28 Şubat davasının gerekçeli kararı açıklandı

REFAHYOL Hükümeti'nin istifa ettirilmesi ile faillerin eylemleri arasında illiyet (nedensellik) bağı bulunduğu" belirtilen kararda, "faillerin fikir ve eylem birliği içinde ve bir organizasyon dahilinde atılı suçu işledikleri" vurgulandı.

Batı Çalışma Grubu'nun (BÇG) 54. Hükümeti düşürme amacıyla faaliyet yürüttüğü ifade edilen kararda, dönemin Genelkurmay Başkanı Karadayı ve Genelkurmay 2. Başkanı Bir'in, "54. Hükümetin düşürülmesine yönelik tüm faaliyetlerden bilgileri olduğu" ve "suça iştirakleri konusunda mahkemenin tam bir vicdani kanaate vardığı" bildirildi.

Kararda, "Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu'nun 35. maddesinin, Türk Silahlı Kuvvetlerinin hiçbir unsuruna demokratik düzeni ortadan kaldırma, askeri dikta kurulmasına yol açabilecek askeri müdahalede bulunma yetkisi vermediği" vurgulandı.

"Sanıklara yüklenen suç askeri yargının görev alanına girmiyor"

Gerekçeli kararda, bazı sanıkların görevleri gereği Yüce Divan'da yargılanmaları gerektiği yönündeki itirazlarının neden reddedildiği de irdelendi.

Buna göre, geçmişte Genelkurmay Başkanlığı, Kuvvet Komutanlığı ve Jandarma Genel Komutanlığı görevlerini yapmış bazı sanıkların Yüce Divan sıfatıyla Anayasa Mahkemesinde, askeri personel diğer sanıkların askeri mahkemelerde yargılanmaları gerektiğinden görevsizlik kararı verilmesinin istendiği hatırlatıldı.

Görev konusundaki yasal mevzuata yer verilen gerekçede, Anayasa'nın kaldırılan 145. maddesinin birinci fıkrasının son cümlesinde "Devletin güvenliğine, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlara ait davalar her halde adliye mahkemelerinde görülür" şeklinde bir düzenlemeye yer verilerek, bu suçların yargılamasında askeri yargının görevli olmadığının tespit edildiği vurgulandı.

Gerekçede, böylece devletin güvenliğine, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçların kim tarafından işlenirse işlensin adliye mahkemelerinde yargılanacağının hüküm altına alındığı ifade edildi.

Sanıklara yüklenen suçun askeri yargının görev alanına girmediği belirtilen gerekçede, 1 Şubat 2017'de Resmi Gazete'de yayımlanan 21 Ocak 2017 tarih ve 6771 sayılı kanunun 16. maddesi ile Anayasa'nın 145. maddesinin yürürlükten kaldırılması nedeniyle askeri mahkemelerin görevli ve yetkili olduklarına dair tartışmanın bu dava açısından hukuki dayanağının kalmadığı bildirildi.

"Yürürlükte bulunan yasaya göre"

CMK'nin 3. maddesinde mahkemelerin kanunla düzenleneceğinin, 4. maddesinde de mahkemenin görevli olup olmadığına kovuşturma evresinin her aşamasında resen karar verilebileceğinin düzenlendiği belirtildi.

Mahkemelerin görevlerinin yargılama usulüne ilişkin olduğu, usule ilişkin yasaların da kamu düzeniyle ilgili olmaları nedeniyle yürürlüğe girmelerinin ardından taraf iradelerinden bağımsız şekilde derhal uygulanmaları gerektiği belirtilen gerekçede, her yargılama işleminin yapıldığı tarihte yürürlükte bulunan yasaya göre yürütülmesinin zorunlu olduğu kaydedildi.

Yargılama henüz kesin olarak bitmemişse, yeni yasanın yürürlüğe girmesinden itibaren yapılacak yargılama işlemlerinde kural olarak yeni yasanın uygulanması gerektiği anlatılan gerekçede, sanıklar hakkındaki soruşturma tamamlanıp dava 22 Mayıs 2013'de açıldıktan sonra 11 Şubat 2014'de kabul edilen 6519 sayılı Kanun'un 61. maddesi ile Genelkurmay Başkanı ve Kuvvet Komutanları hakkında soruşturma açılmasının başbakanın iznine tabi tutulduğu hatırlatıldı.

