Taksicilere fazla mesai müjdesi! Yüzde 50 fazla ödenecek

ALİCAN YILDIRIM/alican.yildirim@gazetevatan.com

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu; yüz binlerce ticari taksi şoförünü yakından ilgilendiren bir karara imza attı. Yüksek Mahkeme; hasılata bağlı günlük yevmiyeli olarak çalışma sisteminde, haftalık 45 saati aşan bir çalışması bulunması durumunda, işçinin fazla çalışma ücretine hak kazanacağına hükmetti. Konuyla ilgili taksici ve uzmanlar önemli açıklamalarda bulundu.

"ARALARINDAKİ İŞ ANLAŞMASININ NE OLDUĞU ÖNEMLİ"

Avukat Cansen Erdoğan konuyla ilgili açıklamalarda bulunarak, "Aslında bu önemli bir karar. Kararın en enteresan ve önemli tarafı uyuşmazlığa konu olayın, hangi ilişkiye girdiğinin tespitinin sağlanması açısından önemli. Burada taksi şoförü ve taksi sahibi arasındaki hukuki ilişkinin ne olduğunun önemi ortaya çıkıyor. Çünkü taksi şoförü bunun bir işçi işveren ilişkisi olduğundan dem vuruyor. Ve fazla mesaiye ilişkin haklarını talep ediyor. Taksi sahibi ise; aralarındaki ilişkinin işçi işveren ilişkisi olmadığını kiracı ve kiraya veren ilişkisi olduğunu ifade ediyor. Ve bu davanın kabulünün mümkün olmadığından bahsediyor." dedi.

"ARALARINDAKİ ANLAŞMA ÜRÜN KİRASI"

Sözlerine devam eden Erdoğan, "Burada özellikle belirtilmesi gereken bir konu var. Özellikle taksi işletilmesi hususunda çok dikkat edilmeli. Belirli tarihlerde ödenen belirli kira üzerinde anlaşılırsa; bu olağan ürün kirası oluyor. Taksinin işletilmesi sonucu elde edilen kazancın belirli bir yüzdesi üzerinden yapılan anlaşmalarda ise; ürüne katılmalı kira söz konusu oluyor. Bu şu demek taksi sahibi her ay sabit bir ücret alabilir. Bu durumda taksi şoförü ne kadar iş yaparsa yapsın sabit ücret ödemek zorunda. Ya da şoförün günlük yevmiyesi üzerinden belirli bir orana hak kazanabilir. Yine sözleşme serbestisi çerçevesinde aylık belirli bir bedel bunun karşılığında ise kazandığının belirli bir yüzdesini alma konusunda anlaşılabilir. O yüzden bu noktada aralarındaki ilişkinin önemi uygulanacak kanun hükmü açısından çok önemli bir hal alıyor. Dolayısıyla burada Yargıtay'ın kararına da atıfta bulunmak suretiyle hangi kanun uygulanacağı netleşiyor. Taksi sahibi, taksi şoförüne günün belirli döneminde arabasını tahsis ediyor. Bu tahsis dönemi içinde işçinin iş görmesinin ne şekilde ifa ettiği ve hatta taksiyi kullanıp kullanmadığına dahil karışmıyorsa, taksi şoförü işinde bağımsız olarak çalışıyorsa, kişisel bir bağımlılığın bulunmadığı şekilde ifade ediliyor. Burada bakıldığında taksi şoförünün belirli bir bedeli aldığı görülüyor. Dolayısıyla ortada bir kira sözleşmesi unsurlarının taşıdığı net bir şekilde görülüyor." dedi.

"45 SAATİN ÜZERİNDEKİ ÇALIŞMA FAZLA MESAİ SAYILIYOR"

Verilen karar hakkında görüşlerini belirten Erdoğan, "Buna ilişkin olarak görüşüm de şu şekilde;

Kararda açıkça davacının aylık sabit bir tutarı işverene ödemesi koşuluyla çalıştığı ifade ediliyor. Dolayısıyla burada taksi sahibi sabit bir kazanç elde ediyor. Şoförün kazancı ise hasılata bağlı olarak değişiyor. Yüksek mahkeme bunu daha çok iş ilişkisi olarak görmüş ama benim görüşüm bunun bir hasılat kirası sözleşmesi olduğun dair. Bu konuyla ilgili olarak fazla çalışma hükümlerine bakmak lazım. İş kanuna göre haftalık maksimum çalışma süresi 45 saattir. Onun üstündeki süreler fazla çalışmaya giriyor. Bunun ile ilgili olarak eğer işe çıkış saatleri veya yazılı belgeler yoksa fazla mesai ilişkin kısmın ispatı yazılı deliller olmadığı taktirde tanık beyanlarıyla ispat edilebiliyor. Dolayısıyla eğer taraflar 45 saatin altında veya üstünde çalışmaya dair aralarında kararlaştırdıkları bir sözleşme yok ise, 45 saatlik çalışma süresi göz önünde olmalı, 45 saat üstü fazla mesai olarak değerlendirilmelidir. Yasalar çalışma süresinin aşılması durumunda 'yüzde 50 zamlı ücret ödenecektir' düzenlemesi getirmiştir. Dolayısıyla 45 saati aşan her saat fazla çalışma süresi olarak değerlendirilmeli ve yüzde 50 zamlı ücret ödenmesi gerekiyor." şeklinde konuştu.

