Temel gıda ve ilaç sektörü ‘gaz’ kesmiyor

BOTAŞ’ın ve Türkiye Elektrik İletim A.Ş’nin (TEİAŞ) sanayiciye uygulayacağı doğal gaz ve elektrik kesintileri konusunda sektörlerin yapısal bir sorun yaşamayacağı kadar enerji akışı sağlanması konusunda fikir birliği oluştu. Ayrıca ilaç sektörü, et ve et ürünleri, süt ve süt ürünleri sektörleri kesintilerden muaf tutuldu. Temel gıda olarak ekmek üretimi de bu kapsamın dışında değerlendirilmişti. 

Enerji kesintileri nedeniyle önceki gece Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez ile Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, OSB başkanları, TOBB sektör meclis başkanları, oda başkanları, ASKON, MÜSİAD, TİM Genel Başkanları, BOTAŞ ve TEİAŞ’ın üst düzey yöneticilerinin katıldığı online toplantı düzenledi. Burada ortak görüş olarak, sektörlerin herhangi bir yapısal sorun yaşamayacağı kadar enerji temini konusunda fikir birliğine varıldı. Sanayide günlük olarak büyük kayıplar beklenmekle beraber, sürecin minimum zarar ile atlatılması için çaba sarf edildiği kaydedildi.

Türkiye'nin doğal gaz tedarik ettiği İran'ın teknik arıza bildirerek 10 gün süreyle Türkiye'ye gaz akışını keseceği çalışmaları sonrasında BOTAŞ doğal gaz santralleri ve büyük ölçekli tüketicilere olan gaz akışını azaltma kararı almış; Türkiye Elektrik İletim AŞ (TEİAŞ) de sanayiciye elektrik kısıtlaması uygulayabileceğini açıklamıştı. 

‘Fırınlar kapanmayacak’

Enerji kesintilerinin büyük sıkıntılar oluşturabileceği cam, seramik, demir ve çelik sektörlerinde ise farklı bir uygulama izlenecek. Bakanların katılımıyla düzenlenen toplantıya katılan TOBB Türkiye Hazır Giyim ve Konfeksiyon Sanayi Meclis Başkanı Şeref Fayat, “Bu sektörlerin fırınları, ya da ısıtma ile uygulama yaptıkları sistemleri kapanırsa, tekrar aynı seviyeye gelmeleri 10 güne yakın sürüyor. Bu da yapısal olarak büyük bir sorun ve maliyet kaybı. Bu nedenle cam, seramik, demir ve çelikte fırınların kapanmayacağı kadar enerji sağlanacak” dedi. Toplantıda genel olarak kesintilerin temel gıda ve sağlık sektörlerini etkilememesi yönünde ortak fikir oluştuğunu anlatan Fayat, 21-31 Ocak arasını kapsayan kesintiyle ilgili, “Umuyoruz bu kadarla sınırlı kalır” yorumunu yaptı.

‘Elektrik de verilir’

İlaç sektörü, et ve et ürünleri, süt ve süt ürünleri sektörleri doğal gaz kesintisinden muaf tutulurken, elektrik konusunda henüz net bir bilgi yok. Süt ve et sektörlerindeki üretici ve sanayiciler, bu aşamada yaşanabilecek sorunlarını ilgililere iletmiş, bu konuda muafiyet sağlanmıştı. Şeref Fayat, “Gaz muafiyeti aynı zamanda elektrik muafiyetini de getirir. Yoksa zaten gaz var, elektrik yok ise anlamsız olur. Bu zincirin doğru işlemesi ve temel gıda ile sağlıkta sorun olmaması açısından iki muafiyet de sağlanır” dedi.

 Temel gıdada kısıntı yok

Çiğ süt alımında soğuk zincir, muhafaza koşulları ve saklama koşullarının korunmasının önemine dikkat çeken üretici ve sanayiciler, doğal gazda olduğu gibi elektrikte de sektöre muafiyet uygulanacağını ifade ediyor. Anadolu’daki ‘cenaze bekler, süt beklemez’ deyişini hatırlatan Tarım Yazarı Ali Ekber Yıldırım, enerji tarafındaki kısıntılarda temel gıdada muafiyet uygulamanın gerekliliğine dikkat çekiyor. Benzer uygulama işleme ve saklama koşulları açısından et sektöründe de geçerli bulunuyor.