Gerekçede, bu düzenlemeyle başbakan tarafından kamu davasının açılmasına gerek görülürse, soruşturma dosyasının Yüce Divan sıfatıyla yargılama yapılmak üzere Anayasa Mahkemesine gönderileceği kuralının getirildiği belirtildi.

Bu soruşturma yöntemine ilişkin düzenlemenin, davanın açılmasından sonra ancak hükmün kesinleşmesinden önce yürürlüğe girdiği ifade edilen gerekçede, "Düzenlemenin, davanın açılmasından sonra yürürlüğe girmesi nedeniyle sanıklar hakkında uygulanma olanağı bulunmamaktadır." değerlendirmesinde bulunuldu.

Sanıklara isnat edilen suçun anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine yönelik bir suç olduğu aktarılan gerekçede, yasal düzenlemeler ışığında görev suçu ile sınırlı olmak üzere yargılama mercisinin Yüce Divan olduğu belirtildi.

Bu durumda atılı suçun görevle ilgili olup olmadığının değerlendirilmesi gerektiği aktarılan gerekçede, "Suçun görev sebebiyle işlendiğinin kabulü için eylemin memuriyet işleriyle ilgili olması, diğer bir anlatımla suçu doğuran fiil ile görev arasında illiyet bağı bulunması, görevle bağlantılı olması ve görevin sağladığı imkanlardan faydalanarak işlenmesi gerekir." tespitinde bulunuldu.

Gerekçede, 4 Ocak 1961 tarih ve 211 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu'nun 35. maddesinin "Silahlı Kuvvetlerin vazifesi; Türk yurdunu ve Anayasa ile tayin edilmiş olan Türkiye Cumhuriyeti'ni kollamak ve korumaktır." hükmünün 2013'te "Silahlı Kuvvetlerin vazifesi; yurt dışından gelecek tehdit ve tehlikelere karşı Türk vatanını savunmak, caydırıcılık sağlayacak şekilde askeri gücün muhafazasını ve güçlendirilmesini sağlamak, TBMM kararıyla yurt dışında verilen görevleri yapmak ve uluslararası barışın sağlanmasına yardımcı olmaktır." şeklinde değiştirildiği vurgulandı.

Yargıtay 16. Ceza Dairesinin 12 Eylül Davasına ilişkin kararına atıfta bulunulan gerekçede, değişiklikten önceki kanun maddesinde "Türk Silahlı Kuvvetlerinin vazifesinin, Türk yurdunu Anayasa ile tayin edilmiş olan Türkiye Cumhuriyeti'ni korumak ve kollamak" olarak tanımlandığına göre, yasa ile verilen görevin, mer'i anayasal düzeni, bu sistemin öngördüğü kurallar doğrultusunda iktidar olan hükümeti korumak yükümlülüğünü de içerdiğinin kabul edilmesi gerektiği kaydedildi.

Bu itibarla, "Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti'ni Cebren Düşürmeye, Devirmeye İştirak Etmek" şeklindeki iddia ve eylemin anılan kanun maddesinden kaynaklanan görev kapsamında kaldığının savunulmasının hukuki dayanaktan yoksun olduğu vurgulandı.

765 sayılı TCK'nin 147. maddesi ve 5237 sayılı TCK'nin 312/1. maddesinde tanımlanan suçun, sanıkların yürütmekte olduğu Genelkurmay Başkanlığı ve kuvvet komutanlıkları görevlerinin kendilerine sağladığı kolaylık ve avantajla gerçekleştirilmesinin, sanıkların doğrudan göreviyle ilgili olduğu anlamına gelmeyeceği bildirilen gerekçede, şu ifadelere yer verildi:

