EYT'de meslek detayı! Prim ve yaşı etkiliyor, emekli olabilirsiniz
EYT ile ilgili son dakika gelişmeleri yaşanıyor. Emeklilikte Yaşa Takılanlar'ın (EYT) merakla bu haberi bekliyor. Önümüzdeki hafta Meclis'e sunulması beklenen EYT'de, kritik detaylar milyonlara emeklilik kapısı açıyor. Çalıştığınız meslek direkt olarak prim ve yaşınızı etkiliyor. Öte yandan EYT'liler için maaşlar kadar bankaların vereceği promosyon da merak konusu oldu. Emekli maaşlarına gelen yüzde 30'luk zamdan sonra emekliler "Banka promosyonu ne kadar oldu?" sorusuna yanıt arıyor.İşte detaylar...
Emeklilikte Yaşa Takılanlar'a (EYT) ilişkin yasa teklifinin gelecek hafta Meclis'e sunulması bekleniyor. 2 milyon 250 bin kişiye emekli aylığı bağlanacak. Prim ve süre açısından eksiği olanlar da tamamlayarak sisteme dahil olacak.
Başvuru öncesi, hatalı işe giriş tarihi, primlerin düzeltilmesi, eksik günlerin tamamlanması, yanlış meslek kodların kontrol edilmesi önem taşıyor. Çalışılan yıllar, çalışma süreleri emekli aylığı üzerinde etkili olacak.
Kırkın üzerinde iş kolunda geçerli olan yıpranma payı (fiili hizmet süresi zammı), her bir çalışan için özel olarak oluşturulan meslek kodları da erken emeklilik kapısı açıyor.
Yıpranma hakkı olan bir meslek sınıflandırmasındaki meslek kodunun doğru girilmesi gerekiyor. Yasa gereği tehlikeli ve ağır işte çalışanlara yıpranma hakkı veriliyor.
Sabah'ta yer alan habere göre; ağır bir meslekte çalışanların yıpranma payı ile erken emeklilikleri mümkün olabiliyor. EYT konusunda merak edilen bazı kritik soruların yanıtları şöyle:
Fiili hizmet süresi zammının sigorta girişini öne çekme, emekli aylığını artırmada bir etkisi olur mu?
Yıpranma payı fiili hizmetten sayılıyor. Bu kapsamda olan mesleklerde her yıla 90 gün ek fiili hizmet artışı eklenmesi durumunda bir yıl çalışan 15 ay çalışmış kabul ediliyor. Normalde emeklilikte esas olan 360 gün sayısına fiili hizmet artışıyla birlikte her yıl 60-180 gün arasında farklı oranlarda prim sayısı ekleniyor.
Yıpranma hakkından 45'e yakın iş kolu faydalanabiliyor. Yıpranmaya tabi çalışması olup işe girişi geri çekilebilecek olan kişiler EYT kapsamına girebilir. Örneğin, basın sektöründe 212'li olarak 2000 öncesi çalışması olan bir kişi 8 Eylül tarihini bir ayla kaçırıyor.
Bu durumda 2000 yılı öncesinde fiili hizmet zammıyla çalıştıysa yıpranma süresi başlangıcı geriye çekilebilir. Yaklaşık 1 ay geriye çekeceği için EYT'den yararlanabilir
Hatalı kodu nasıl düzeltebiliriz?
Sigortalı işe giriş ekranında bulunan güncelleme butonu kullanılarak hatalı kod yerine doğru meslek kodu seçilerek güncelleme yapılabilir. Düzeltme yapıldıktan sonra, muhtasar ve prim hizmet beyannamesinde doğru meslek kodunun yer alması gerekiyor.
1999'dan önce hizmette bulunan kamu çalışanının yıpranma payı emeklilik yaşından düşürülür mü?
8 Eylül 1999'dan önce hizmette bulunan bir kamu çalışanın yıpranma payının tamamı emeklilik süresinden düşüyor. Bu tarihten önce başlayan memurun yıpranma payının yarısı da emeklilik yaşından indiriliyor. Yıpranma payı hem emekli aylığını hem de ikramiyeleri olumlu yönde etkiliyor. İşçilerde de yıpranma payı ise eklenen prim gün sayısının yarısı kadar doldurulması gerekli olan yaştan düşürülür. İşçinin yıpranma payı kapsamında olan işlerde minimum 3600 gün çalışmış olması gerekiyor.
Çalışanın başka bir meslek koduyla bildirimi hak kaybına yol açar mı?
