Emekli aylıklarına ve memur maaşlarına dev zam! Yeni formüller gündemde: Refah payı, seyyanen zam ve kademeli artış

Türkiye genelindeki 4 milyonun üzerinde memur, 16 milyona yakın emeklinin temmuz zammı yarın netleşecek. Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) açıklayacağı 6 aylık enflasyona göre memur ve memur emeklilerine, toplu sözleşmeye bağlı ikinci altı ay zammına ek olarak verilecek enflasyon farkı da ortaya çıkacak. Maaş zammındaRefah payı, seyyanen ve oransal olmak üzere 3 seçenek ön plana çıkıyor. Memurlarda yukarıya doğru yapılacak artış farklılaşırken, emekli aylığında kademeli bir artış söz konusu olacak. Zamlı maaş ve aylıklar temmuz ayı ile birlikte ödenecek. Haziran ayına ilişkin enflasyon verileri, 6 aylık enflasyon farkını belirleyerek memur ve emeklilerin ara zammının ne kadar olacağını ortaya koyacak. TÜİK haziran ayı enflasyon rakamlarını yarın saat 10:00'da açıklayacak. Mevcut uygulamada TÜİK, hafta sonuna denk gelen günlerin dışında enflasyonu ayın 3'ünde açıklıyor. Haziran ayı enflasyonu Kurban Bayramı nedeniyle tatil 9 güne çıkınca fiyat raporlayan işyerlerinden fiyatlar gecikmeli geldiği için yarın açıklanacak. Merkez Bankası haziran ayı piyasa katılımcıları anketine göre geçen ay yüzde 2.49 olan haziran ayı TÜFE artış beklentisi yüzde 2.81'e çıktı. Cari yıl sonu TÜFE'deki artış beklentisi de yüzde 38.55 olurken, 12 ay sonrası için artış beklentisi yüzde 30.65'e yükseldi. Sabah'ta yer alan habere göre yüzde 20 civarında beklenen enflasyon farkına asgari ücrette olduğu gibi refah payı eklenirken, SSK, Bağ-Kur emeklisine yaklaşık yüzde 30-35 zam bekleniyor. En düşük memur maaşının 22 bin liraya çıkarılması, emekli aylıklarına refah payı eklenmesi ve kademeli zamma ilişkin teklif de hızlı bir şekilde yasalaşacak. Altı aylık enflasyona göre göre memur ve memur emeklilerine, toplu sözleşmeye bağlı ikinci altı ay zammına ek olarak verilecek enflasyon farkı netleşecek. Bugün itibarıyla en düşük memur aylığı 11 bin 848 lira seviyesinde bulunuyor. Çıkacak orana eklenecek refah payı ile zam en düşük memur emeklisi aylığı için yüzde 85.68'e tamamlanacak. Halen aile yardımı dâhil 11 bin 848 lira olan en düşük memur maaşı yaklaşık yüzde 85.68 artışla 22 bin lira olacak. Diğer seçenek de oransal olarak yükseltmek yerine seyyanen artış olup, en düşük memur maaşına 10 bin lira seviyesinde seyyanen artış yapıldığında aile yardımı dâhil en düşük maaş 22 bin liraya çıkarılacak. Memurlarda yukarıya doğru yapılacak artış da farklılaşacak. En düşük maaşın üzerinde ücreti olanlarda kademeli bir artış söz konusu olacak. Memur ve emeklilerine bu yılın ikinci yarısı için toplu sözleşme ile belirlenmiş yüzde 6'lık artışın üstüne, ilk 6 aydaki enflasyonla yüzde 8'lik ilk yarı zammı arasındaki fark kadar daha zam verilecek. Örneğin ilk 6 aydaki enflasyon yüzde 20 çıkarsa, ilk yarı zammı olan yüzde 8'le aradaki fark 12 puan olacağı için, ikinci yarının yüzde 6'lık zammına bu kadar daha zam eklenecek ve artış yüzde 18 olacak. SSK ve Bağ-Kur emeklilerinin aylıkları ise yılın ikinci yarısı için, ilk yarıda gerçekleşen enflasyon kadar yükselecek. En düşük emekli aylığı 7.500 lira olurken zam, kök maaş üzerinden yapılacak. Kademeli maaş artışı bu kök aylıklar üzerinden yapılacak. Örneğin, kök aylığı 3.500 liranın altında olanlara 50, 3.500 -5.500 lira arasındakilere yüzde 45, 5.500-7.500 lira arasındakilere yüzde 40, 7.500-10 bin lira arasındakilere yüzde 35 gibi azalan oranda bir zam belirlenecek. Yapılan zam sonrası kök aylığı 7500 liranın altında kalanlar, yine 7500 lira aylık almaya devam edecek. Kademeli artış prim günü ile emekli aylığı arasında ortaya çıkan farkı telafi edecek. Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Öğretim Görevlisi Tarkan Zengin ise muhtemel alternatifleri TRT Haber'de değerlendirdi: Memurun zam oranı bu hafta sonuna kalmadan belli olacak. Çarşamba günü enflasyon açıklandıktan sonra ya o günün akşamında zaten çalışmalar yapıldı, yapılıyor. Bugün muhtemelen sayın Cumhurbaşkanımıza bir sunum yapıldı. Burada farklı alternatifler ve simülasyonlar sayın Cumhurbaşkanımıza sunulmuştur. Enflasyon beklenecek çarşamba günü. Yapılan çalışmalar o enflasyonla birlikte ilan edilecektir. Ya o gün ya ertesi gün Meclis aşaması başlayacaktır. Memurlar ayın 15'inde maaşlarını alıyorlar ancak en azından 1 hafta öncesinden bordroların hazırlanmış olması gerekiyor. Dolayısıyla yeni zamlı maaşları alabilmeleri için hafta sonu da dahil o günlerde bitmesi lazım. Yasal mevzuatın ayrıntılı bir düzenleme olmayacağını düşünüyorum. Toplu sözleşmenin 4. 6 ay zam diliminin ilgili maddesi değişecek. Meclis aşamasında komisyonda da çok tartışılacağını düşünmüyorum. 4 milyon civarında aktif memuru, yaklaşık 15 milyon emekliyi ilgilendiren bir düzenlemenin TBMM aşamasının da hızlı olacağını düşünüyorum. Sayın Cumhurbaşkanımızın talimatıyla Cumhurbaşkanı Yardımcımız Cevdet Yılmaz başkanlığında bir çalışma yapıldı. Bürokratlar ve bakan yardımcıları düzeyinde de bu çalışmalar devam etti. Bu çalışmalarda farklı alternatifler ortaya çıktı. Başından beri şunu savunuyorum: Sayın Cumhurbaşkanı en düşük kamu görevlisi maaşının 22 bin lira olacağını söyledi. Mevcut duruma göre en düşük memur maaşının yüzde 85 civarı bir artışı anlamına geliyor. Bu bütün kamu çalışanlarına verilir mi? Başından beri söylüyorum. Bu ihtimal çok mümkün görünmüyor. Yapılacak artışın bir miktarı oransal, geriye kalan da seyyanen yapılacaktır diye düşünüyorum. Tahminim özellikle yüzde 25 seviyelerinde bir oransal zam verilip üzerine de 7-8 bin lira arasında seyyanen zam verilme ihtimalini kuvvetle muhtemel olacağını düşünüyorum. Bu formülle en düşük devlet memuru maaşını 22 bin liraya çıkaran bu durum bütün kamu görevlilerine yansıtılacaktır. Her bir kamu görevlisi aldığı maaşa göre herkese eşit oranda oransal ve seyyanen yapılacak zammın maaşlardaki etkisi de farklı kalemlerde olacak. Yüzde 85'ten başlayacak. Örneğin maaşı 15 bin lira olan bir kamu görevlisini düşünelim. Yüzde 25 zam verildiği takdirde 18 bin 750 liraya çıkar. 7 bin lira seyyanen verildiği takdirde 25 bin 750 lira olur. Bunun maaş artışı ise yüzde 71'e tekabül eder. Her bir kamu çalışanı mevcut maaşını yüzde 25 artırıp üzerine 7 ya da 8 bin lira koyduğunda kendi maaşındaki artışın oranını görebilir. Yine başka bir simülasyon üzerinden söyleyelim. 20 bin lira alan bir kamu görevlisi yüzde 25 zam verildiği takdirde 25 bin liraya çıkar. 