AK Parti iç tüzük için düğmeye bastı!

Uzun süredir tartışılan Meclis'in Anayasası İç Tüzüğün değişmesi iktidar ve muhalefetin yeni gündem maddesi. AK Parti, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın parti milletvekillerine verdiği iftarda 'bir an önce değişmeli' demesinin ardından konu üzerinde çalışmaya başladı. Daha önce Meclis'te kurulan komisyonlar marifetiyle iktidar ve muhalefet değişikliği birlikte yapmaya çalışmış ancak sonuç alınamamıştı. Bunun üzerine AK Parti bu kez doğrudan kendi teklifini sunmaya hazırlanıyordu. Ancak özellikle CHP'nin itirazıyla karşılaşıldı.

Pazartesi günü Meclis'te basın toplantısı düzenleyen CHP Grup Başkanvekili Özgür Özel iç tüzüğün uzlaşı ile değiştirilmesi çağrısını yaptı. Özel, "Gelecek döneme yönelik yol temizliği olarak gördükleri, dayatma ile tekme tokat ile sayısal çoğunlukla bir içtüzük değişikliği yapacaklar, sonra tatile gidecekler. 1,5 aylık serinleme süresi, itirazların yatışması ve 'Bizim İçtüzük ile yol yürüyelim...' AKP'ye cevabımız, yok öyle yağma." dedi.

AK Parti Grup Başkanvekili Mustafa Elitaş'ın iç tüzük değişikliği için bugün (salı) harekete geçeceklerini ve muhalefet ile temas kurulacağını açıklamasından kısa süre sonra Başbakan Binali Yıldırım da partisinin grup toplantısında benzer bir açıklama yaptı: "İçtüzükle ilgili bir şey yapmanın zamanı geldi de geçti. Maalesef bu konuda kötü alışkanlıklar, içtüzüğün getirdiği imkânları amacı dışında kullanma, aldı başını gidiyor. AK Parti grubu olarak bu hafta diğer gruplarına da içtüzük konusunda bir kez daha birlikte hareket etme ve içtüzüğün daha etkin hale getirilerek Meclis'in daha verimli ve hızlı çalışmasını sağlayacak, bir yeni içtüzüğün yapılması konusunda diğer partilerin katılımını ve desteğini bekliyoruz. Ümit ederiz ki, ortak bir zeminde konuşulur, bir mutabakat oluşur. Hiç mutabakat olmayacak ülkeler ile bile mutabakat yapıyoruz da, kendi ülkemizde vatandaşa hizmetten başka amacı olmayan partilerle niye mutabakat yapmayalım. Dostluk elimizi muhalefete de uzatıyoruz."

AK Parti ne gibi değişiklikler planlıyor?

Al Jazeera'nın AK Parti kaynaklarından edindiği bilgiye göre, iktidar partisi özellikle yasa tasarının görüşmelerine geç başlanmasından, muhalefetin bu amaçla 'grup önerisi sunma' yöntemine başvurmasından rahatsız. AK Parti, muhalefetin kimi zaman Genel Kurul'un çalışması konusunda varılan mutabakatlara rağmen engelleme amacıyla bu yolu kullandığı görüşünde.

Parti grupları önerilerini sunduğunda tüm partileri bu önerinin lehinde ve aleyhinde konuşuyor. Bir partinin önerisine ilişkin görüşme kimi zaman 1 saati aşkın sürebiliyor. Ancak sonuçta öneri muhalefetten geldiği için iktidar partisinin oyları ile reddediliyor. AK Parti, 3 muhalefet partisi birden kendi önerilerini sunduğunda, tartışma ve benzeri nedenlerle her çalışma gününde yaklaşık 3 saat kaybedildiği görüşünde. Bunun yerine iç tüzükte yapılacak değişiklik ile grup önerileri hakkında sadece öneriyi veren parti sözcüsünün 5 dakika konuşması ardından oylama yapılması planlanıyor.

