Zam geldi! En az 34 bin 206 lira ödenecek, yüz binlerce çalışanı ilgilendiriyor
Temmuz ayı itibarı ile zam geldi. Yüz binlerce kadın çalışanı ilgilendiriyor. Kadınların iş hayatında daha fazla yer alabilmesi için devlet tarafından kadınlara birçok hak tanınıyor. Son yıllarda hayata geçen düzenlemeler, çalışan kadınların iş hayatında “anne” olarak da var olabilmelerini kolaylaştırırken onları pek çok anlamda destekliyor. Ama bazı anneler, iş yerinde hangi haklarının olduğunu bilmediği için, sağlanan kolaylıklardan da yararlanamıyor. İşte anne ve anne adayları başta olmak üzere, iş hayatında kadınlara tanınan haklar...
Çalışan kadınlara, özellikle de çalışan annelere sunulan birçok imkân bulunuyor. Ancak çoğu çalışan haklarını bilmiyor. Desteklerin başında da süt parası, iş göremezlik ödeneği, doğum yardımı geliyor. Ayrıca çalışan anneler borçlanarak erken emeklilikten de yararlanabiliyor.
16 HAFTALIK İZİN HAKKI
Yasaya göre; kadın işçilerin doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 haftalık (16x7=112 gün) izin hakkı var. Çoğul gebelikte (ikiz) bu süreye 2 hafta daha ekleniyor. Hamilelik süresince periyodik kontrollerde izin alınabiliyor.
Anne doğum izninde geçen süreler için de devletten para alıyor. Buna doğum izni parası deniyor. Bu paranın hesabında ise normal doğumlarda 112 günlük süre dikkate alınıyor.
ASGARİ ÜCRETE ENDEKSLİ
Çalışan annelere doğumda en yüksek katkıyı, ‘doğum parası (rapor)’ sağlıyor. Brüt ücret bu paranın miktarını belirliyor. 1 Temmuz’dan geçerli yeni asgari ücret net 11 bin 402 lira, brüt ise 13 bin 414 lira olmuştu.
Dolayısıyla yılbaşına kadar en düşük ücretle yani asgari ücretle çalışan bir annenin doğum parası 34 bin 206 liraya çıkacak. Ocak itibarıyla bu tutar 25 bin lira civarındaydı. Para annenin adına açılan Ziraat Bankası hesabına doğum izni bittikten sonra yatıyor.
RAPOR PARASI İÇİN ARANAN ŞARTLAR
Doğumdan önceki 1 yıl içinde en az 90 gün kısa vadeli sigorta primi yatırılmış olmalı.
Doğum izni başlamadan önce işten ayrılanlar bu ödeneği alamıyor. Kadının işyerindeki sigortalılık halinin devam etmesi gerekiyor.
Rapor süresince yani 112 gün içinde işyerinde çalışmıyor olmak gerekiyor.
Kadın çalışan, doktordan alacağı raporu işyerine teslim etmekle mükellef. Diğer işlemler işyeri tarafından yapılıyor.
3 ÇOCUĞA KADAR HAK VAR
15 Mayıs 2015’ten sonra doğum yapan tüm annelere çocuk parası verilmeye başlandı. Yeni doğan çocuk yardımı için TC kimlik numarasıyla ‘aile.gov.tr’den başvuru imkanı var. Ayrıca Aile Bakanlığı il müdürlüklerine, ilçede ise kaymakamlıklara da başvuru yapılabiliyor. Bu kapsamda;
ilk çocuk için 300 lira,
ikinci çocuk için 400 lira ve
üçüncü çocuk için 600 lira ödeniyor.
BİR KEREYE MAHSUS EMZİRME ÖDENEĞİ
SGK, halk arasında süt parası olarak bilinen emzirme ödeneği de veriyor. Bu para için anne veya eşinin SSK veya Bağkur’lu olması ve en az 120 gün prim ödemesinin olması yeterli. SGK il müdürlüğü veya sosyal güvenlik merkezine 5 yıl içinde başvuru yapılabilir.
Bu ödeme 31 Aralık’a kadar 316 liraydı. Her yıl enflasyon oranında artıyor. 1 Ocak 2023 itibarıyla emzirme ödeneği 520 liraya yükseldi. Doğum yapan kadın sigortalı değilse ödeme sigortalı eşe yapılıyor. Bir kerelik verilen bu ödeme için SGK il müdürlüğüne, sosyal güvenlik merkezine başvuru yapılabilir.
İSTEYENLER YARIM GÜN ÇALIŞMA TALEP EDEBİLİR
Kadın çalışanların çalışma hayatında tutulmasına önem veren devlet, 2016 yılından bu yana ‘Yarım Çalışma Ödeneği’ uygulamasını yürütüyor. Uygulamaya göre; SSK’lı çalışırken doğum yapan kadınlar, analık izni sonrasında birinci doğumda 2 ay (15+15 gün), ikinci doğumda 4 ay, sonraki doğumlarda ise 6 ay süreyle yarım gün (part-time) çalışıp tam maaş alabiliyor. Engelli çocuğu olanlarda ise bu süre 12 ay olarak uygulanıyor. Çoğul gebelikte 30’ar gün ekleniyor.
NASIL HESAPLANIYOR?
Ödenekten yararlanabilmek için doğum ya da evlat edinmeden önceki son 3 yılda en az 600 gün işsizlik sigortası primi ödemiş olması ve haftalık çalışma süresinin yarısı kadar çalışma yapılması gerekiyor.
. Ödeneğin günlük miktarı, günlük asgari ücretin brüt tutarı (13.414/30=447.13 lira) kadar oluyor. Bu durumda devlet asgari ücretle çalışan anneye 6 bin 260 lira (447.13 lira x 15 gün) ödeme yapıyor ve 2 ayda yapılan toplam ödeme 12 bin 520 lirayı buluyor.
Öte yandan aylık net maaşın (11 bin 402 lira ise) yarısını yani 5 bin 701 lirayı da her ay patron ödeyecek. Böylece aylık ele geçen tutar 11 bin 961 lira olacak.
BAŞVURU NEREYE VE KAÇ GÜN İÇİNDE YAPILMALI?
Yarım gün çalışma hakkından yararlanmak için analık izninin yani 112 günlük sürenin bittiği tarihten itibaren 30 gün içerisinde en yakın İşkur şubesine ‘doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma belgesi’ ile başvuruda bulunmak gerekiyor. Eşlerden biri çalışmıyorsa, çalışan eşe yarım gün çalışma izni verilmiyor.
Öte yandan kadın çalışanlar, doğum borçlanması yaparak, emeklilikleri için eksik olan prim gün sayılarını doldurup, emekli olabiliyor.
Doğum borçlanmasının da bazı şartları var. Doğum öncesi sigortalı olarak çalışılmış olması, doğum sonrasında adına prim ödenmemiş olması gerekiyor. Sigortalılar, doğumdan sonraki 8 haftalık, çoğul gebelik halinde ise 10 haftalık süreleri, doğuma 3 hafta kalıncaya kadar çalışması halinde, doğum sonrası istirahat süresine eklenen süre dahil toplam 2 yıllık süre borçlanılabiliyor.
Kadın sigortalılar doğum nedeniyle çalışamadıkları en fazla üç defa olmak üzere ki, bu da 6 yıla denk gelen süre kadar borçlanabiliyor. Borçlanma karşılığında ödenecek en düşük tutar asgari ücretin yüzde 32’si, en yüksek tutar da asgari ücretin yüzde 32’sinin 7.5 katı. Çalışan anneler bu rakamlar arasında kendi belirledikleri tutar üzerinden borçlanabilir.