"Eylem öncesi, sırası ve sonrasında mer'i bulunan mevzuata göre ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası gerektiren suçun görevin sağladığı kolaylık, avantajla ve imkan kullanılarak işlendiği sabit ise de görev kapsamında işlendiğinin kabulü olanaklı değildir. Hiç bir görev hiç kimseye suç işleme hak ve ayrıcalığı vermez. Sanıkların üzerine atılı suç ve sevk maddesi nazara alınarak atılı suçun askeri suç olmadığı gibi Anayasa'nın 148/7. maddesinde belirtilen istisnai hüküm içinde ve görevleri ile ilgili bir eylemin olmadığı, sanıklara atılı suçun askeri yargı ya da Yüce Divan'ın görevine girmediği gibi ayrıca Yargıtay 9 ve Yargıtay 16. ceza dairelerinin içtihatları da nazara alınarak bir kısım sanıklar ve müdafilerinin görevsizlik kararı verilmesi yönündeki talebin mahkememizin görevli olması nedeniyle reddine karar verilerek yargılama sonuçlandırılmıştır."

Yargılama izni talepleri

Gerekçede, bazı sanıkların sıfat ve görevleri nedeniyle yetkili merciden izin alınması gerektiği konusuna ilişkin değerlendirmeler de yer aldı.

Buna göre, sanık eski Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreteri İlhan Kılıç'ın, yargılama için 6278 sayılı yasanın 1. maddesi ile değişik 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu 26. maddesi gereğince başbakanlıktan izin alınmasını istediği hatırlatılan gerekçede, 2945 sayılı yasanın 15. maddesi gereğince "Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreteri Başbakan'ın teklifi ve Cumhurbaşkanı'nın onayı ile atanır" düzenlemesi kapsamında sanığın başbakan tarafından görevlendirilen kişilerden olmadığından başbakanlıktan izin alınması talebinin reddine karar verildiği bildirildi.

Genelkurmay Başkanı ve kuvvet komutanları hakkında soruşturma açılmasını başbakanın iznine bağlayan düzenleme gereğince yapılan taleplerin de reddedildiği aktarılan gerekçede, söz konusu düzenlemenin davanın açılmasından sonra yürürlüğe girmesi, görev suçlarını kapsaması, ancak atılı suçun görevle ilgili olmaması nedenleriyle uygulanma olanağının bulunmadığı kaydedildi.

Aynı fiilden dava açılması

Gerekçede, kovuşturmaya yer olmadığına dair karardan sonra aynı fiil nedeniyle kamu davası açılmasına ilişkin değerlendirmeler de yer aldı.

Yeniden Doğuş Partisi Genel Başkanı olduğu dönemde Hasan Celal Güzel tarafından şikayet ve ihbar dilekçesi ile Çevik Bir, Çetin Doğan, Aydan Erol ve Batı Çalışma Grubunda faaliyet gösteren kişiler aleyhine Devlet Güvenlik Mahkemesi Başsavcılığına 28 Temmuz 1997'de şikayette bulunulduğu anlatılan gerekçede, Ankara Cumhuriyet Başsavcılığınca kovuşturmaya yer olmadığına karar verildiği, buna yapılan itirazın da mahkemece reddedildiği hatırlatıldı.

Ankara 13. Ağır Ceza Mahkemesince söz konusu mahkeme kararının kaldırılması için yazı yazıldığı ve ilgili mahkemenin kararını kaldırdığı belirtilen gerekçede, kovuşturmaya yer olmadığına ilişkin kararın ise yeni delillerin ortaya çıkmış olması halinde kaldırılmasının gerekmediği ifade edildi.

Gerekçede, 5271 sayılı CMK'nin 173/6. maddesi gereğince de sonradan meydana çıkan tanık beyanları, müşteki beyanları, kurumlardan gelen belgeler ve dijital belgeler gibi delillerin "yeni delil" niteliğinde bulunduğu, söz konusu takipsizlik kararının kapsadığı kısma yönelik soruşturma şartının bu usuli eksikliğin giderilmesi nedeniyle davanın durması veya reddi kararı verilmesi yönündeki itirazlara itibar edilmediği vurgulandı.

"Tankların yürütülmesi hükümeti devirmeye elverişli bir eylem olarak kabul edilmiştir"

Kararda, Sincan'ın işlek caddelerinde tankların ve zırhlı araçların 4 Şubat 1997'de yürütülmesinin, sanıklardan dönemin Genelkurmay 2'nci Başkanı emekli Orgeneral Çevik Bir'in bilgisi dahilinde, dönemin Kara Kuvvetleri Komutanı emekli Orgeneral Hikmet Köksal'ın emriyle ani bir kararla gerçekleştirildiği ifade edildi.

