Paranızı alabilirsiniz, yapılması zorunlu! Çalışanları kapsıyor...

Milyonlarca kişinin merak ettiği sorulara ilişkin yanıt geldi. Kadın çalışan sayısı 150’den fazla olan işyerlerinde işverenin kreş yükümlülüğü bulunuyor. Kadın sayısının hesabında işverenin belediye ve mücavir alan sınırları içindeki tüm işyerlerinde çalışan işçiler dikkate alınır. İşveren kreş açma yükümlülüğünü yerine getirmezse işçi haklı fesih sebebi yaparak kıdem tazminatını alıp ayrılabilir. Ahmet Kıvanç, Habertürk okurlarının sorularını yanıtladı

KREŞ YÜKÜMLÜLÜĞÜ VE HAKLI FESİH

Eşim büyük bir firmada, taşerona bağlı olarak çalışıyor. 150 işçi sayısı taşeron firmanın o şehirdeki diğer kadın çalışanlarını da kapsıyor mu? Yoksa sadece o fabrikadaki çalışan sayısı mı dikkate alınır? İşveren kreş yükümlülüğünü yerine getirmezse eşim haklı fesih sebebi yapabilir mi? (İsmi saklı)

Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik uyarınca, 100-150 kadın çalışanı olan iş yerlerinde, kadın işçilerin bebeklerini emzirmeleri için işveren tarafından emzirme odası kurulması zorunlu. Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 150’den çok kadın çalışanı olan iş yerlerinde ise 0-6 yaşındaki çocukların bakımı ve emziren çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından kreş kurulması zorunluluğu bulunuyor. İşveren doğrudan kreş açabileceği gibi mevcut kreşlerden hizmet satın alabilir veya başka işverenlerle ortak kreş açabilir.

150 kadın hesabında işverenin belediye ve mücavir alanlardaki tüm iş yerlerinde çalışan kadın sayısı dikkate alınır. Kadınların yaşı, çocuğunun olup olmaması veya medeni durumu dikkate alınmaz. Annesi ölmüş çocuğu bulunan veya çocuğunun velayetini almış erkek çalışanlar da hesaba katılır.

İşveren kreş yükümlülüğünü yerine getirmezse kadın çalışanlar açısından iş akdini fesih hakkı doğar. Yargıtay’ın bu konuda verilmiş kararları bulunuyor (Yargıtay 9. Hukuk Dairesi Esas No: 2015/5175, Karar No: 2016/19971). Ancak, işverenin kreş yükümlülüğünü yerine getirmediği gerekçesiyle iş akdini feshetmeden önce işverenden yazılı talepte bulunmak gerekir. İşyerinde kreş yoksa işveren mevcut bir kreşten hizmet satın almak suretiyle yükümlülüğünü yerine getirebilir. Yazılı talebe rağmen işveren yükümlülüğünü yerine getirmezse bu durumda haklı fesih yapılabilir. Bu noktada hukuki yardım alınmasını tavsiye ederim.

Yönetmeliğe göre, yurt açma yükümlülüğü için çalışan sayısı bakımından statü ayrımı yapılmaksızın 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na tabi bütün çalışanlar hesaba katılır. 6331 Sayılı Kanun ise alt işveren ve üst işverene tabi işçileri birlikte değerlendiriyor. Buna göre, öncelikle eşinizin çalıştığı fabrikadaki alt işveren ve üst işverene bağlı kadın çalışanlar dikkate alınmalıdır. Bu yeterli olmazsa alt işverenin Gebze’de belediye ve mücavir alan sınırları içindeki tüm çalışanlarının sayısına bakılmalıdır diye değerlendiriyorum.

