EYT ile ilgili son dakika gelişmesi! EYT’liler için emekli maaş hesaplama tablosu açıldı

Emeklilikte yaşa takılanlarla (EYT) ilgili düzenlemede tarih belirsizliği sürüyor. Teklifin Meclis’e sunulma tarihi sürekli olarak değişirken son olarak haftaya düzenlemenin Meclis’e sevk edilebileceği belirtildi. Düzenlemenin gecikmesinin nedenleri arasında maliyet hesaplaması, sistemin altyapısına bakılması gibi durumların olduğu belirtiliyor. Kıdem tazminatlarının ödenmesini destek için açıklanan Kredi Garanti Fonu miktarının da yetersiz kalabileceğine dikkat çekiliyor. Son yapılan açıklamalara göre, EYT’lilerin yüzde 60’a yakını 5 bin 500 TL civarında bir aylık alacak. AK Parti Grup Başkanvekili Emin Akbaşoğlu dün yaptığı açıklamada, “EYT’yi en geç haftaya Meclis’e sunmayı planlıyoruz, maaşlar en geç mart ayında yatırılacak. Bu konuda en ufak bir tereddüt söz konusu değil” dedi. Meclis’te gazetecilerin sorularını cevaplayan Akbaşoğlu, özetle şunları söyledi: “EYT ile ilgili Çalışma Bakanlığımız teknik çalışmayı bitirdi. 2022 yılı içinde çeşitli EYT platformları meselelerini anlattılar. Ayrı ayrı toplantılar yaptık. Kesin olarak çözümleyeceğimizi ifade etmiştik. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 8 Eylül 1999’dan önce hukuki statü neyse onun aynen devam ettirileceğine yönelik ve yaklaşık 23 yıl sürmüş olan bu durumun AK Parti ve Cumhur İttifakı iradesiyle bizlere talimatlandırmasıyla çözüme kavuşturacağız. Bunu en geç haftaya Meclis’e sunacağız. En geç mart ayında bütün EYT’li kardeşlerimiz maaşlarını alabilecekler. EYT ile ilgili çalışmaların uzamasında birçok etken rol alıyor. Düzenlemenin kapsamına ilk olarak 2 milyon 250 bin kişi girerken, bunlardan 600 bininin memur olduğu ve ilk aşamada emeklilik hakkını kullanmayacağı hesaplanıyor. Bu durumda 1.6 milyon kişi potansiyel olarak emeklilik hakkını kullanabilecek. Bunun getireceği yükün finansmanı ve aynı zamanda başvuruların karşılanmasında sistemin zorlanmaması için çalışılıyor. Halen yılda 400 bin kişi emeklilik başvurusu yaparken bu da tüm yıla yayılıyor. EYT yasasından sonra ise bir milyondan fazla başvurunun ilk aşamada yapılmasına kesin gözüyle bakılıyor. Bu durumun SGK sistemine getireceği yığılma da hesaplanıyor. Toplu işten ayrılmalar sonrasında kıdem tazminatlarının nasıl ödeneceği de önem taşıyor. Kredi tazminatlarının ödenmesi için Kredi Garanti Fonu’nun devreye alınacağı açıklanmıştı. Yıllık kıdem tazminatı toplamının yüz milyarlarca liraya ulaşabileceğini gösteren çalışmalar bulunurken, iş dünyası da bu konuda destek talep etmişti. Ancak açıklanan 25 milyar liralık KGF desteğinin kıdem tazminatları için yetersiz kalabileceğine dikkat çekiliyor.” EYT’lilerin aylık oranıyla ilgili en net açıklama Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin’den geldi. Bilgin geçtiğimiz hafta sonu yaptığı açıklamada, “En düşük emekli aylığını 5 bin 500 lira yapmamız çok işe yaradı. Çünkü mevcut EYT’lilerin aylığı çok düşüktü. Yüzde 60’a yakını 3.500-4.500 arasında olacaktı. Neticede prim seviyeleri düşük, prim miktarı sınırda olan vatandaşlar bunlar. Bir de özel sektörde hep asgari ücretten gösteriliyor primler, dolayısıyla düşük maaşlardı” dedi. EYT yasasının çıkmasını bekleyen milyonlarca kişi, yasanın çıkmasıyla birlikte alacakları maaşları hesaplayıp, planlarını ona göre yapmak istiyor. Vatandaşların