Çalışan gerçek prime esas kazancı, ücreti brütü üzerinden kuruma bildiriliyorsa normalde bir hak kaybına yol açmaz. Ancak, fiili hizmet süresi zammı (yıpranma payı) verilen işlerde çalışanlar için hak kaybına yol açar. Çünkü bu işlerde çalışan kişi gerçek ücreti üzerinden kuruma bildirilse dahi fiili hizmet süresi zammından yararlanacak meslek kodlarından bildirilmeyenler yıpranma payından yararlanamaz.
EYT başvurusu için bir takvim aralığı olacak mı, yasa çıktıktan sonra borçlanma kapısı açık mı?
YASAYLA 8 Eylül 1999 ve öncesinde ilk defa sigortalı olan kişiler için gerekli olup yeni koşulların sağlandığı tarihte emekli aylığı başvurusunda bulunulabilecek. Bu şartların yasa çıkar çıkmaz sağlanması zorunlu değil. Bu koşullara ne zaman sahip olunursa çalışanlar o zaman EYT'den yararlanabilecek. Örneğin primi eksikse yasa çıktıktan sonra borçlanmaya gidilerek buradaki eksik kapatılarak başvurulabilir.
İlk defa sigortalı olunan tarihi borçlanma dışında nasıl öne çekebilirim?
BU konuda borçlanma, ihya ve hizmet tespit davası olmak üzere üç seçenek söz konusu. Toptan ödeme ile primlerini SGK'dan alan veya Bağ-Kur borcunu ödemediği için silinen hizmetleri olan kişilerin bu primleri geri ödeyerek hizmetlerini canlandırarak yasadan yararlanması mümkün. Hizmet tespit davası da sigortasız çalıştırılan kişiler için dava yoluyla bu çalışmaların tespitini, girişin öne çekilmesini sağlayacak.
Sosyal Güvenlik Kurumu meslek kodu primi, emeklilik süresini etkiliyor mu?
SIGORTALI işe giriş, ayrılış bildirgesi, aylık prim ve hizmet belgesi düzenlenirken çalışanın meslek kodunun yanlış, eksik, hatalı girilmesi sosyal güvenlikte hak kaybına yol açar. Bazı meslekler psikolojik zorluklar, fiziki ağırlıklarıyla diğerlerinden ayrılıyor. Bu mesleklerde çalışanların yıpranmaya bağlı olarak emeklilik süresi de kısa oluyor.
Eğer çalışılan iş SGK'ya göre yıpranma hakkı olan bir meslek grubundaysa daha kısa sürede emekli olabiliyor. Kodun yanlış bildirimi emekliliği geciktirir. Kamuda belirlenen çerçeveye göre yıpratıcı işlerde çalışan kamu ve işçilere "yıpranma payı" adı altında nakit yardımı da yapılıyor.
Öte yandan EYT düzenlemesi sonrası bankalar promosyon yarışına girdi. Bankalar, emeklilerin maaşını kendi bankalarına taşıması için kesenin ağzını açmaya hazırlanıyor. Emeklilere bankaların ne kadar promosyon verecekleri merak ediliyor. 10 bin liradan başlayıp, 50 bin liraya kadar çıkan promosyon beklentileri havada uçuşuyor. Bankaların ne kadar fiyat vereceği ise merak konusu.
EYT'LİLER NE KADAR PROMOSYON ALACAK?
EYT düzenlemesiyle ilk etapta 2 milyon 250 bin kişi emekli olacak. Yeni emekli olanların alacağı promosyonların 10 bin ile 15 bin lirayı bulması bekleniyor. Sosyal Güvenlik Kurumu ile bankalar arasında
1 Kasım 2022'de sözleşme imzalanmıştı. O protokole göre maaşı 3 bin 500 lira olanlara 3 bin lira, 3 bin 500-7 bin 500 lira arasında olanlara 3 bin 500, 7 bin 500-10 bin lira arasında olanlara 4 bin 500, 10 bin lira ve üzeri maaş alanlara 5 bin lira promosyon veriliyor. Ancak protokolle belirlenen bu rakamlar asgari tutar. Bankalar kendi uygulamaları doğrultusunda promosyon miktarlarını artırabiliyor.
Maaşını taşımak isteyenler bankaya bildirim yapmak zorunda. Bildirimler banka şubelerinden ya da e-Devlet üzerinden yapılabiliyor. Bankalar tarafından promosyonların ödenmesi için emekli ve hak sahiplerinin talepte bulunmaları ve üç yıl süreyle aynı bankada kalacaklarına dair taahhütname imzalamaları gerekiyor.