YURTDIŞI EĞİTİM SÜRESİNİ BORÇLANARAK ERKEN EMEKLİLİK

Birçok kişiye danışıp yanıt alamadığım için size danışmak istedim. 31.01.1972 doğumluyum. 17 yaşımda, 1989 yılında, 4/a’dan 120 gün sigorta başlangıcım var. İşten 31 Aralık 1989 tarihinde çıkış yaptım. Üniversite sonrası 1996-1998 yılları arasında yurtdışında Milli Eğitim burslusu olarak yüksek lisans yaptım. Askerliğimi Temmuz 1999 – Şubat 2000 tarihlerinde yaptım. Mart 2000’de de üniversitede göreve başladım. Mevzuata göre 1989 yılında çalışmam sigorta başlangıcı olarak kabul edilmiyor. Askerlik borçlanması, emeklilik yaşımı geriye çekmeyecek. Bu durumda, yurtdışı eğitim süresini borçlanırsam erken emekli olabilir miyim? (Prof. Dr. Hakan Ç.)

5510 Sayılı Kanun’un 41. maddesinin 1. fıkrasının j bendi uyarınca, sigortalı olmaksızın, 1416 Sayılı Ecnebi Memleketlere Gönderilecek Talebe Hakkında Kanuna göre yurt dışına gönderilen ve öğrenimini başarıyla tamamlayarak yurda dönenler, mecburi hizmet süresini tamamlamak koşuluyla yurtdışındaki öğrenim sürelerini borçlanabilirler.

Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği'nin "Bazı kamu personelinin borçlanma işlemleri" başlıklı geçici 15. maddesinin 5. fıkrasına göre, 1416 Sayılı Kanun kapsamında yurt dışına gönderilenlerden 5510 sayılı Kanun'un yürürlüğe girdiği 1 Ekim 2008 tarihinden önce 5434 sayılı Kanun hükümlerine tabi olarak çalışmaya başlamış olup 2008'den sonra çalışmaya devam edenlerin borçlanmış oldukları süreler, fiili hizmet süresinin hesabında ve Emekli Sandığı iştirakçiliği başlangıç tarihinin tespitinde dikkate alınır. Dolayısıyla, yurtdışı öğrenim süresiyle ilgili yapacağınız borçlanma ile sigorta başlangıç tarihiniz öne çekilir.

Emekli Sandığı’na tabi olarak emeklilik koşullarınız, 14 Haziran 2002 tarihi itibarıyla 25 hizmet yılını doldurmaya kalan süreye göre tespit edilir. Mart 2000’de kamuda çalışmaya başladığınıza göre, 25 tam hizmet yılını doldurmaya kalan süre 22 yıldan uzun olduğu için 60 yaşında emekli olabilirsiniz.

Yönetmeliğe göre, yurt dışındaki öğrenim sürelerinizi borçlandığınızda, Emekli Sandığı iştirakçiliğiniz borçlanma yaptığınız süre kadar öne çekilir. Sorunuzdan, öğrenim süresinin tam olarak kaç ay olduğu belli olmuyor. Bununla birlikte, borçlanabileceğiniz süre 34 aya ulaşırsa emeklilik yaşınızın 56'ya kadar düşmesi mümkündür.

NE KADAR EMEKLİ AYLIĞI BAĞLANIR?

Babamın ek 6 kapsamında sigortası bu yıl 1085 TL olarak ödeniyor. Sigorta giriş yılı 1971. Askerlik borçlanması için de 22.860 TL ödenecek. 3600 prim günü haziranda tamamlanacak. Ne kadar emekli maaşı alır? (Emine S.)

Babanızın sigorta primi asgari ücret üzerinden yatırıldığı ve sadece 3600 prim günü olacağı için normalde emekli aylığı düşük olur. Ancak, alt sınır uygulaması kapsamında, bağlanacak emekli aylığı brüt asgari ücretin yüzde 35’inin altında olamaz. Bakmakla yükümlü olduğu eşi veya çocuğu varsa yüzde 40 oranından az olamaz.

Bu yıl emekli olacaksa normalde en fazla 1431 TL aylık bağlanabilir. Ancak, geçen yıl yürürlüğe giren kanun uyarınca en düşük emekli aylığı 1500 TL’nin altında olamıyor. Bu nedenle, 1500 TL emekli aylığı bağlanır.

