5 soruyla İdlib düğümü!
Kim ne istiyor?
BBC Türkçe’ye konuşan uzmanlar İdlib’in Suriye’de 2011’de başlayan iç savaşın dönüm noktalarından biri olacağı görüşünde. Bir kısmı kamplarda yaklaşık üç milyon kişinin yaşadığı İdlib’e olası bir operasyonun göç dalgasını tetikleyebileceğini ifade ediyor. Birleşmiş Milletler, ‘son yılların en büyük insanlık krizinin yaşanabileceği’ uyarılarını yapıyor. Rusya ve Suriye ise, bölgenin ‘teröristlerden temizlenmesi gerektiğini’ söylüyor. Türkiye de göç dalgası ve insani krizin tırmanacağı kaygısıyla operasyona karşı.
Hangi örgütler savaşıyor?
İdlib, farklı silahlı örgütlerin kurduğu ve bünyesinde el Nusra ile Ahrar’uş Şam’ı barındıran çatı örgütü Fetih Ordusu tarafından 2015’te ele geçirilmişti. Şimdi İdlib’in yüzde 60’ı, El Kaide’nin Suriye kolu El Nusra’dan dönüşen cihatçı Heyet Tahrir el Şam (HTŞ) örgütünün kontrolünde. Lideri, eski El Nusra mensubu Ebu Muhammed Colani. Suriye uzmanı Fransız akademisyen Fabrice Balance HTŞ cihatçılarını ‘çok iyi organize, savaşa hazırlıklı’ olarak tanımlıyor. HTŞ çoğunlukta olmak üzere İdlib’de 30 bin savaşçı olduğunu tahmin ediliyor.
Türkiye için neden önemli?
İdlib, Astana Mutabakatı çerçevesinde Suriye’de oluşturulan dört Gerilimi Azaltma bölgesinden biri olarak belirlenmişti. Mutabakat kapsamında Türkiye İdlib içine 12 gözlem kontrol noktası kurdu. Bunların aralarına Rusya 10, İran da 7 gözlem noktası yerleştirdi. Vilayet, bölge aktörlerinin her biri için kendi çıkarları doğrultusunda stratejik öneme sahip. Suriye’de Beşar Esad açısından 2011’den bu yana devam eden iç savaşın büyük oranda sona ermesi ve zaferini ilan etmesi anlamına gelecek.
Türkiye ile Rusya karşı karşıya gelir mi?
İki ülkenin İdlib’de ‘ılımlı muhalif’ ayrımıyla ilgili fikir ayrılığından karşı karşıya geleceği kaygısı dile getiriliyordu. Türkiye’nin 24 Kasım 2015’te Rus savaş uçağı Sukhoi Su-24’ü düşürmesiyle başlayan kriz sonrası düzelen ilişkiler, Türkiye’nin S-400 füze savunma sistemi almasına kadar ilerledi. Ama İdlib operasyonunun Moskova ile Ankara arasında nasıl şekilleneceği henüz resmi olarak duyurulmadı. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov 29 Ağustos’ta Batı’ya “Terörle mücadele operasyonuna engel olmayın” derken, Türkiye ile ise ‘İdlib’de hangi örgütlerin desteklendiğiyle’ ilgili uzlaşı olduğunu söyleyerek, fikir birliğinin işaretini verdi. Suriye uzmanı Aron Lund ise bu açıklamaya temkinli yaklaşıyor: Lavrov ve Rus diplomatların genelde henüz anlaşmaya varılmadan, anlaşıldığını duyurma eğilimleri var. Rusya ile Türkiye arasında genel anlamda bir uzlaşı olabilir.
İdlib harekâtı Esad için zafer olur mu?
İdlib, 2011’de başlayan savaşta muhaliflerin elinde kalan son büyük yerleşim bölgesi. Suriye ordusunun kapsamlı bir harekâtla bu vilayeti muhaliflerden geri alması uzmanlara göre ‘yedi yıldır süren savaşı Beşar Esad’ın kazandığı’ anlamına gelecek. Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Yves Le Drian, “Esad savaşı kazandı. Bunu ifade etmemiz gerek ama barışı kazanamadı” sözleriyle bu algının siyasi çevrelerde yerleştirdiğini gösterdi.
