazmiye Demirel ve diğer hemşerilerinin bulunduğu mezarlığı da görüyor.
Süleyman Demirel Demokrasi ve Kalkınma Müzesi’nin de görüş açısında yer alan anıt mezarın Isparta’yı kuş bakışı görmesi, Demirel’in Isparta özlemini simgeliyor.
ALANI BEĞENMİŞTİ
Isparta’ya daha önceki gelişinde anıt mezar alanını inceleyen Süleyman Demirel, şunları söyledi:
"Bu proje dünyada bir numunedir. Çalca Tepe geçmişte kayalıklardan ve kıraç topraktan ibaret bir alandı. Kardeşim önderliğinde yürütülen çalışmalar sayesinde bu hale geldi. Buradaki çamlar dünyanın en şanslı çamları. Çamın dünyada sulandığı tek yer burası. Burası Şevket Bey’in eseridir. Benim hemşerilerim de kendisine kucak açmıştır. Hep yardımcı olmuşlardır. Kıraç tepe, bugün Türkiye’nin yeşil envanterine girmiştir. Bu bir ülkenin topraklarına yapılabilecek en büyük iyiliktir."
’YERİ DOLDURULAMAZ BİR İNSANDI’
Kaymakkapı Meydanı’nda simit satan 54 yaşındaki Ömer Yılmaz, Süleyman Demirel’in ölümüyle ilgili, "Ne diyebilirim ki. O gerçekten büyük bir adamdı. Parti başkanlıkları, başbakanlıklar, cumhurbaşkanlığı döneminde Türkiye’ye güzel eserler bıraktı. Yeri doldurulamaz bir insandı" dedi.
63 yaşındaki Kenan Vardar, "Isparta ve Türkiye’nin medar-ı iftarı, 80 öncesinin ’baba’ lakaplı usta siyasetçisi, barajlar kralı Süleyman Demirel’in ölüm haberini aldık. O büyük bir devlet adamıydı. Çok önemli bir isimdi. Böyle insanlara sahip çıkmıyoruz bari ölümünden sonra sahip çıkalım. Allah rahmet eylesin" diye konuştu.
ORTAMI GERMEZDİ
Demirel’in siyaset yaptığı dönemde ülkeyi germediğini söyleyen Ramazan Çelik de "Şimdikiler gibi değildi. İnsanları tahrik edip ortamı germiyordu. Demirel yumuşatırdı. İnsanlara gerilim vermezdi. En çok da bu yönüyle takdir ederdik" diye konuştu.
YEĞENİ KONUŞTU
9’uncu Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in yeğeni işadamı Mesut Şener ise büyük üzüntü duyduğunu söyledi. Demirel’in bir dünya lideri olduğunu vurgulayan Mesut Şener, "Döneminde Isparta da Türkiye de büyük hizmetler almıştır. Süleyman Demirel bir dünya lideridir, bir dünya markasıdır. İnanılmaz zekası, yaptığı hizmetleri ve kurduğu dostlukları hiç aklımızdan çıkmayacak. Ölümü bizleri derinden üzdü. Allah rahmet eylesin, mekanı cennet olsun. Gerçekten çok üzgünüm ve daha fazla konuşamayacağım" dedi.
SÜLEYMAN DEMİREL KİMDİR?
Türkiye’nin 9’uncu Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, 1 Kasım 1924’te Isparta’nın Atabey ilçesine bağlı İslamköy’de doğdu. İlköğrenimini doğduğu köyde, ortaokul ve liseyi Isparta ve Afyon’da bitirdi. Şubat 1949’da İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi’nden mezun oldu. Aynı yıl Elektrik İşleri Etüd İdaresi’nde göreve başladı. Önce 1949-1950, daha sonra 1954-1955 yıllarında Amerika Birleşik Devletleri’nde barajlar, sulama ve elektrifikasyon konularında ihtisas yaptı.