maaşlarını hesaplayabileceği uygulama ekranı SGK tarafından erişime açıldı. Emekli maaşı hesaplaması, çalışma günü, prim ödemesi gibi pek çok kritere göre değişiklik gösteriyor. Sosyal Güvenlik Kurumu da kendi sitesinde yer verdiği maaş ve emeklilik zamanı bilgileriyle birlikte, kesinlik içermeden emekli olduğunuzda alacağınız maaşı belirtiyor. SGK tarafından uygulamaya konan 'Emekli olursam ne kadar maaş alırım' ekranıyla birlikte, EYT'li olmaya hak kazanacak kişiler maaşlarını hesaplayabiliyor. “uyg.sgk.gov.tr/AylikHesap/” sayfasına girilip, sayfada istenen bilgiler giriliyor; T.C Kimlik numarası, SSK Sicil Numarası, Baba adı, Nüfus il, Doğum tarihi bilgileri. 'Sorgula' butonuna basınca emeklilik hesaplaması yapılabiliyor. 2023 yılı Ocak dönemi aylık artışı verileri sisteme yükleninceye kadar uygulama geçici olarak kapatılmıştı. SGK tarafından uygulama bugün itibariyle açıldı. c “uyg.sgk.gov.tr” adresinde 4B emekli maaşı hesaplama sayfasına girilip, TC Kimlik numarası, kurum ve güvenlik kodu yazılınca emeklilik hesaplaması yapılabiliyor. “uyg.sgk.gov.tr/HizmetHesabi4c/” sayfasına girince şu bilgiler isteniyor: Doğum tarihi, Cinsiyet, 4A çalışma süresi Başlangıç ve bitiş tarihi. Hizmet türünü seçtikten sonra altta bulunan hesapla butonuna basılıyor ve emeklilik hesaplaması yapılıyor. Öte yandan 2014 yılından bu yana özellikle de seçim öncesi sıklıkla gündeme geliyorlar. Kim mi onlar? Emeklilikte ‘Staj ve Çıraklık’ engeline takılanlar. ‘Staj Sigortası Mağdurları’ adı altında dernekleşmiş durumdalar. EYT düzenlemesi yaş sınırı olmaksızın kabul edilince önce sevindiler. Zira Ankara’dan gelen haberler yeni bir düzenleme ile staj ve çıraklık konusunun da ele alınacağı yönündeydi ancak Çalışma Bakanı Vedat Bilgin net konuştu: “Staj mağdurları mağdur değildir. Çünkü onları mağdur eden bir şey yok. Staj eğitimdir. Ortada iş akdi yok. ‘Staj sayılsın’ diyorlar. Milletin parasını bu şekilde dağıtamayız.” Hürriyet’'ten Fulya Soybaş’ın haberine göre; Dernek Başkanı Ferhat Salman ticaret meslek lisesi mezunu, diyor ki: “Sanayide, tamirhanelerde 15-16 yaşında çocuğu araba altına yatıracak, torna-makine başına geçirecek ve haftanın 5 günü en az 6 saat çalıştırıp bir günü teorik eğitim vereceksin, buna da ‘iş’ değil eğitim diyeceksin. Bu olmaz. Emeğimiz, döktüğümüz ter yok sayılıyor. İtirazımız buna” diyor. 1999 öncesi staj-çıraklık yapan 240 bin, genelde de bir buçuk milyona yakın mağdur olduğunu belirten Salman rakamın ‘kayıtsızlar’ ile iki milyon 900 bin olduğunu söylüyor. Salman, SGK sicil kaydı belgesine bakıldığında ‘İlk işe giriş tarihi’ ibaresi olduğuna vurgu yaparak, ‘Staj neden iş gününden sayılmıyor o halde?’ sorumu da şöyle yanıtlıyor: “Stajyer ve çıraklar ‘uygulama’ sırasında meydana gelebilecek kazalara, hastalıklara karşı ‘kısa vadeli sigorta kolu’ kapsamındalar. Uzun vadeli sigorta kollarına prim yatırılmıyor. O yüzden de ‘stajyer’ sigortası emeklilik başlangıcı sayılamıyor. Peki, 15-16 yaşındaki çırak-stajyer çocuk nereden bilsin bunu? O zaman internet de yok, e-Devlet de. Ki Sayın Bakan ‘Ortada bir iş akdi yok, patronları yok onların’ diyor. Nasıl yok? Okul ile patron arasında bal gibi de iş akdi var. İş veren belli. Sabah 9.00 akşam 18.00, emek var, alın teri var. Daha ne olsun?” Sorunun çözümüne ilişkin Meclis’te bekleyen tam 53 kanun teklifi olduğu hatırlatan Salman, “Tek