AB'nin işkence raporu

Avrupa İşkencenin Önlenmesi Komitesi, Türk karakolları ve cezaevlerindeki kötü koşulları rapor etti. Cezaevlerinde kalanların üç yıl içerisinde iki kat artmasına şaşıran heyetin tespitlerine göre birçok tutuklu yere serilen şilteler üzerinde yatmak zorunda kalıyor.

Avrupa Konseyi’ne bağlı çalışan ve cezaevleri ve tutukluluk koşulları konusunda Avrupa’nın devletlerarası referans organı olan Avrupa İşkencenin Önlenmesi Komitesi tarafından polis ve jandarma karakolları, yabancıların tutulduğu alıkoyma merkezleri ve cezaevlerinde Haziran ayında yaptığı iki haftalık incelemeler, ortaya çarpıcı sonuçlar çıkarttı.

Slovenyalı savcı Ales Butala başkanlığındaki heyet 04-17 Haziran 2009 tarihlerinde aralarında polis merkezleri, jandarma karakolları, kaçak göçmenlerin tutulduğu yabancılar alıkoyma merkezleri, askeri ve sivil cezaevlerinin bulunduğu 33 farklı noktaya haberli veya habersiz ziyaretler gerçekleştirdi.

Gözaltındakiler uyutulmuyor

Heyet, ziyaretleri ile ilgili raporu hazırlamadan önce Türk yetkililerle biraraya gelerek, iki haftalık izlenimlerini paylaştı. Ziyaretleri sırasında polis veya jandarma tarafından gözaltına alınan 200’den fazla kişiyle görüşen heyet, kötü muamelenin görülme sıklığı ve vahametinde bir düşüşü eğilimi olduğunu gözlemledi. Yakalama anında aşırı güç kullanımının sürdüğüne dikkat çeken heyet, Diyarbakır Emniyet Müdürlüğü Terörle Mücadele Şubesi’nde alıkonulan şüphelilerin uykudan mahrum bırakıldıklarının tespit edildiğini, uykudan mahrum bırakmanın Terörle Mücadele Kanunu kapsamında yer alan 4 güne kadar alıkoyma yetkisi ile sistematik olarak kullanılmaya başlandığına dikkat çekti. Heyet, ziyaret ettikleri polis ve jandarma kurumlarındaki gözaltı koşullarının genel olarak tatmin edici nitelikte olduğunu vurguladı. Ancak daha önceden gözaltına alınmış olanlarla yaptığı görüşmede ise bugünkü durumun geçmişle kıyaslandığında çok daha iyi olduğunu belirtti.

Doktorlara muayene eleştirisi

Tıbbi muayenelerle ilgili sistemin gözden geçirilmesi gerektiğine dikkat çekilen heyet incelemesinde, muayene esnasında polislerin odada bulunması sebebiyle, şüphelilerin doktorlarla özel konuşamadıkları, fiili muayenenin aceleyle yapıldığını veya hiç yapılmadığı belirtilerek, “Bu durum esasen polislerin, doktorun özel olarak tam muayene yapmasına izin vermeyi reddetmelerinden kaynaklanmamaktadır. Neden, bu işi tam olarak yapmaya motive olmayan doktorların kendileridir. ’Gerçek hastaları’na öncelik tanımakta ve polis tarafından getirilen kişilerle ilgili olarak gidebilecekleri kadar kestirmeden gitmektedirler. Hatta bazı doktorlar, şüphelilerden korktuklarından bahsetmiş veya bu kişilere karşı bariz ön yargılarını ifade etmişlerdir” denildi.

Göçmenlere açık hava egzersizi

Yabancılar için oluşturulan alıkoyma merkezlerindeki fiziki koşulları genel olarak kabul edilebilir olarak nitelendiren Avrupa İşkencenin Önlenmesi Komitesi heyeti, bu merkezlerde kalanlara, günde en az bir saat açık hava egzersizinden faydalanmaları için gerekli önlemleri alma çağrısında bulundu.

Aralarında Hasdal Askeri Cezaevi’nin de bulunduğu 5 cezaevini de ziyaret eden heyet, fiziksel koşulların kötülüğü karşısında şaşkınlığını gizleyemedi. Cezaevlerinde kalanların sayısının 2006 yılından bu yana iki kat arttığına ve 112.000 binden fazla kişinin cezaevinde bulunduğuna dikkat çeken AİÖK heyeti, bazı tutukluların yerde şilteler üzerinde yatmak zorunda kaldığını ve bu durumun endişe verici olduğunu kaydetti.

Çocuk mahkumlar yer yatağında

Batman M Tipi Cezaevi’nde tutulan çocukların içinde bulunduğu koşullara ilişkin ciddi bir endişe taşıdıklarını vurgulayan heyet raporunda, “Söz konusu kuruma yapılan ziyarette, yalnızca 6 yatak ve yerde 12 şilte bulunduğu bir birimde, 22 çocuk vardı. Buna ek olarak bu birimde havalandırma zayıftı. Bu durumun ortadan kaldırılması için acil önlemler alınması gerekmektedir” uyarısında bulundu. Ziyaret edilen cezaevlerinin hiçbirinde, kalanlara kişisel hijyen malzemeleri, temizlik maddeleri veya çarşaf/yastık kılıfı temin edilmediğine dikkat çeken heyet üyeleri, mahkumların, yemek haricindeki kullanılan elektirik dahil olmak üzere bütün masrafları kendilerinin karşıladığını, birçoğunun para kazanma imkanı bulunmadığı için aile desteğine ihtiyaç duyduğunu belirtti.

1750 tutukluya bir doktor

Cezaevlerinde son yıllarda yaşanan bu hızlı nüfus artışının, yalnızca mahkumların fiziksel yaşam koşullarını etkilemekle kalmadığını, aynı zamanda sağlık hizmetlerini de etkilediğine vurgu yahan heyet, 206 cezaevi doktoru kadrosundan yalnızca 64’ünün dolu olmasını ciddi bir endişe kaynağı olarak nitelendirdi ve “Bu ortalama her 1750 tutukluya bir doktor düşmesi demektir” dedi.

Haber vermeden denetim hakkına sahipler

İşkencenin Önlenmesi Avrupa Komitesi, Avrupa Konseyi çerçevesinde 1987 yılında kabul edilip 1989’da yürürlüğe giren, “İşkencenin ve İnsanlıkdışı veya Onur Kırıcı Muamele ve Cezanın Önlenmesi İçin”, Avrupa Sözleşmesi uyarınca oluşturulan bir insan hakları komitesi. Bağımsız uzmanlardan oluşan üyeler, haber vermeden ve izin almadan istedikleri ülkenin cezaevi ve karakollarını denetleme hakkına sahip. Komitenin hazırladığı raporlar, 47 üyeli Avrupa Konseyi‘nin karar organı bakanlar komitesine sunuluyor. Bakanlar komitesi, görülen eksikliklerle ilgili üye ülkeyi uyarma hakkına sahip.