Tankların ve zırhlı araçların yürütülmesinin önceden planlanan bir tatbikat ve eğitim yürüyüşü olduğunun delili bulunmadığı belirtilen kararda, 3 Şubat 1997 gecesi acilen Köksal tarafından verilen emir üzerine tankların Sincan'ın en işlek caddesinde yürütüldüğü, bunun basın yayın organlarına haber verildiği, manşetten verilen haberlerde tankların ve zırhlı araçların yürütülmesinin hükümete karşı askeri müdahale hazırlığı olarak değerlendirildiği aktarıldı.

Başbakan, Başbakan Yardımcısı, bakanlar ve birçok milletvekilinin tankların ve zırhı araçların yürütülmesini "askeri müdahalenin habercisi" olarak yorumladığı aktarılan kararda, "Sincan'ın işlek caddelerinde tankların ve zırhlı araçların yürütülmesinin, 54'üncü Cumhuriyet Hükümeti'ni cebren düşürmeye, devirmeye elverişli bir eylem olarak kabul edildiği" bildirildi.

Sanıkların Türk Silahlı Kuvvetlerinde (TSK) mevcut olan ve başka bir birimde bulunmayan zorlayıcı, korkutucu, cebri gücü tankların yürütülmesiyle kullandıkları kaydedilen kararda, şöyle denildi:

"Esasen yurt savunması ile görevli olan, sahip olduğu teşkilat, teçhizat ve personeliyle uluslararası alanda bile caydırıcı bir gücü bulunan, devlet düzeni dışındaki suç örgütlerinden gelecek saldırılara karşı iç güvenlik kapsamında emniyet ve asayişi sağlamakla görevlendirilen TSK'ya mensup sanıkların kullanabilecekleri cebre karşı, icra organının (bakanlar kurulu) mukavemet edebilme imkan ve kabiliyeti bulunmamaktadır. Zira, emniyet kuvvetlerini de etkisiz hale getirip sonuçta TSK'nın hiyerarşik imkanlarını kullanan sanıkların, amaç suçla öngörülen neticeyi elde etmek yolunda hiçbir maddi engelle karşılaşmayacakları açıktır."

28 Şubat 1997'deki MGK

Gerekçeli kararda, 28 Şubat 1997'deki MGK'nın ardından yayımlanan basın bildirisinde, "Açıklanan bu esaslar aksine davranışların, toplumumuzda huzur ve güveni bozarak yeni gerginliklere ve yaptırımlara neden olacağı değerlendirilmiş." ifadesinin kullanıldığına işaret edilerek, basın bildirisindeki "yaptırımın" ne manaya geldiğinin açıkça belirtilmediği, ancak bu ifadelerin "meşru hükümete baskı ve tehdit içerdiğinin kabul edildiği" belirtildi.

Gerekçeli kararda, Batı Çalışma Grubu'nun (BÇG) anayasa ve yasada teşkilatlanmasının olmadığı, hükümetin bilgisi dışında kurulduğu ve son toplantısını 54'üncü Cumhuriyet Hükümeti'nin 18 Haziran 1997'de istifa ettirilmesinden önce 16 Haziran 1997'de "Batı Çalışma Grubu Toplantısı" adı altında yaptığı ifade edilerek, bu tarihten sonra "Batı Çalışma Grubu" adıyla toplantılar yapılmadığı ve toplantının "İç Güvenlik Toplantısı" ismiyle yapıldığı anlatıldı.

Hükümetin istifa ettirilmesinden başka değişikliğin olmadığı bir dönemde toplantının isminin değiştirilmesinin hukuki ve mantıklı bir gerekçesi olamayacağına işaret edilen kararda, BÇG faaliyetlerinin anayasal ve yasal görev ve yetkiler kapsamında kalmadığı, hükümetçe verilen talimat gereği de kurulmadığı, hukuki dayanağı olmadan kurulan BÇG'nin yasal dayanağı olmayan faaliyetlerde bulunduğu vurgulandı.