Haftanın ilk işlem gününde petrol fiyatları Asya piyasasında yaklaşık yüzde 30 düştü. Brent türü ham petrolün varil fiyatı 31 dolara kadar indi. Yaşanan bu gelişmelerin Türkiye'deki akaryakıt fiyatlarını da etkilemesi bekleniyor. Milliyet.com.tr'nin sektör yetkililerinden aldığı bilgilere göre benzin ve motorin fiyatında büyük indirim beklentisi oluştu. Yapılan hesaplamaya göre benzin fiyatında 82 kuruş motorin fiyatında ise 65 kuruşluk bir indirim yapılması bekleniyor.
İSTANBUL VE ANKARA'DA AKARYAKIT FİYATLARI KAÇ PARA?
Şu an İstanbul’da benzinin litre fiyatı 6 lira 63 kuruştan, motorinin litre fiyatı ise 6 lira 27 kuruştan işlem görüyor. Ankara’da ise benzinin litre fiyatı 6 lira 71 kuruştan, motorinin litre fiyatı ise 6 lira 33 kuruştan satılıyor.
AŞAĞI YÖNLÜ BASKI OLUŞTURUYOR
OPEC ve OPEC dışı ülkelerin toplantısında ek üretim kesintisi kararının çıkmaması küresel piyasada arz fazlasında artış riski oluştururken, Çin'de ortaya çıkan yeni tip koronavirüs (Kovid-19) dünya genelinde ham petrol talebini olumsuz etkiliyor. Her iki durum petrol fiyatları üzerinde aşağı yönlü baskı oluşturuyor.
OPEC Genel Sekreteri Muhammed Barkindo, toplantının ardından basın mensuplarına yaptığı açıklamada, OPEC toplantısında Aralık 2019'da varılan mevcut anlaşmanın bu yıl sonuna kadar uzatılması, ekonomik ve piyasa koşullarının kötüye gitmesi nedeniyle de günlük ham petrol üretiminin 1,5 milyon varil daha düşürülmesi konusunda üye ülkelerin hem fikir olduğunu anımsatmıştı.
"TOPLANTI SONA ERDİ, ANCAK GÖRÜŞMELER SÜRÜYOR"
Toplantıya katılan hiçbir ülkenin 2014-2016 yılları arasındaki olumsuz petrol piyasası koşullarını arzulamadığı görüşünde olduğunu ifade eden Barkindo, "Bu toplantıyı sona erdirdik ancak görüşmeler devam edecek, birkaç oylama meselemiz var, herkesi bir araya getirmemiz gerekiyor, fikir birliği önemli." ifadelerini kullanmıştı.
Petrol piyasasında yaşanan dengesizlik ve koşulların iyileştirilmesine odaklandıklarını kaydeden Barkindo, bu durumun düzeltilebilmesi için bütün paydaşların birikte hareket etmesi gerektiğini vurgulamıştı.
Barkindo, OPEC ve OPEC dışı ülkeler arasındaki ittifakın bozulup bozulmadığına ilişkin bir soruya ise "Teknemizin halen çok sağlam olduğundan hiç şüphe yok ve herkesle birlikte yol alıyoruz." yanıtını vermişti.
OPEC dışı ülkelerin alınan kararına ilişkin yorumlarda da bulunan Barkindo, "OPEC dışı ülkelerin yüzde 90’ı bizimle hemfikir. Ancak bazı ülkelerin bakanlarının başkentlerine dönerek kendi hükümetleriyle daha fazla istişarede bulunmaları gerekiyor." dedi.