1954 yılında Barajlar Dairesi Başkanı, 1955 yılında da Devlet Su İşleri Genel Müdürü oldu. 1962-1964 yılları arasında serbest müşavir- mühendis olarak çalıştı. Aynı yıllarda Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde su mühendisliği konusunda dersler verdi.
Siyasi yaşamına 1962 yılında, Adalet Partisi (AP) Genel İdare Kurulu üyeliği ile başladı. 28 Kasım 1964 tarihinde bu partiye genel başkan seçilmesinin ardından, kurulmasını sağladığı ve Şubat-Ekim 1965 tarihleri arasında görev yapan koalisyon hükümetinde başbakan yardımcısı olarak görev aldı.
10 Ekim 1965’te yapılan genel seçimlerde, başında bulunduğu AP yüzde 53 oy alarak tek başına iktidar oldu. Bu seçimlerde Isparta Milletvekili olarak parlamentoya girdi ve Türkiye’nin 12’nci başbakanı olarak hükümeti kurdu. Bu hükümet 4 yıl sürdü. 10 Ekim 1969 tarihindeki genel seçimlerde de AP yine tek başına iktidar oldu ve 31’inci hükümeti kurdu. Daha sonra, parti içi bir kriz dolayısı ile, 32’nci hükümeti kurmak durumunda kaldı. 12 Mart 1971 muhtırası üzerine, başbakanlık görevini bıraktı. 1971 ile 1980 arasında, 1975, 1977 ve 1979’da 3 kez daha hükümet kurdu.
12 Eylül 1980 müdahalesi üzerine görevi bıraktı ve 7 yıl yasaklı olarak siyaset dışı kaldı. 6 Eylül 1987’de yapılan halk oylaması ile yasaklar kaldırıldı ve 24 Eylül 1987 tarihinde, Doğru Yol Partisi Genel Başkanlığı’na seçildi. 29 Kasım 1987’de yapılan genel seçimlerde Isparta Milletvekili olarak tekrar TBMM’ne girdi. 20 Ekim 1991 tarihinde yapılan genel seçimler sonrasında, DYP ile SHP ile biraraya gelerek kurduğu 49’uncu hükümette başbakan olarak görev aldı.
16 Mayıs 1993 tarihinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından Türkiye’nin 9’uncu Cumhurbaşkanı olarak seçildi. Görev süresinin bitimine doğru cumhurbaşkanlığı süresinin 3 yıl daha uzatılmasını öngören Anayasa’nın 101. maddesi ilgili değişiklik teklifi, 5 Nisan 2000 tarihinde TBMM Genel Kurulu’nda reddedildi. 16 Mayıs 2000 tarihinde, görevini Ahmet Necdet Sezer’e devretti.
EVLİLİĞİ
Süleyman Demirel, 12 Mart 1948 tarihinde, 1927 yılında doğan Nazmiye Demirel’le evlendi. 2005 yılında alzheimer rahatsızlığı nedeniyle tedavi görmeye başlayan Nazmiye Demirel, 27 Mayıs 2013’te Ankara’da tedavi gördüğü hastanede yaşamını yitirdi. Nazmiye Demirel, doğduğu İslamköy’de 30 Mayıs 2014’te toprağa verildi.
’HALAMIN YANINA DEFNETMEK İSTİYORUZ’
Dokuzuncu Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in yeğeni işadamı Mesut Şener, cenaze töreni ve defin işlemleriyle ilgili açıklamalarda bulundu. Demirel için "Türkiye’nin babasıydı, üzüntümü tarif edemiyorum" diyen Mesut Şener, Demirel’in nereye defnedileceği konusunda son kararı kardeşi Şevket Demirel’in vereceğini söyledi.