Türkiye Süt, Et, Gıda Sanayicileri ve Üreticileri Birliği (Setbir) Başkanı İsa Coşkun, ilettikleri taleplerinin karşılık bulduğunu anlatırken, “Sütü sağıp, eti kesip bekletmek mümkün değil. Örneğin modern tesislerde Endüstri 4.0 sistemler kapanırsa ardından 7 saat kendini temizleme gereği duyuyor, yani kapatılıp açılması bile çok sorunlu. Sanayici alımını durdurursa ise üretici zor durumda kalır. Bozulması anlık etkenlere bağlı bu ürünler için muafiyet büyük bir gereklilikti” dedi. 

Tire Süt Kooperatifi Başkanı Mahmut Eskiyörük, kendilerine Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan iletilen bilgilere göre hem doğal gaz, hem de elektrik kısıntılarından sektörün muaf tutulduğunu anlatırken, “Yazılı olarak bir bilgi iletilmese de sorun olmayacağı paylaşıldı. Ekmek, süt, et olmak üzere temel gıdada kısıntıların uygulanmayacağı belirtildi” diye konuştu.

‘İran kontratta yazılı olan şartları tutturamadı’

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, sanayicilerle bir araya geldiği çevrimiçi toplantıda, İran’ın, Türkiye ile yaptığı kontratta yazılı olan basınçla ilgili şartları tutturamadığını gördüklerini söyledi. Dönmez, “İran, bize bir kaçak olduğunu söyledi. Bizim ekiplerimiz de o bölgeye gittiler. Bizim yaklaşımımız bu kaçağın bir müddet tehir edilmesi, kış şartlarının atlatılmasından sonra tamiratın yapılması yönündeydi. Onlar bu riski alamayacaklarını söylediler. Geçmişte İran ile düşük sevkiyatlar sıkıntısı da yaşamıştık” dedi. İlk başta 10 günlük süreçte yüzde 40’lık kesintiyle bu sürecin atlatılabileceğinin öngörüldüğünü kaydeden Bakan Dönmez, “Sanayicilerimiz, yarım kapasite çalışmak yerine birkaç gün tam kapanma ve sonrasında tam kapasite çalışma önerisinde bulundu. Biz de buna göre planlamamızı yaptık” ifadesini kullandı.

 Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank ise yaşanan süreci bir vaka olarak kabul edip, bununla en iyi şekilde nasıl mücadele edileceği yönünde çalıştıklarını söyledi. Bakan Varank, “Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığımız, son dönemde enerji terminalleri, gaz aldığı ülke çeşitliliği, boru hatları ile Türkiye’yi gaz açısından sıkıntıda bırakmamak için büyük gayret ediyorlar. Ama İran gibi büyük bir tedarikçinin bir anda doğal gazı kesmiş olması elbette sıkıntılar getiriyor. Bunları hep beraber atlatmaya çalışacağız. Bu noktada üretim kayıpları olacak bunu biliyoruz. Bunun haricinde, yaptığımız planlamada makine teçhizatında zarar görecek olan varsa, ya da hammaddesi bozulacak sektörler varsa bunları duymak istiyoruz. Bakanlık olarak sektörlerin sıkıntıları ile ilgili her zaman teyakkuzdayız” diye konuştu.

Kısıntı aşımı takip edilecek

Konya Organize Sanayi Bölgesi internet sitesinde kesintilerle ilgili yayınlanan bilgiye göre, BOTAŞ tarafından Türkiye’de 21 Ocak saat 08.00 itibarıyla ikinci bir bildirime kadar ‘kısıntı talimatı’ gönderildiği belirtildi. Bu kapsamda ‘ortalama günlük gaz çekiş miktarı’nın yüzde 60’ına tekabül eden miktar ile sınırlandırma yapıldığı kaydedildi. BOTAŞ’ın uygulayacağı ‘kısıntı aşım bedeli’ henüz belli olmasa da kısıntı süreci sonunda sınırı aşan miktara BOTAŞ tarafından belirlenecek ‘kısıntı aşım bedeli’ uygulanacağı ifade edildi. 

Organize Sanayi Bölgeleri Üst Kuruluşu (OSBÜK) Başkanı Memiş Kütükcü, “Üretimin kesintiye uğradığı bu dönemde, sanayimizin önemli bir hasar alacağı bir gerçek. Hepimiz bu süreci doğru bir şekilde yönetmek, hasarı minimuma indirmek için çalışıyoruz. Bakanlıklarımız bu konu ile ilgili planlamaları da yaptılar ve bu sürecin en az sıkıntı ile aşılabilmesi için yoğun bir çaba sarf edildi. Ama yine de sektör bazlı sorunlar varsa bunları konuşacağız. Çözüm üretmeye çalışacağız” dedi. (Duygu Erdoğan-Milliyet)