Ertelemek tembellik değil, nedeni duygusal engeller! Uzmanı başa çıkma stratejilerini anlattı
Günümüzde birçok insanın karşı karşıya olduğu ortak bir sorun var: prokrastinasyon, yani erteleme eğilimi. Durum sadece tembellikle de açıklanmıyor. Aile, çift ve evlilik terapisti Anila Çelik’e göre prokrastinasyon nedeni motivasyon eksikliği olduğu kadar görevin zorluğu, duygusal engeller ve zaman yönetimindeki zorluklar. Görevleri küçük parçalara ayırma, öncelik belirleme, belirli hedefler koyma, içsel motivasyonu güçlendirme ve dışsal destek alma gibi stratejiler işe yararken başa çıkma stratejilerinin yetersiz kalması durumunda psikologlar ve terapistlerden destek alınması gerektiğini öneriyor.
Zamanın akışı içinde sıkışıp kalmak, birçoğumuz için tanıdık bir durum. Prokrastinasyon, bir görevi sürekli ertelemek veya tamamlamakta güçlük çekme eğilimidir. Ancak, bu sadece bir işe başlamamakla ilgili değil. Çelik'e göre, prokrastinasyonun altında yatan nedenler karmaşık ve derinlerde.
Motivasyon eksikliği, görevin karmaşıklığı, duygusal engeller ve zamanı yönetme zorlukları, prokrastinasyonun yaygın tetikleyicilerinden olsa da bu engelleri aşmak mümkün.
Erteleme hastalığının tıbbı bir ifade şekli olmasının altını çizen Çelik, prokrastinasyon olarak adlandırılan bu durumu “bir görevi başlatma veya tamamlama konusunda eksiklik” şeklinde tanımlıyor. Prokrastinasyonun birçok faktörün etkileşimi sonucu ortaya çıktığını söyleyen Çelik, her bireyde hastalığın eğiliminin farklı nedenlere dayandığını da vurguladı.
Bir görevin tamamlanması konusunda düşük motivasyon, kişinin başlama konusunda direnç göstermesine neden olabilir. Görevin değeri veya ödülü konusundaki düşük motivasyonun da erteleme hastalığını ortaya çıkarabileceğini ifade eden Çelik, görevin zorluğunun da erteleme hastalığında etkin olduğunu söyledi.
“Görevin karmaşıklığı veya zorluğuyla baş etmekte zorlanma” dışında korku, kaygı, başarısızlık korkusu gibi duygusal engellerin de ertelemeye neden olabileceğine vurgu yapan Çelik aynı zamanda görevleri etkili bir şekilde planlama veya zamanı yönetmede güçlük yaşama yani zamanı yönetmedeki zorlukların da hastalığı tetiklediğini belirtti.
Erteleme hastalığına ilişkin başa çıkma yöntemlerinden de bahseden Çelik öncelikle görevleri küçük parçalara ayırmanın hastalıkta mücadelede önemli olduğunu söyledi. Büyük görevleri daha küçük, yönetilebilir parçalara bölmenin hedeflenen şeye daha hızlı ulaşılabilmesini sağladığını ifade eden Çelik, öncelik belirlemenin de önemine vurgu yaptı.
Görevin tamamlanması için belirli hedefler koymak ve bu hedeflere odaklanmanın da stratejik önemi olduğunun altını çizen Çelik, bunun görevin sonucundan elde edilecek içsel motivasyonu güçlendirdiğini söyledi. Başkalarına sözlü olarak taahhütte bulunmayla da erteleme hastalığının önüne geçilebileceğini vurgulayan Çelik, bunun kişinin sorumluluk duygusunu artırdığını ifade etti.
Kişinin her türlü şeyi denemesine rağmen erteleme hastalığının sürmesi durumda ise mutlaka uzman kişilere başvurulması gerektiğini de hatırlattı.