Zamandan kazanmak amacıyla planlanan değişikliklerden biri de araştırma önergeleri hakkında. Meclis'te bir konu ile ilgili araştırma komisyonu kurulması için çok sayıda teklif veriliyor. Bunların Meclis gündeminde yerini alabilmesi için ise Genel Kurul'da okunması ve tartışılması gerekiyor. AK Partili yetkililer, son yıllarda araştırma komisyonu kurulması için verilen önerge sayısının katlanarak arttığı ve son olarak 5 bine yükseldiğini söyledi. Muhalefetin iç tüzükten gelen bir hakkı, Meclis'te bir engelleme yöntemi olarak kullanmaya başladığını düşünen AK Parti araştırma önergelerinin Genel Kurul'da okunması yerine doğrudan elektronik ortamda gündeme alınmasının zaman kazandıracağı görüşünde.

Muhalefet ne istiyor?

Muhalefet partileri de aslında içtüzükten memnun değil. Yazılı olan ile uygulamanın çeliştiği belirtiliyor. Bundan önce içtüzük değişikliği için kurulan komisyonlarda muhalefetin de rahatsızlıkları olduğu için bu nedenle yol alınmıştı. Ancak muhalefetin Genel Kurul çalışmalarının televizyondan sürekli yayınlanmasını istemesi gibi bir kaç konu nedeniyle sonuç alınamamıştı.

Muhalefet bugün de aynı talebini tekrarlıyor. CHP Grup Başkanvekili Özgür Özel, 24 saat yayın talebini tekrarladı: "Televizyon yayını için masadan kalktılar. Söylüyoruz, 7/24 açık bir televizyon, 24 saat yayın yapacak bir TRT yayını... Kim ne yapıyor gece 2’lerde bir görsünler. Vatandaşın görmesinden korkuyorlar. Açalım vatandaş görsün, oturalım uzlaşalım."

İç tüzük değişikliği uzun süredir gündemde

Aslında iktidar partisi kadar, muhalefet de 42 yıldır yürürlükte olan ve bugüne kadar birçok değişikliğe uğrayan içtüzükten şikâyetçi. Meclis’in Anayasası olarak kabul edilen içtüzük, Cumhuriyet senatosunun da bulunduğu 5 Mart 1973 tarihinde kabul edildi. 1 Eylül 1973’te yürürlüğe girdi. Geçen sürede 150 den fazla değişiklik yapıldı.

İç Tüzük konusunda partilerin ortak tespitleri var. Bu tespitler, bugüne kadar kurulan iki komisyonun raporlarına da yansıdı.

İktidar partileri, kanun yapım sürecinin yavaşlığından, muhalefet partileri ise denetim sürecinin etkisizliğinden ve parlamento çalışmalarının planlı ve programlı olmayışından rahatsız. Örneğin parlamentoda belirlenen gündeme geçmek bazen saatler, hatta günler alabiliyor.

Parlamento çalışmalarının genel kurul ağırlıklı olması, komisyon çalışmalarını etkisizleştiriyor. Komisyonlar bazı kritik düzenlemeler konusunda zaman kazanmak ya da ayrıntılı çalışmak için alt komisyonlar oluşturup uzlaşma arayışına giriyor. Ancak son karar Meclis Genel kurulunda verildiği için yapılan çalışmalar bir anlamda çöpe gidebiliyor. Bu nedenle yasama süreci istenen kaliteye ulaşamıyor.

Milletvekillerinin bireysel olarak yasama ve denetim süreçlerine yeterli düzeyde aktif katılım sağlayamadıkları da yapılan tespitlerden biri.

Ayrıca, İç Tüzüğün mevcut bazı hükümleri hiç uygulanmazken, dayanağı olmayan bazı uygulamaların ise güçlü teamüller oluşturduğu belirtiliyor.

İki kere denendi

Yakın geçmişte siyasi partiler iki kez komisyon kurarak, mutabakat arayarak İç Tüzüğü değiştirmeye çalıştılar.

Bunlardan biri 2008 – 2009 yılları arasında yapılan denemeydi. AKP, CHP, MHP, DTP Grup Başkan'larının mutabakatları ile 16 Ekim 2008 de İç Tüzük Uzlaşma Komisyonu kuruldu. Dönemin Meclis Başkanı Köksal Toptan’ın başkanlığında ilk toplantısını 15 Ekim 2008’de yapan komisyon 4 ay süren bir çalışma sonunda hazırladığı İçtüzük Taslağını 18 Şubat’ta kamuoyu ile paylaştı.