Süleyman Demirel’in nereye defnedileceği konusunun henüz netlik kazanmadığını vurgulayan Mesut Şener, "Anıtmezar sayın Şevket Demirel tarafından yapıldı. Ancak henüz tamamlanamayan bir bölümü olabilir. Henüz nereye defnedileceği konusunu biz de bilmiyoruz. Rahmetli Nazmiye halamın yanına defnedilmesi de söz konusu. Biz ailece aslında Nazmiye halamın yanına defnedilmesini tercih ediyoruz. Karar büyüklerin. Neticede İslamköy’e defnedilecek. Program değişikliği olmazsa cuma günü gibi gözüküyor" dedi.
’İZLERİ SİLİNEMEZ’
Isparta’ya ve Türkiye’ye Demirel’in büyük hizmetler yaptığını vurgulayan Mesut Şener, "Süleyman Demirel unutulmaz. Özellikle Isparta özelinde sağlıktan eğitime, yolundan sulamasına tarımına kadar her yerde Demirel’in izi vardır. Dolayısıyla bu memleket Demirel’i hiçbir zaman unutmayacaktır" diye konuştu. Demirel’in Türkiye’nin babası olduğunu belirten Şener, şunları söyledi:
"Allah gani gani rahmet eylesin. Süleyman Demirel Demokrasi ve Kalkınma Müzesi’nin üzerinde çok dururdu. O müzeyle çok uğraştı. Tüm arşivi, başbakanlığı ve cumhurbaşkanlığı döneminde kendisine hediye edilen herşey o müzede sergileniyor. Her şeyiyle bire bir ilgilendi. Birkaç sefer değiştirildi, son hali çok içine sinmişti. O müzenin Demirel’i iyi anlattığını düşünüyorum. O dönemi merak eden herkesi müzeyi ziyarete davet ediyorum. İyi ki açmışız zamanında o müzeyi. Çünkü birkaç sefer ertelendi ve değişiklikler yapılmıştı."
BELEDİYE BAŞKANI ATASOY: ACIMIZ SONSUZ
Süleyman Demirel’in vefatının ardından memleketi Isparta’nın Atabey İlçesi’ne bağlı İslamköy’de hareketlilik başladı. İslamköy’deki Süleyman Demirel Demokrasi ve Kalkınma Müzesi ile anıt mezarın yapıldığı Çalca Tepe’de Atabey Belediyesi, İl Özel İdaresi ve Karayolları Şube Müdürlüğü ekipleri temizlik ve düzenleme çalışmalarına başladı. İslamköy’e gelen Atabey Belediye Başkanı Ak Partili Tevfik Atasoy da şunları söyledi:
"Büyük Türkiye idealinin mimarı, ülkemizin her karışında her toprağında büyük emeği olan, yürüdüğümüz yolda, okuduğumuz okulda, suladığımız barajlarda aklımıza gelen her yerde büyük emeği olan ülkemizin kalkınması, refahı mutluluğu için gece gündüz çalışan, demokrasimizin gelişmesi için her türlü zorluğu zulmü içine çekerek memleket sevdasından vazgeçmeyen, Türk dünyasının mimarı büyük devlet adamı sayın cumhurbaşkanımızı kaybettik. Tabi ki acımız sonsuz. İnşallah bu içinde bulunduğumuz demokrasi müzesinde ülkemize, insanlığa, dünya insanlığına yaptığı hizmetler, katkılar yeni nesillere aktarılacak. Ve demokrasimizin kökleşmesinde gelişmesinde büyük katkısı olan bu devlet adamı sonsuza kadar yaşacaktır. Bütün ülkemizin başı sağolsun."
"ÇOCUKLUK ARKADAŞI DEMİREL’İ ANLATTI"
İslamköy’de birlikte oyun oynadığı çocukluk arkadaşı 87 yaşındaki İsmet Küçük, Süleyman Demirel’i anlattı. Süleyman Demirel Demokrasi Müzesi ve Külliyesi’ne bitişik Demirel ailesine komşu olan İsmet Küçük, Demirel’in ilkokulu bitirdikten sonra ortaokulu Isparta’da, liseyi Afyonkarahisar’da üniversiteyi İstanbul’da okuduğundan bahsederek, "Hepsini iftiharla bitirdi" dedi.