POMPAYA YANSISIN'
Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Konfederasyonu (TESK) Genel Başkanı Bendevi Palandöken, petrol fiyatlarındaki tarihi düşüşün pompa fiyatlarına yansıtılması gerektiğini bildirdi. Palandöken, yazılı açıklamasında, yeni petrol fiyatlarına göre benzinin litre fiyatının 5 liraya, motorinin de 4,5 liraya kadar düşürülmesi gerektiğini ifade etti. Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) ve OPEC dışı bazı petrol üreticisi ülkelerin Avusturya'nın başkenti Viyana'da düzenledikleri toplantı sonrasında petrol fiyatlarının hızla düştüğüne işaret eden Palandöken, şunları kaydetti: "Enflasyon hesaplamasında birçok kalem akaryakıt fiyatlarına bağlı olarak değişiklik gösteriyor. Enflasyonu düşürmek için sıkı maliye ve para politikası uyguladığımız bu dönemde petrol fiyatlarındaki düşüş acil olarak pompaya yansıtılmalı. Ülke olarak en büyük ithalatı enerji sektöründe yapıyoruz. Bunun içinde ham petrol ve motorinin payı oldukça yüksek. Petrol fiyatlarındaki düşüş son aylarda cari fazla verdiğimiz ekonomide bu trendin süreceğine işaret ediyor. Dolayısıyla enflasyon düşerken ekonomik büyüme artacak ve dış ticaret açığı da pozitif yönde etkilenecek.
PETROLDEKİ DÜŞÜŞ ÜÇ ÜLKEYİ VURACAK
AA'nın haberine göre ise Suudi Arabistan ve Rusya'nın ham petrol üretimlerinde ek kesinti yapma kararı alamaması nedeniyle fiyatların son 4 yılın en düşük seviyesine gerilemesi, iki ülkenin ekonomisinin yanı sıra ABD'nin petrol üretimine de zarar verecek. Suudi Arabistan liderliğindeki Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) ve Rusya önderliğindeki OPEC dışı bazı petrol üreticisi ülkelerin cuma günü Avusturya'nın başkenti Viyana'da düzenledikleri ve 7 saat süren toplantıda ek üretim kesintisi almaması, fiyatlarda sert düşüşe neden oldu. Bugün, Brent türü ham petrolün varil fiyatı 31,27 dolara kadar gerilerken, ABD'nin Batı Teksas (WTI) tipi ham petrolün varil fiyatı da 27,34 dolara kadar düştü. Bu sonuçla, ham petrol fiyatları Şubat 2016'dan bu yana en düşük seviyelerine geriledi. Ayrıca yüzde 30'un üzerinde düşüşle Ocak 1991'deki Körfez Savaşı'ndan bu yana yüzdelik bazda en sert günlük kaybını kaydetti.
Pazar payı endişesi
Suudi Arabistan liderliğindeki OPEC'in petrol üretim miktarlarında ek kesinti yapma teklifine Moskova'nın yanaşmamasının en önemli nedeni olarak Rusya'nın küresel petrol piyasasındaki pazar payını ABD'li kaya petrolü üreticilerine kaybetme endişesi yer alıyor. Düşük petrol fiyatları nedeniyle 2016 sonunda Suudi Arabistan'la iş birliği yaparak OPEC'in ek petrol kesintisi kararına destek veren Rusya, son 4 yılda 3 kez ham petrol üretimini azaltmıştı. Ancak, petrol fiyatlarını yükseltmek için yapılan her üretim kesintisinde, Suudi Arabistan başta olmak üzere OPEC ülkeleri ve Rusya'nın pazar payı ABD'li kaya petrolü üreticilerine geçmişti. ABD'deki kaya petrolü devrimi sayesinde ülkenin günlük petrol üretimi 2008'de 5 milyon varil seviyelerindeyken, geçen hafta bu miktar günlük 13,1 milyon varile yükselerek rekor kırdı. Suudi Arabistan ve Rusya'nın petrol üretimini kesmesiyle fiyatlar 50 doların üstüne çıkarken, bu iki ülkenin pazar paylarının önemli kısmını ele geçiren ABD, Kasım 2018'de bu ülkeleri geride bırakarak dünyanın en büyük ham petrol üreticisi konumuna yükseldi. Artık ABD'li üreticilere piyasada pay kaybetmek istemediği için bu kez OPEC'in üretim kesintisine destek vermeyen Rusya ise petrol üretimini artırabileceği sinyalini veriyor. Suudi Arabistan'ın da ham petrol üretimini nisan ayı başından itibaren artırma olasılığı, petrolde 3 yıldan uzun süren Riyad-Moskova ittifakının da sona ermesi riskini beraberinde getiriyor.
