SGK'dan parasını almayı unutanlar dikkat! Zaman aşımı süresi...
Yapılan uyarılar ve bilgilendirmeye rağmen pek çok kişi SGK’nın yaptığı ödemeleri almıyor ya da alacağını unutuyor. Ancak bu hakları almak için geç değil. Ancak almak için de geç kalmamak gerekiyor. Para zamanında çekilmeyince hak yanıyor. Çünkü, Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan (SGK) yapılan ödemelerde zaman aşımı süresi uygulanıyor. Belirtilen süre içinde alınmayan aylık ve gelirler talepte bulunulan tarihten itibaren beş yıl öncesine kadar alınabiliyor. SGK tarafından verilen çeyiz yardımı, cenaze ödeneği gibi ödemelerin beş yıl içinde alınmaması halinde ise hak kayboluyor. İşte sosyal güvenlikte zaman aşımı ve hak düşürücü sürelere ilişkin detaylar...
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), farklı isimler altında ödemeler yapıyor. Milyarlarca lirayı bulan bu ödemelerden çoğu kişi haberdar değil. Para zamanında çekilmeyince hak yanıyor. Bu hakların bazıları yolluk, cenaze yardımı, çeyiz ödemesi, istirahat parası ve süt parası olarak sıralanıyor.
İSTENMEZSE HAKKINI KAYBEDER
Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan ( SGK) ödenen yardım, aylık ve gelirler değişik sebeplerle süresi içinde alınmayabiliyor. Bu durumda zaman aşımı süresine dikkat etmek gerekiyor. SSK ve Bağ-Kur kapsamındaki sigortalılar ile ilk defa 1 Ekim 2008 tarihinden sonra 4/c kapsamında çalışmaya başlayanlara iş kazası, meslek hastalığı, vazife malûllüğü ve ölüm hallerinde bağlanması gereken gelir ve aylıkların, hakkın kazanıldığı tarihten itibaren beş yıl içinde kullanılmayan kısmı zaman aşımına uğrar. Başvuru yapamayanlar eğer bunu haklı bir nedene dayanarak ispatlamaları durumunda ise beş yıllık zaman aşımından etkilenmiyorlar. İş kazası ve meslek hastalığı ile ölüm sigortasından kazanılan diğer haklar ise hakkın doğduğu tarihten itibaren beş yıl içinde istenmezse hakkını kaybeder.
Gelir ve aylıkların ödenmesinde beş yıllık zaman aşımı uygulamasında, talep tarihinden geriye doğru 5 yıla kadarki tutar ödenir. Beş yılı aşan süreye ilişkin gelir ve aylıklar ise ödenmez.
HAKKIN DOĞDUĞU TARİH İTİBAREN GEÇERLİ
SSK ve BAĞ-KUR kanunlarında beş yıllık zaman aşımının başlangıç tarihi konusunda farklı uygulamalar bulunuyordu. SSK’da “hakkın doğduğu tarih”, BAĞ-KUR’da ise “ölüm tarihi” dikkate alınıyordu. 2008’de yürürlüğe giren 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda, herkes için hakkın doğduğu tarihten itibaren beş yıllık zaman aşımı uygulanıyor. 2012’de babası ölen bir kadın 1 Ocak 2016 tarihinde eşinden boşanmışsa, yetim aylığı için 5 yıllık zaman aşımı süresi boşanma tarihinden başlar.
İŞ GÖREMEZLİKTE İSE BAŞLANGIÇ TARİHİ ESAS
İş kazaları ve meslek hastalıklarında zaman aşımı tespitlerinde, sürekli iş göremezlik gelirinin başlangıç tarihi esas alınır. Meslekte kazanma gücünün en az yüzde 10 oranında kaybedilmiş olduğuna ilişkin sağlık kurulu raporunun alındığı tarih, zaman aşımı açısından başlangıç kabul edilir.
İş kazası ve meslekte kazanma gücü kaybı oranı konusunda dava açılması halinde, gelirin ödenmesine, mahkeme kararını izleyen aybaşından itibaren başlanır.
Kamuda ilk defa çalışmaya Ekim 2008’den sonra başlayan bir kişi emekli iken ölürse, zaman aşımı süresi, ölüm tarihini izleyen ayın 1’i olarak kabul edilir. Aynı kişi emekli iken değil de çalışırken ölürse, ölüm tarihini izleyen ayın 15’inden itibaren 5 yıllık zaman aşımı süresi işler.
SSK (4/a) ve BAĞ-KUR (4/b) statüsünde çalışanlar örneğin 1 Ocak’ta öldüyse, bunlar için ölüm aylığı 1 Şubat’tan itibaren bağlanır. Zaman aşımı süresi de 1 Şubat’tan başlar.
MİRASÇILARA ZAMAN AŞIMI 2 YIL
Sigortalı veya hak sahiplerinin zamanında eksik aylık aldıklarının bu kişilerin ölümünden sonra tespit edilmesi durumunda, parayı mirasçılar alabilir. Ancak, mirasçılar için zaman aşımı süresi iki yıl olarak uygulanır.
Gaiplik olayının söz konusu olduğu durumlarda ise zaman aşımı süreleri mahkeme kararının kesinleştiği tarihte başlar. 2010 yılı ocak ayında kaybolan kişi ile ilgili mahkeme kararı 2020 yılında çıksa bile eşi ve çocuklarına 1 Şubat 2010 tarihinden itibaren hak ettikleri ölüm aylıkları ödenir.
5 YIL İÇİNDE ALINMAZSA HAK ORTADAN KALKAR
SGK’dan yapılan geçici iş göremezlik ödeneği, evlenme ve cenaze ödenekleri ile ölüm toptan ödemeleri gibi bazı ödemelerde ise hak düşürücü süreler uygulanmaktadır. Bu alacakların beş yıl içinde alınmaması halinde hak ortadan kalkar.
SGK'DA BU SÜRELERE DİKKAT!
Sosyal güvenlikte zaman ve hak düşürücü süreler özetle şöyle:
Bağlanacak gelir ve aylıklar: Gelir/aylığa hak kazanılan tarihten itibaren beş yıl geçmişse, talep tarihinden geriye doğru beş yıllık süreye ilişkin gelir/aylıklar ödenir, beş yılı aşan tutarlar ödenmez.
Bağlanmış gelir ve aylıklar: Bağlanmış gelir ve aylıklar için zaman aşımı veya hak düşürücü süre bulunmuyor. Bağlanmış gelir ve aylığı zamanında almamış olanlara, talep halinde ödeme yapılır.
Ölüm toptan ödemesi: Ölen sigortalının yeterli prim günü yoksa hak sahipleri, yatırılmış primleri toptan alabilir. Ölüm tarihi ile toptan ödeme talep tarihi arasında beş yıllık süre geçmiş ise ödeme yapılmaz. Toptan ödeme talebinin, beş yıl içinde yapılması gerekir.
Çeyiz yardımı: Ölüm aylığı almakta olan kız çocuklarına yapılan ve halk arasında çeyiz yardımı olarak adlandırılan 24 aylık tutarındaki evlenme ödeneğinin, evlendikten sonra beş yıl içinde talep edilmemesi halinde hak kaybolur.
Cenaze ödeneği: Ölen sigortalıların hak sahiplerine verilmekte olan cenaze ödeneğinin ölüm tarihinden itibaren beş yıl içinde alınmaması halinde hak düşer. (Habertürk)
