Üniversite hocası öğrencisiyle duvar yaptı! 8 şiddetindeki depreme dayanıklı içinde beton yok

Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) İnşaat Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Türer, 7 bin yıldır kullanılan ve yapılan testlerde 8 büyüklüğündeki depreme dayandığı ortaya koyulan yüzde 100 doğal duvarı Milliyet.com.tr’ye anlattı. Betonarme yapılar yanlış tekniklerle inşa edildiğinde her depremde yerle bir oluyor. Binlerce insanın ölüm sebebi bu yapıların enkazında kayıtlara ‘deprem’ diye geçiyor. Doğru teknikler kullanıldığında ve mühendislik hizmeti göz ardı edilmediğinde ise betonarme son derece sağlam olabiliyor. Ancak yine de doğal olmayan malzemeler ve karbon salınımı enkaz oluşturmasa da gelecek günlerimizden ‘çalıyor.’ Prof. Dr. Ahmet Türer, bir öğrencisiyle hayata geçirdiği projede 8 büyüklüğündeki depreme dayanabilen, üstelik karbon salınımını en aza indiren malzemelerle bir duvar inşa etmeyi başardı. Peki, yaklaşık 7 yıl önce hayata geçirilen ve başarılı şekilde uygulanması halinde hayatı ve geleceği kurtaracak projedeki duvar hangi malzemelerle yapıldı? Prof. Dr. Ahmet Türer, “Bilinen Rammed Earth, sıkıştırılmış toprak malzeme içeren bir duvardır. İçinde killi, kumlu malzemeler bulunur. Bunları en uygun nem oranında ıslatıyorsunuz ve sonra katmanlar halinde bir tokmakla vurarak sıkıştırıyorsunuz. Her katmanın kalınlığı 5 ila 10 santim kadar oluyor. Ancak dünyada kullanılan sisteme ek, bazı yenilikler geliştirdik. Bunlardan en önemlisi sıkıştırılmış toprağın içine koyduğumuz dairesel halka şeklinde donatılardır. Betonarme kolonlardaki etriyelere (betonarme yapılarda kolon, kiriş gibi taşıyıcı sistem elemanlarının boyuna donatılarını saran, inşaat çeliğinin bükülmesiyle elde edilen bir sargı donatısı) benziyor. Bir diğeri de başlık girişi ile temel arasına yerleştirdiğimiz çapraz gergi elemanlardır” dedi. Aslında Prof. Dr. Ahmet Türer’in bahsettiği bu yöntem milattan önce 5000 yılında inşa edilmiş yapılarda da görülüyordu. Öyle ki sağlam oluşu, onu temel duvarlarını inşa etmek için harika bir seçim haline getirmişti. Peki ‘rammed earth’ ile inşa edilmiş yapılar 7 bin yıldır ayakta mı? Prof. Dr. Türer’e göre, 20. yüzyıldan önce ülkemizde kullanılan ahşap ve toprak yapılara bütün dünyada yeniden dönüş olacak. Mesela ABD ve Kanada'da oturulan evlerin yüzde 90-95'i ahşaptan yapılıyor. Ahşap denilince akla yangın gelir ama modern teknolojide ahşabın da yangına çok dayanıklı hale getirildiğini görüyoruz. Depremde ahşap, doğal olarak güçlü bir malzeme. Betondan 5 kat, çelikten 15 kat daha hafif. Bu sebeplerle deprem kuvvetleri de düşürülüyor. Yani bu sistemle inşa edilen yapılar oldukça dayanıklı. Peki dünyada örnekleri var mı? 7 bin yıldır ayakta olan ve sıkıştırılmış toprağın antik kullanımına dair en net kanıtları sunan bir yapı var. MÖ 9-7 bin yıla tarihlenen Bereketli Hilal ve Çin'deki M.Ö. 5000'e tarihlenen Yangshao ve Longshan kültürleri gibi Neolitik arkeolojik alanlarda bulundu. M.