Demirel mühendis olduktan sonra barajlar, köprüler kralı olduğunu belirten İsmet Küçük, "Sonra da milletvekilliği, 7 defa başbakanlık yaptı. 80 darbesi oldu. Çok üzüldük. Ziyaretine de gittik, Bursa taraflarında ceza gördü. 6-7 ay oralarda kaldı. Ondan sonra yüzde 50 ile referandum oldu, siyasi yasaktan kurtuldu. Yine Isparta milletvekilliği yaptı. Reisicumhurluk yaparak da zirveye çıktı" dedi.
Darbe dönemlerinden bahsederken gözyaşlarını tutamayan İsmet Küçük, "Güniz Sokak’ta ailecek çok ziyaret ettik. O zaman yeni partiler kuruldu, parti başkanları oldu. İki defa 27 Mayıs, 80 darbeleri oldu. Reisicumhur zamanı ve 28 Şubat Erbakan hükümetinde o zaman da darbe gibi oldu ama 50 sene devlet hizmetinde bulundu. 1954’de gittiğim zamanlarda DSİ umum müdürüydü. Atabey 1957’de kaza oldu, kaza olduktan sonra DSİ umum müdürü olduğunda köyümüzün suyunu Atabey’den getirdi. Büyük büyük borularla memleketimize Ispartamıza suyu getirdi. Şimdi suyumuz kaynaktan çıktığı gibi geliyor. Hepimiz o sudan içiyoruz. Su içtikçe ona dua ediyoruz" diye konuştu.
Demirel’le komşu olduklarını dile getiren İsmet Küçük, "Çocukken, talebeyken onların 30-40 koyunları vardı. ’Çoban Sülü’ diye kitap falan da çıktı. O zaman elektrik, su yok, ortalık çamur, dar sokaklar, teknoloji yok. İki tane kanatlı kağnı arabası yolda karşılaştığında biri ara sokağa girmeyince diğeri yoldan geçemezdi. Çocukluğumuzda çukur kazar misket oynardık" dedi.
Eşi Hasibe Küçük ise babasıyla, Süleyman Demirel’in annesinin amca çocukları olduğunu belirterek, eskiden çok sık görüştüklerini, ancak son zamanlarda az gelmeye başladığını, büyük üzüntü yaşadıklarını anlattı.
MEYDANLAR VE SANDIĞIN HİKAYESİ
Süleyman Demirel Demokrasi Müzesi ve Külliyesi’nde, Demirel’in 1965 yılında rekoru hala kırılamayan oy oranının ve miting fotoğraflarıyla Çankaya’da oy kullandığı sandıktan oluşan bölümün ilginç hikayesini ise Müze Müdürü Osman Siviloğlu anlattı.
Siviloğlu, şöyle dedi:
"2009 yılında sayın cumhurbaşkanımız çalışma ziyaretinde bulundu. Müzeye girdiğinde yanında sadece ben vardım. Duvarlarda çok büyük panolar vardı ve sayın Demirel’in Anadolu’da Türkiye’de yaptığı açık hava mitinglerinin fotoğraflarını gösterdi. Bana dedi ki ’Demokrasi demek o gördüğün halk, halk demek o meydanlar.’ Yanımızda bir seçim sandığı vardı. O sandığı göstererek ’Meydanlar demek bu sandık demektir’ dedi. Bir seçim panosu istedi yapıldı. O seçim panosunda Türkiye haritası maketi. 1965 yılı milletvekilliği seçimlerinde Adalet Partisi ve diğer partilerin aldığı oylar belirtiliyor. Orada
seçim sonucu yüzde 52.87. Dedi ki ’Daha benim bu seçim rekorumu kimse kıramadı.’ Müzenin sol girişinde Türkiye haritası panosunda da çok sayıda proje, yatırımlar anlatılıyor. Cumhuriyetimizin Türkiye’ye kazandırdıklarını anlatan bir köşemizdir."