Amacını, Meclisin ve milletvekilliğinin saygınlığı korumak, Meclis çalışmalarını hızlandırmak, çalışmaları şeffaflaştırmak, anlamsız tartışma ve gerginlikleri önleyecek mekanizmaları kurmak olarak belirleyen komisyonun hazırladığı taslaktaki bazı öneriler şunlardı:

- Daha önce Genel Kurulun kararına sunulan konuların pek çoğu, Danışma Kurulunca kararlaştırılacak.

- Danışma Kurulu tasarı, teklif ve Kanun Hükmünde Kararnamelerin, komisyonlarda ve genel kurulda ne kadar süre içerisinde sonuçlandıracağını belirleyecek.

- Genel Kurulun bir aylık kesin ve izleyen bir aylık taslak gündemini belirlenecek.

- Komisyon Başkanları Kurulu oluşturulacak. Kurul üç ayda bir toplanacak ve komisyonlar arasındaki işbirliği ve iletişim olanakları geliştirecek, çalışmaların hızlandırılması ve kalitesinin yükseltilmesini sağlayacak.

- Siyasi Etik Kurulu oluşturulacak.

- Parlamento Akademisi kurulacak.

- Sunuşlar dışındaki tüm yazılı metinlerin, Meclis Resmi Bülteninde yer alacak. Bu metinlerin Genel Kurulda okunmasına gerek kalmayacak.

- Torba Kanun uygulaması kaldırılacak.

- Temel Kanun uygulamasına son verilecek.

- Genel Kurulda pusula ile yoklamaya katılma ve oy verme uygulaması kaldırılacak.

- Olağanüstü toplantılar dışında, yoklama ve toplantı yeter sayısı kaldırılacak.

- Karar yeter sayısı üye tam sayısının beşte biri olarak belirlenecek.

- Komisyon raporunu Meclis Başkanına, o da siyasi parti gruplarına sundu ama çalışma hayata geçmedi.

2012’de bir kez daha denendi

Meclis Başkanlığını Cemil Çiçek’in üstlendiği 2012 yılında İç Tüzüğü değiştirmek için bir kez daha harekete geçildi. Çiçek, siyasi parti grup başkanlıklarına 5 Aralık 2012 tarihinde yazılı davet gönderdi. Bu kez her partiden iki milletvekilinin katılımıyla bir Uzlaşma Komisyonu kuruldu.

Komisyon, 19 Aralık 2012 tarihinde ilk toplantısını yaptı. 3 Temmuz 2013 tarihine kadar 36 toplantı gerçekleştirdi.

Komisyon, İç Tüzüğün 86 maddesini aynen, 65 maddesini değiştirerek kabul etti. 10 maddesini kaldırdı, 1 yeni madde yazdı. Ancak 20 -22 madde üzerinde mutabakat sağlayamadı. Bunlar, kıyafet, ant içme, yasama ve denetim sürecinin hızlandırılması ve etkinleştirilmesiyle ilgili bazı maddelerdi.

3 Temmuz 2013 tarihinde yapılan son toplantıda, partilerin her maddesinde uzlaşarak birlikte sunacakları bir içtüzük taslağı hazırlanamadığı ortaya çıktı. Hazırlanan metin yine Meclis Başkanı’na sunuldu. Cemil Çiçek de ortaya çıkan metni siyasi parti genel başkanlarına bilgi ve değerlendirme amacıyla gönderdi.

Sonuç almak umuduyla bir kez de gayri resmî olarak partilerin grup başkanvekilleri bir araya geldiler. Burada uzlaşma sağlanan madde sayısı arttı ve sadece birkaç madde anlaşılamayanlar olarak kaldı. Ancak yine de sonuç alınamadı.

Uzlaşma sağlanamaması sorun İç Tüzük değişiklikleri Anayasaya aykırı olamaz. Meclis'te yasa tasarısı olarak değil değişiklik teklifi olarak görüşülüyor. Kabul edilmesi için yasalarda olduğu gibi karar yeter sayısı ve toplantı yeter sayısı yeterli. AK Parti geçmişte sandalye sayısı itibariyle değişiklik yapacağı çoğunluğu elinde bulundurmasına karşın, kendisinin tek başına getirdiği teklifler Meclis'te büyük kavgalara neden olduğu için girişimlerinden vazgeçti. Bunun yerine diğer partilerle uzlaşma yolunu aradı.