isteğimiz 8 Eylül 1999’dan önce SGK’da stajyer-çırak kaydı bulunanların, çalıştıkları bu süre göz önüne alınarak, yaş şartı aranmadan, sigortalılık süresi ve prim günü koşullarını sağlayıp emekli olabilmeleri. Şu an çok kapsamlı bir çözüm getiremiyorsak da en azından 1999 öncesi stajını yapmış ama 1999 sonrası çalışmaya başlamışlara acil çözüm getirelim, daha sonra tüm staj mağdurlarına çözümü düşünelim. Biz de elimizi taşın altına koyalım! Yatırılmayan staj sürelerimizi borçlanalım, hesaplayın ödeyelim!” çağrısı yapıyor. Tüketici Başvuru Merkezi Onursal Başkanı Aydın Ağaoğlu, Kadıköy’deki eyleme katılan isimlerden: “Sonuna kadar mağdurun, ‘Ben mağdurum’ diyenin yanındayız ama şunu da göz ardı etmemek lazım; ‘18 yaşın altı sigortalılık diye bir kavram yok. ’ Yatırılan prim, ki zaten devlet kendi yatırıyor o primi, yaşlılık değil iş kazası, meslek hastalığı için. Emeklilikte staj ya da çıraklık mağduru olduğunu söyleyen arkadaşlar stajyer doktor-avukatlık yapanları örnek gösteriyorlar. Bu yanlış bir karşılaştırma. Zira, doktorluk-avukatlık stajı için üniversite kazanmak lazım, bu da zaten 18 yaş üstündesin demek. Elbette ki devlet yurttaşları için vardır, yurttaşlar arasında da ayrım yapmaz, yapmamalıdır ancak buradaki durum da iyi analiz edilmelidir” diyor. Ekonomi-Çalışma Hayatı alanında uzman bir isim, Hürriyet Gazetesi yazarı Noyan Doğan’ı aradım. Var mı Ankara’dan ‘yeşil ışık’? Umutsuz konuştu, “Hiçbir umut yok o konuda” diyerek, şöyle anlattı: “Tabii son dakika bambaşka bir durum olmazsa EYT olduğu şekli ile yasalaşacak gibi. Staj mağduriyeti konusunda meslek lisesi mezunlarının 18 yaşın altında olması bu işi imkânsız kılıyor. Meslek yüksek okulu ve üniversite mezunları ise en fazla 1-2 ay staj yapıyor. Tüm stajyer ve çıraklar için de risklere karşı, ‘kısa vade’ sigortası işletiliyor. Emeklilik primi ise alınmıyor. Bu nedenle de stajda geçen süre hem prim gün sayısı hem de sigortalılık süresinin başlangıcında geçerli olmamakta. Olabilmesi için tüm kanunun değişmesi şart ki bu da pek mümkün durmuyor. Konu, hükümetin gündemde değil.” TESK Başkanı Bendevi Palandöken ise konuyu bambaşka bir yönden ele aldı ve dedi ki: “Yaşanan ara eleman sıkıntısında staj ve çıraklık sigortası mağduriyetinin etkisi büyük. Çünkü aileler staja giden 3 yıl emekliliğe etki etmediği için çocuklarını artık zanaat öğrenecekleri mesleklere yönlendirmiyor. Oto tamirciliği örneğin. Sanayi sitelerinde usta kalmayacak yakında. Bu çocuklar şunu istiyor: ‘Parayı kendimiz ödeyelim, emeklilik kesintisi esas olsun.’ Yani bu da değerlendirilmeli.” Pek çok kişi primi eksik olduğu için hizmet borçlanması yapıyor. Hizmet borçlanması için yapılan başvurulara SGK yanıt vermeye başladı. Başvurunun yanmaması ve zamlı ödeme yapmamak için kurumdan gelecek tebligatı takip edip bir ay içinde ödeme yapılmalı. Ödeme süresini kaçıranın borçlanması mümkün olmayıp, yapılan başvuru da geçersiz sayılıyor. 