"FAZLA ÇLAIŞMA TALEBİNİN KİMDEN GELDİĞİNE BAKILMALI"

Erdoğan, fazla çalışmada talebin kimden geldiğine bakılması gerektiğine dikkat çekerek, "Dolayısıyla fazla çalışma ücretinin hesaplanması konusunda Yargıtay farklı uygulamalar yapıyor yıllardır. Ücretin hasılata göre belirlendiği durumlarda fazla çalışma talebinin kimden geldiğine bakılarak farklı hesaplama yöntemleri seçilmesi gerekiyor. İşçinin kazancı kadar işverenin kazancı da hasılat miktarından etkilenecek. Özellikle hasılatın az olduğu ve günlük çalışma süresinin dolduğu zamanlarda çalışma süresinin uzatılmasını her iki tarafta isteyebilecek. Fazla çalışma süresinin sonucunda hasılatın artmama ihtimalinin de bulunduğundan, fazla çalışma sürecinin hesabından talebin kimden geldiğine bakılarak ayrı hesaplamalar yapılabilir. Bu ekonomik riske talebin geldiği riske mümkün olmalı. Fazla çalışma talebi işverenden geldiği hallerde fazla çalışılan sürenin yevmiye dahil olduğu kabul edilerek, yalnızca saatlik ücretin yüzde 50'si tutarında fazla çalışma ücretine hak kazanılması uygun değil. Çünkü burada talep eden işveren oluyor. Burada işçi fazla çalışsa bile sonunda müşteri bulamamış ve hasılatı arttıramamış olabilir. Bu durumda ekonomik riske katlanmamalı ve fazla çalışmanın zamsız karşılığı kazanca dahil edilmemeli. Fazla çalışma sabit bir hal almışsa, fazla çalışma ücret esasına göre hesaplanmalıdır. Fazla çalışma talebinin işçiden gelmesi halinde ise, fazla çalışmanın zamsız kısmının yevmiye dahil olduğunu kabul etmek ve ek olarak saatlik ücretin yüzde 50 zamlı kısmının hesaplanması daha adaletli bir çözüm olacaktır. Çünkü işçi daha uzun çalışma, daha az dinlenme ve kazancını arttırmak için bir irade ortaya koymuş oluyor." dedi.

"HASILATA DAYALI İŞLERDE DE FAZLA MESAİ ÜCRETİ ÖDENEBİLİR"

Son olarak karar hakkında yorumda bulunan Erdoğan, "Sonuç olarak verilen kararda taraflar arasındaki ilişkinin iş ilişkisi olduğuna karar vermişler. Fazla çalışma ve fazla çalışma ücreti konusunda farklı yaklaşımlar göstermişler. Yani yargı mercileri bunun bir iş ilişkisi fazla çalışma ve fazla çalışma ücretinin farklı kanunlar çerçevesinde düzenlemesi gerektiği konusunda ayrılmışlardır birbirinden. Burada ilişkinin ürün kirası olduğunu düşünüyorum. Özetlersek yerel mahkeme yapılan ücret anlaşması gereği fazla çalışmanın doğmayacağına fazla çalışma ücretine de hükmedilemeyeceğine karar vermiştir. Yargıtay ise aynı doğrultuda karar vermiş, yapılan ücret anlaşmasının fazla çalışmaya etki etmeyeceğini hasılata dayalı işlerde de fazla çalışmanın oluşabileceğine kanaat getirmişlerdir. Dolayısıyla ben bunun doğru olduğuna inanıyorum." şeklinde konuştu. 

KARARA UYMAYAN PLAKA SAHİPLERİNE YAPTIRIM UYGULANMALI

Taksici Umutcan Ergül ise, Yargıtay tarafından verilen karar hakkında konuşarak, "Biz taksiciler olarak birçok sosyal haktan yararlanamıyoruz. Hem yevmiyeli olarak çalıştığımız için hem biz haklarımızı tam manasıyla bilmediğimizden hem de plaka sahiplerinin işine gelmemesi sebebiyle haklarımız yeniliyor. Umarım plaka sahipleri özellikle aylık şeklinde çalışan şoförlerin fazla mesai ücretlerini ödemeye başlar. Yargıtay'ın verdiği bu karara uyarak hakkımız olan fazla çalışma ücretini almak istiyoruz. Bu karara uymayan plaka sahipleri için de yaptırım uygulanmalı." şeklinde konuştu.

YARGITAY NE KARAR VERMİŞTİ?

Yıllarca bir ticari takside saat 15.00 ile 03.00 arasında şoförlük yapan genç, sözleşmesi feshedilince İş Mahkemesi'ne müracaat ederek taksi plakası sahibinden davacı oldu. Davacı taksi şoförü, ödenmeyen kıdem ve ihbar tazminatları ile fazla çalışma ve yıllık izin ücreti alacaklarının davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etti.