7 bin lira seyyanen zamla 32 bin liraya çıkar. Buradaki artış yüzde 60'a tekabül eder. 8 bin lira seyyanen verildiği takdirde 33 bine çıkar, artış yüzde 65'e tekabül eder. 30 bin lira alan birisi yüzde 25 ve 7 bin seyyanenle 44 bin 500, 8 bin verilirse 45 bin 500 olur. 7 bin seyyanende yüzde 48 artışa tekabül eder, 8 bin lira verildiğinde bunun da karşılığı yüzde 51'e tekabül eder. Tabi biz bunu sadece bir örnek üzerinden, varolan alternatiflerden tahmin ediyoruz. Son 1 haftadır en kuvvetli gördüğüm ihtimal bu. Elbette hem Çalışma Bakanlığımızın hem Hazine ve Maliye Bakanlığımızın bu konularda büyük tecrübeleri var. Onlar farklı alternatifler, farklı modeller, farklı teklifler de sunabilirler. Ama bir akademisyen olarak, bu işin 25 yıldır içinde olan biri olarak bana en makul gelen alternatiflerden birisi bu. Dikkat ederseniz oransal bir zam ve seyyanen bir zam bütün kamu görevlilerine verildiğinde maaşlarındaki etkisi yüzde 85'ten başlayarak yüzde 40'lara gidecek bir skala oluşturacaktır. Bu nedenle yansıması kademeli olacak diyoruz. Artış kademeli değil, artış herkese bir miktar oransal, bir miktar seyyanen yapılacak ama maaşlardaki etkisi oransal kademeli olacak. Emeklileri ikiye ayırmak gerekiyor. Eski kanunumuzda SSK'lılar, Bağ-Kurlular ve Emekli Sandığına tabi olan memurlar vardı. Şimdi bunlar 4A, 4B ve 4C diye geçiyor. Biz o nedenle emekli maaşı artışlarında önce ikiye ayırıyoruz. İlk grup memur emeklilerinin artışları memur maaşlarına göre belirleniyor. Hem memurların hem memur emeklilerinin toplu sözleşme hükümlerine göre maaş artışları belirleniyor. Mevcutta yüzde 6 zam yapılacaktı bir de enflasyon farkı olacaktı. Çarşamba günü açıklanacak enflasyon hariç olmak üzere enflasyon farkıyla birlikte memur ve memur emeklilerinin alacağı artış oranı yüzde 13,13'tü. Ama çarşambayı bekliyoruz, refah artışı olacağı için bunun bir anlamı kalmadı aslında. Haziran ayı diyelim ki 2-3 arasında bir enflasyon çıktı. Yüzde 16-17'lik bir artışa tekabül etti. En düşük memur maaşına verilecek refah payının yüzde 66-67 olduğunu gösteriyor. Bu diğer gruplarda değişkenlik gösterecek ama en düşüğü yüzde 20'ye tekabül edecek bir refah artışından bahsediyoruz. Biz o gün daha çok SSK ve Bağ-Kur emeklileri için artış oranını bekleyeceğiz. Orada mevcut yasaya göre memura verilen artışlar memur emeklilerine de doğrudan yansıyor. Tabi şimdiden bunun nasıl yansıyacağı bunu daha derli toplu bir şekilde çarşamba net bir şekilde göreceğiz. SSK ve Bağ-Kur emeklilerinin ise temmuzda yapılacak maaş artışları, 2023'ün ocak ve haziran aylarındaki TÜFE'nin 6 aylık TÜFE oranında yapılacak. Şu anda 5 aylık TÜFE 15,26. Buna haziran TÜFE'si de eklenecek. Ama geçmiş dönemlerde son 1,5-2 yılda olduğu gibi özellikle bu hayat pahalılığına karşı sayın Cumhurbaşkanımız dediği gibi enflasyona karşı dar ve sabit gelirlileri koruma anlayışı sürüyor. Ocak ayında 6 aylık enflasyon 15,40 gelmişti, Sayın Cumhurbaşkanımız bunu SSK ve Bağ-Kur emeklileri için yüzde 30'a tamamlamıştı. Yani neredeyse gerçekleşen enflasyon oranında bir refah payıyla emeklilere yüzde 30'luk bir artış yapılmıştı. Kanunla yapılmıştı bu. Diyelim ki 2-3 aralığında bir enflasyon açıklandı. Bu da diyelim ki SSK ve Bağ-Kur emeklileri için yüzde 18 gibi bir zamma tekabül etti. Şöyle olacak. Buna ne kadar refah payı ilave edileceğini düşüneceğiz. Artış diyelimki yüzde 18 oldu SSK ve Bağ-Kur emeklileri için. Bu artış ne kadar refah payı görür onu da çarşamba günü bekleyeceğiz. Bence sayın Cumhurbaşkanımızın özellikle haziran enflasyonunun 5 Temmuz'da açıklanmasını bekleyeceğiz cümlesinin temel hedefinin burada SSK ve Bağ-Kur emeklilerine yapılacak artışın önce 6 aylık durumu görüp onun üzerine ne kadar refah payı verileceğine ilişkin olduğu için enflasyon rakamlarının bekleneceğini düşünüyorum.