1 Ocak 2023'ten ihya başvurusu yapanların da süreyi kaçırmaması gerekiyor. Aksi halde yeni asgari ücret üzerinden (yüzde 55 daha fazla) primi ödemesi gerekir. Hürriyet yazarı Noyan Doğan, primi ödenmeyen çalışanlara müjdeli bir haber verdi. Doğan, kısa çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteğinden yararlananlarla ilgili şu bilgileri verdi: Koronavirüs salgınının başladığı 2020’nin Mart ayında hem işverenleri hem de çalışanları desteklemek için kısa çalışma ödeneğinin şartları kolaylaştırıldı. Buna göre, işverenlerin, pandemi nedeniyle işten çıkarma yapmamaları için çalışanlara İşsizlik Sigortası Fonu’ndan kısa çalışma ödeneği ödendi. Kısa çalışma ödeneği 2022’nin Mart ayından 2021’in Haziran ayına kadar devam etti ve milyonlarca çalışanın maaşları devlet tarafından ödendi. Yine pandemi nedeniyle işvereni tarafından ücretsiz izne çıkarılıp kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan ve iş sözleşmesi feshedilip, işsizlik maaşı alamayanlara yönelik 2022’nin Mayıs ayından itibaren İşsizlik Sigortası Fonu’ndan nakdi ücret desteği ödenmeye başlandı. Nakdi ücret desteği de bir yıl kadar uygulandı ve 2021’in Haziran ayında son buldu. İşverenler ve çalışanlar pandemi dönemini kısa çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteği ile atlattı ama beraberinde başka bir sorun daha ortaya çıktı. Gerek kısa çalışma ödeneği alanlar, gerekse de nakdi ücret desteğinden yararlananlar bu sürelerde emeklilik primleri, bir başka ifadeyle de malullük, yaşlılık, ölüm primleri yatmadı. Bu da çalışanların emeklilik süresini etkiledi ve daha geç emekli olmalarına yol açtı. Şunu da belirtmekte fayda var; o dönemde, çoğu işveren kısa çalışma süresi içinde çalışan işçilerin de primlerini ödemedi. Kimi çalışanlar bu durumu şikâyet etti, tespit edilen işverenlere belli cezalar uygulandı. Kimi çalışanlar şikayetçi olmadı, kimi işverenler de tespit edilemedi. Tabii bu durum çalışanlarda hem eksik prim gün sorunu yarattı hem de çalışanların emeklilik süresi uzadı. EYT düzenlemesi gündeme gelince sorun daha da büyüdü. Kısa çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteğinden yararlananlar; bu süreçte primleri eksik ödendiği için EYT’den yararlanıp, hemen emekli olamama gibi ciddi bir durumla karşı karşıya kaldılar. Kimileri askerlik, doğum borçlanması yaparak eksik primlerini tamamlamaya çalışsalar da kısa çalışma ödeneğinde primler yatmadığı için borçlanma süreleri de emeklilik için yeterli gelmedi. Kimileri de kısa çalışma ödeneğinde işverenler tarafından primler ödenseydi, askerlik ve doğum borçlanmasına gerek olmadan EYT’den yararlanacakken, borçlanarak, ceplerinden prim ödemek durumuyla karşı karşıya kaldı. Geçen hafta memur ve emeklilerine yüzde 30 zam ve en düşük emekli aylığının 3 bin 500 TL’den 5 bin 500 TL’ye yükseltilmesini içeren kanunun yasalaşması ile primleri eksik yatan çalışanlara yönelik de düzenleme yapıldı. Buna göre kısa çalışma ödeneği ile nakdi ücret desteğinden yararlanan sigortalılar için SGK’ya eksik bildirilen günleri tamamlama hakkı verildi. Uygulamanın nasıl olacağı ise önümüzdeki günlerde Sosyal Güvenlik Kurumu’nun yayınlanacağı genelge ile netleşecek. Peki, kimler bu haktan yararlanacak, madde madde anlatayım. kısa çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteğinden yararlanılan sigortalılar için işverenleri tarafından SGK’ya eksik gün bildirilmişse eksik günleri işveren tamamlayacak. İşverenler başvuru yaptığı tarihten itibaren üç ay içinde sigortalıları için eksik primleri ödemesi halinde çalışanların eksik primleri tamamlanmış olacak. İşveren, pandemi döneminde kısa çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteklerinden yararlanmış, buna rağmen işçisini çalıştırmaya devam etmişse bundan dolayı uygulanan para cezaları silinecek.