İŞÇİ-İŞVEREN İLİŞKİSİ OLMADIĞINI SAVUNDU

Davalı taksi sahibi ise davacı ile arasındaki ilişkinin işçi-işveren ilişkisi olmayıp hasılat kirası olduğunu, bu nedenle görevsizlik kararı verilmesi gerektiğini öne sürdü. Davacının işçi olarak çalıştığını kabul etmemekle birlikte davacıya ait istifa dilekçesi sunduklarını belirterek davanın reddini savundu.

HAKLI FESİH KARARI VERİLDİ

İş Mahkemesi, davacının davalıya ait ticari takside çalıştığı, davalı işverenin sahibi olduğu ticari taksiyi satması üzerine iş sözleşmesini haklı neden olmaksızın feshettiğine dikkat çekti. Kararda; ticari taksilerde şoför olarak çalışan işçilerin günlük elde ettiği hasılattan belli bir miktar mal sahibine vermek, kalan hasılatın ise o günün ücreti olarak işçiye kalması şeklinde ticari bir teamül bulunduğu hatırlatıldı.

Bu şekildeki ücret ödeme sisteminde ne kadar çalışırsa çalışsın mal sahibine verilen miktarın değişmeyeceği, ticari taksi sahibinin günlük kendisinin aldığı miktardan ayrıca şoföre fazla çalışma ücreti ödemesi hâlinde fazla çalışmanın tamamen kendi aleyhine olacağı vurgulandı. Bu nedenle fazla çalışma ücreti talebinin reddedildiği gerekçesiyle davanın kısmen kabulüne karar verildi.

FAZLA MESAİ TANIK BEYANLARIYLA İSPATLANDI

Her iki taraf avukatı da kararı temyiz edince devreye Yargıtay 9. Hukuk Dairesi girdi. Mahkeme hükmünün bozulduğu Yargıtay kararında; "Davacı; davalıya ait takside şoför olarak çalıştığını ve fazla mesai yaptığını iddia etmiş, iddiasını ispat amacıyla tanık deliline dayanmış ve davacı fazla mesai yaptığını tanık beyanlarıyla ispatlamıştır.

Hasılata bağlı günlük yevmiyeli olarak çalışan işçilerin yevmiyelerinin miktarı günlük çalışma süresine bağlı olup, ne kadar çok çalışırsa yevmiye artacağından çalışılan tüm saatlerin normal ücreti yevmiye içerisinde alındığından fazla çalışma ücretinin zamsız tutarının yevmiyenin içinde ödendiği kabul edilerek fazla çalışma ücretinin sadece %50 zamlı kısmı hesaplanıp hüküm altına alınmalıdır. Bu nedenle dosyada mevcut bilirkişi raporu bir değerlendirmeye tabi tutularak, fazla çalışma ücretinin sadece yüzde 50 zamlı kısmı hesaplanıp, makul oranda bir takdiri indirim yapılarak, fazla çalışma ücretinin hüküm altına alınması gerekirken, yerinde olmayan gerekçe ile talebin reddi hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir." denildi.

TAKSİNİN ÜCRETİ DOĞRU HESAPLANMALI

Yeniden yapılan yargılamada İş mahkemesi ilk kararında direndi. Bu karar da temyiz edilince devreye bu kez Yargıtay Hukuk Genel Kurulu girdi. Emsal nitelikte bir karara imza atan Kurul, taksicilere fazla mesai ücreti verilmesi gerektiğine hükmetti. Kararda şu ifadelere yer verildi: "İşçininparçabaşıücretiiçinde zamsız kısmı ödenmiş olmakla, fazla çalışma ücreti sadece yüzde elli zam miktarına göre belirlenmelidir.

Hasılata bağlı günlük yevmiyeli olarak çalışan işçilerin haftalık kırk beş saatten fazla çalışsa dahi fazla çalışma ücretine hak kazanmayacağına ilişkin bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu itibarla, hasılata bağlı günlük yevmiyeli olarak çalışma sisteminde, haftalık 45 saati aşan bir çalışması bulunması durumunda işçinin fazla çalışma ücretine hak kazanacağı kabul edilmelidir. Diğer taraftan, işçinin çalışma süresi arttıkça geliri de artış göstereceğinden, fazla çalışma ücretinin zamsız tutarının yevmiyenin içinde ödendiği kabul edilerek fazla çalışma ücretinin sadece yüzde elli zamlı kısmı hesaplanmalıdır.

Bu itibarla, dosya çerçevesindeki deliller, yapılan işin niteliği ve tanık beyanları dikkate alındığında davacının fazla çalışma yaptığı anlaşıldığından, mahkemece davacının haftalık kaç saat fazla çalışma yaptığı belirlenmeli, daha sonra fazla çalışma ücretinin sadece yüzde elli zamlı kısmı hesaplanmalı ve hesaplanan miktardan da karineye dayalı makul oranda indirim yapılarak karar verilmelidir. Hâl böyle olunca Hukuk Genel Kurulu'nca da benimsenen Özel Daire bozma kararına uyulmak gerekirken, önceki kararda direnilmesi usul ve yasaya aykırıdır."