Adana'da Hitit kültürünün ayak izleri takip ediliyor: Anadolu'da ilk kurulan uygarlık Luviler gün yüzüne çıkarılıyor
Adana'da Antik çağın dünyadaki en önemli temsilcilerinden olan Hitit İmparatorluğu’nun yıkılma sürecinde dahi Anadolu’da yaklaşık 500 sene Luvice konuşulduğu artık bilim dünyası tarafından kabul edilirken Luviler’in yaşamı, kültürü gelecek kuşaklara aktarılıyor.
Yaklaşık olarak Milattan Önce (MÖ) 2200’lü yıllarda Anadolu’da yaşamış en eski ve önemli halk olan Luviler’in çalışkan ve üretkenliği Adana'da bulunan Luvi Antik Kültür Merkez ile dünyaya tanıtılıyor.
Luvi varlığının Orta ve Güney Anadolu’nun yanı sıra MÖ 1400 yıllarında Çukurova’da kurulduğu bilinen Kizzuwatna Krallığı’nda en güçlü şekilde temsil edildiğinin araştırmacılar tarafından kanıtlandı.
Luvi Krallığı’nın köklerinin MÖ 2300 civarında Luviler’in Güney Batı Anadolu’da yerleşik yaşama geçmeye başlamalarıyla atıldığı düşünülür. Luviler’in Hint-Avrupa Dil Ailesi’ne ait bir dil kullandığı ve Hitit Uygarlığı ile ilintili olabileceği düşünülmektedir.
YERLEŞİM YERLERİ ADANA VE ÇEVRESİ OLMUŞ
Hakkında yeterli ve kesin bilgi bulunmayan Luvi Krallığı, Pisidia bölgesinde Arzavalarla yaşadıkları ve Apasa’da kurulduğu tahmin edilmektedir. MÖ 2 bin yılında kurulduğu düşünülen Luviler, Bronz Çağı Anadolusu’nda Orta Anadoluyu egemenlikleri altına alan Hititlerle etkileşim içine girmiştir. Batıda Ahhiyawalar ve Minoan uygarlıkları, Doğuda Babilliler ve Hurriler ile ilişkiler kurmuşlardır. Luviler’le ilgili ilk kaynaklara da, Hitit yıllıklarında rastlanır. Hitit yazıtlarında Luvi halkından bahsedilirken, ikinci sınıf insan muamelesi yapıldığı görülür.
Luvi Kralı Tarhuntadaru, Arzavalarla yapılan mücadelelerde başarı göstermiş ve Luvi tarihinin en büyük kralı olarak kayıtlara geçmiştir. Ege kıyılarında yaşanan bu güç savaşları, MÖ 1900′lü yıllarda Luvi Krallığı’nın merkezinin güneye taşınmasına neden olmuştur. Bugünkü Adana ve çevresi Luviler’in yeni yerleşim yeri haline gelmiştir.
NE ZAMAN YIKILDIĞI MUAMMASI SÜRÜYOR
Luvi Krallığı’nın tam olarak ne zaman yıkıldığı bilinmemektedir. Ancak güneyde Luvi hakimiyetinin sona ermesiyle birlikte MÖ 1400′lü yıllarda Kizzuvatna Devleti kurulduğu ve ülke nüfusunun büyük bölümü Luvi halkından oluştuğu bilinmektedir. Bu bilgi, Luvi uygarlığının da Kizzuvatna’nın kurulmasıyla birlikte yıkıldığı tezini desteklemektedir.
Bazı kaynaklara göre Luviler Anadolu’nun en eski halkıdır. Anadolu kültürüne en önemli katkılarından biri hiyeroglif yazısıdır.
Çivi yazısını Asurlulardan öğrenen Hititler, Luvi uygarlığından hiyeroglif yazısını öğrenmiş ve bu yazı anadolu’nun yerli bir alternatifi olmuştur. Yapılan arkeolojik kazılarda Luvi hiyeroglif yazısıyla hazırlanan Hitit yazıtları bulunmuştur. Uygarlığın adını Hititlerin verdiği ve Yunanların Luvi halkına Pelasgos olarak hitap ettiği bilinmektedir. Luvi kelimesi Hititçe “ışık insanı” anlamına gelir. Luvi Krallığı da “Işık İnsanı Krallığı” anlamına gelmektedir.
Güney Anadolu’daki Helen asıllı bölge isimlerinin Luvi dilinde olduğu ve Yunan telaffuzuyla türetildiği ortaya çıkmıştır. Afrodit, Artemis, Apollon ve Kibele gibi tanrı ve tanrıçaların adlarının birçoğunun zamanında Anadolu’nun en yaygın dili olan Luvice olduğu bilinmektedir. Truvalıların da Luvi dilini konuştuğu iddia edilmektedir. İnanç bakımından bakıldığı zaman, Luviler ilk çağ Anadolusu’na önemli etkileri vardır. Luvi tanrısı Men, Frigler ve Lidyalılar da tanrı olarak kabul etmiştir.
ANADOLUDA KURULAN İLK UYGARLIK LUVİLER Mİ?
Bilge Umar’a göre onlar Anadolu’nun ilk yerli halkı. Peki bu bulguya nasıl ulaşılmış? Hitit kazıları incelenirken, onların bazı dinsel metinlerinde, bazı mühürlerinde ve anıt kitabelerinin tümünde “nasili” adını verdikleri kendilerine has hiyeroglif yazılarından başka bir dile rastlanmış. İlk başlarda bu yazının Hititlere ait olduğu düşünülse de aslında bu yazının yine kendilerinin onlara bu ismi verdiği Luvilere ait olduğu keşfedilmiş.
HİTİTLERDEN DAHA ESKİ KULLANILAN YAZI
Bu metnin Anadolu’da Hitit egemenliğinden 2000 yıl önce kullanılmaya başlandığı söyleniliyor. Arkeolog Firuzan Kınal Mersin, Hacılar ve Alişar kazılarından elde edilen bulgulara göre Anadolu’da M.Ö 6000 yıllarında ortaya çıkan Tunç Çağını yine Luvilerin yarattığını söylüyor ve bu görüşü Bilge Umar tarafından destekleniyor.