Suudilerin bütçesi daha fazla etkilenecek
Petrol fiyatlarındaki sert düşüşün en çok Suudi Arabistan ekonomisine zarar vermesi bekleniyor. Ekonomisinin yüzde 90'ı petrol üretimi ve ihracatına bağlı olan Riyad hükümetinin bütçesini dengeleyebilmesi için petrolün varil fiyatının yaklaşık 80-85
dolar arasında olması gerekiyor. Öte yandan Rusya ise bütçe dengesini sağlayabilmek için petrol fiyatlarının ortalama 42-45 dolar arasında olmasına ihtiyaç duyuyor. Petrol fiyatlarının düşük kalmaya devam etmesi durumunda, her iki ülkenin petrol gelirleri ve bütçelerinde milyarlarca dolar açık oluşacağı tahmin ediliyor. Bu ülkelerin borsalarında işlem gören petrol şirketlerinin hisse fiyatları ve piyasa değerlerinde de sert düşüşler görüldü. Dünyanın en büyük ham petrol ihracatçısı olan Suudi Arabistan'ın milli petrol şirketi Saudi Aramco'nun hisseleri bugün yüzde 10, piyasa değeri ise yaklaşık 660 milyar Suudi riyali (176 milyar dolar) düştü. Rus petrol şirketleri Rosneft ve Lukoil'in hisselerinde ise yüzde 4'ün üzerinde kayıp yaşandı. Ayrıca her iki şirketin piyasa değeri toplam 360 milyar ruble (4,8 milyar dolar) eridi.
Diğer üretici ülkeler
Petrol fiyatlarındaki düşüş, OPEC içindeki orta ve küçük ölçekli üretici ülkelerin ekonomilerini de olumsuz etkiliyor. Dünyanın en fazla ham petrol rezervine sahip Venezuela'da son yıllarda düşük petrol fiyatları nedeniyle ekonomik sıkıntılar hala devam ederken, ülkenin petrol endüstrisi de durma noktasına geldi.
Ayrıca ABD'nin ambargoları İran'ın ham petrol ihracatını engelliyor. OPEC'in diğer büyük üreticileri olan Irak, Kuveyt ve Birleşik Arap Emirlikleri gibi ülkelerin üretimlerinin de düşük fiyatlar nedeniyle olumsuz etkilenmesi beklenirken, Angola, Cezayir, Nijerya gibi orta ölçekli üretici ülkelerle Ekvador, Ekvator Ginesi, Kongo ve Gabon gibi küçük ölçekli üretici ülkelerin daha fazla zarar göreceği tahmin ediliyor.
Maliyeti en yüksek ülke ABD
Bu sürecin kısa vadede en çok ABD'nin yüksek maliyetle ham petrol çıkaran kaya petrolü üreticilerini etkilemesi bekleniyor. Suudi Arabistan ve Rusya'nın çok üzerinde olan ABD kuyularındaki ham petrol üretim maliyeti, ortalama 50-55 dolar seviyesinde bulunuyor. Rusya, petrol üretim miktarında ek kesinti yapmayarak, fiyatlardaki düşüşün bir süre daha devam etmesini ve ABD'li kaya petrolü üreticilerinin bir kısmının piyasa dışına itilmesini hedefliyor. Düşük fiyat stratejisi Suudi Arabistan tarafından 2014-2016 yılları arasında uygulanırken, ABD'de 300'den fazla petrol şirketinin batmasına ve sektörde yaklaşık 250 milyar dolarlık kayba neden olmuştu. Ancak, Amerikalı kaya petrolü üreticileri 50 doların üzerine çıkan fiyatlar sayesinde üretimlerini artırmayı başarmıştı.