Ö. 2000'e gelindiğinde, sıkıştırılmış toprak mimari teknikleri Çin'de duvarlar ve temeller için yaygın olarak kullanılıyordu. Binlerce yıldır kullanılan tekniklerin geliştirilmesiyle dikilen duvar depreme dayanmıştı. Peki bütçeler duvarın masraflarına dayanır mıydı? Bu sorunun cevabı da tıpkı projenin başarılı sonucu gibi son derece mutluluk verici. Çünkü killi ve kumlu toprak ile ahşaptan yapılan bu duvar neredeyse ücretsiz şekilde tamamlanabiliyor. Peki çevre için olumlu yanları ne ve ne zaman bu duvarı yapmak neredeyse ücretsiz oluyor? Prof. Dr. Ahmet türer şöyle anlattı: “Özellikle sanayi devriminden itibaren, atmosfere çok fazla karbondioksit salınımı yapıyoruz ve bu sebeple küresel ısınma, sera etkisi, mevsimsel iklim değişiklikleri, daha çok doğal afet… Yani sel ve kuraklık gibi sorunlarla yüz yüze kalıyoruz. Hem toprak hem ahşap kullanımı betonarme-çelik üretiminde olduğu gibi atmosfere karbon salınımı yapmıyor. Bu sebeple sürdürülebilir bir inşaat teknolojisi olarak önümüze çıkıyor. Özellikle ahşap kullandığımız zaman hem depreme dayanıklı hem de atmosferden karbondioksit yakalayan bir inşaat malzemesi kullanmış oluyoruz. ‘Toprakarme’ kullanmanın en iyi tarafı neredeyse ‘ücretsiz’ olmasıdır. Çünkü killi ve kumlu toprağın bulunduğu yerlerde neredeyse ücretsiz olarak binanızı inşa edebiliyorsunuz.” Aslında bir yapının hangi büyüklükte depreme dayanacağını söylemek uzmanlar için bile pek de doğru değil. Ancak 8 büyüklüğündeki depremlerin etkilerini bu duvara uygulayan Prof. Dr. Ahmet Türer ve öğrencisi, duvarın hasar almadan kaldığını görmüştü. Bu sebeple test edilmiş ve onaylanmış duvar güven veriyordu. Ancak tabii bu sistemin kullanılması içi elverişli olmayan yerler de var. Pek çok kere yağmurla yıkıldığı duyulan, can ve mal kaybına sebep olan istinat duvarları, sudan olumsuz etkilenebileceği için pek kullanılmıyor. Prof. Dr. Türer de bu konuda, “Dünyada sıkıştırılmış duvarın istinat duvarı olarak kullanıldığı örnekler mevcut. Ancak göreceli olarak az sayıda. Çünkü arka dolgudan gelecek sudan etkilenmesi ve düzlem dışı yönde eğilmeye karşı daha az dayanıklı olması gibi sorunları var” diyor. Prof. Dr. Ahmet Türer duvarın dayanımına ilişkin, “Aslında duvarımız toprakarme olduğu için son derece rijit ve periyodu da oldukça kısa. Bu sebeple depremle aşırı şekilde etkileşime girmiyor. Spektral büyütme etkilerinden de uzak kalıyor. Ayrıca perde duvar gibi davrandığından, son derece güçlü çalışıyor. Biz toprağı kesme ya da çekme yönünde değil, sadece basma yönünde kullandık. Kesme ve çekme yönünde donatı gergiler kullandık” diye detayları paylaştı. İnşa edilen duvarla ilgili tek güzel sonuç sağlamlık ve maliyet değildi. Gelecekti! Gelecek vadeden ‘doğal teknolojilerden’ olan bu sistem, karbon ayak izini neredeyse 0’a indiren yapılar inşa etmeyi sağlıyor. Sağlıklı yaşamı, hem insan hem de çevre için sunuyor. Prof. Dr. Ahmet Türer karbon salınımı ve 2050 için hedeflenenleri, “Dünyadaki karbondioksit salınımının 3’te 1’i kadarı inşaat mühendisliğiyle ilgili malzeme üretim ve inşaat faaliyetleri aşamalarında oluşuyor. Ekolojik olarak uyumlu, karbon salınımı yapmayan, hatta negatif karbon ayak izine sahip, sürdürülebilir inşaat teknolojilerinin kullanılması ve yaygınlaşması dünyamızın yaşanabilir bir yer olarak kalması için son derece önemli. 2050 yılı sıfır karbon emisyonu için hedeflerimiz arasında sürdürülebilir inşaat teknolojilerinin de olması gerekir” diye anlattı.