HANGİ AR-GE PERSONELİNİN EMEKLİ AYLIĞI ARTACAK?

Bir otomotiv fabrikasında 15 yıl AR-GE mühendisi olarak çalıştıktan sonra Mayıs 2016’da emekli oldum. Habertürk’teki yazınızda AR-GE çalışanlarının emekli aylıklarının artacağını belirtiyorsunuz. Acaba benim gibi daha önce emekli olan kişiler de bu haktan faydalanabilecek midir? Bu imkândan faydalanabileceksem ne yapmam gerekiyor? (Taner Ö.)

AR-GE, tasarım ve destek personeli için gelir vergisi stopajı 5746 ve 4691 Sayılı Kanunlara tabi çalışanlara uygulanıyor. Sizin de tabi olduğunuz 5746 Sayılı Kanun kapsamındaki çalışanların prime esas kazançları Sosyal Güvenlik Kurumu’na zaten brüt ücret üzerinden bildiriliyordu. 4691 Sayılı Kanuna tabi olarak teknokentlerde çalışanların prime esas kazançlarına ise gelir vergisi ve damga vergisi dahil edilmediğinden onların primleri düşük kazanç üzerinden gösteriliyordu. Bu da 4691 Sayılı Kanun kapsamındakilerin emekli aylıklarını olumsuz etkiliyordu.

Kanun ve genelgede yapılan değişiklik ile 4691 Sayılı Kanun kapsamındakilerin prime esas kazançları da artık SGK’ya vergiler dahil brüt ücret dahil edilerek bildirilecek. Prime esas kazanç artacağı için emekli aylıkları da buna paralel olarak artacak. Yapılan bu düzenleme, bundan sonraki kazançlara uygulanacak. Daha önce emekli olanlar veya daha önceki kazançlar için geriye dönük bir uygulama söz konusu olmayacaktır.

DOĞUM BORÇLANMASI İÇİN NE KADAR PRİM ÖDENİR?

Eşim 01.09.1976 doğumlu. 01.04.1996 tarihinde işe başladı daha sonra ayrıldı. Sonrasında kısa aralıklarla birkaç farklı işte daha çalıştı. Toplam 980 günü var. İki çocuğumuz bulunuyor. Bu bilgiler altında nasıl ve ne şartlarda emekliliği bekleyebiliriz? Doğum borçlanması yaparsak ne kadar ödememiz gerekir? (Mehdi Ö.)

Eşiniz normalde SSK’dan 5825 prim günüyle 52 yaşında emekli olabilir. Bunun için 4845 prim gününe ihtiyacı bulunuyor.

3600 prim günüyle de 58 yaşında emekli olabilir. İki çocuğunuz da sigortalı çalışmaya başladıktan sonra doğmuşsa ve doğum sonrası iki yıl herhangi bir işte sigortalı çalışmamışsa her bir çocuk için 720’şer günden toplam 1440 gün için borçlanma yapabilir. 2021 yılında doğum borçlanması yapanlar günlük 38,16 TL prim öderler. Bu durumda iki çocuktan dolayı doğum borçlanması için 54 bin 950 TL prim ödemeniz gerekir.

Doğum borçlanması yaptıktan sonra 3600 güne tamamlamak için 1180 gün daha çalışmalı veya isteğe bağlı sigorta primi ödemelisiniz. Süreyi tamamladıktan sonra 58 yaşını doldurduğunda emeklilik dilekçesi verebilir.

52 yaşında emekli olabilmek için ise doğum borçlanmasına ilave olarak 3405 gün (yaklaşık 9.5 yıl) sigortalı çalışması gerekir.

EMEKLİ İŞÇİ 15 YIL 3600 GÜNLE KIDEM TAZMİNATI ALABİLİR Mİ?

Babam 2002’de emekli olup kıdem tazminatını aldı. Aynı işyerinde emekli olduğundan beri çalışmaktadır. Pandemi nedeniyle 65 yaş üstü olduğu ve şirketin işleri azaldığı için 1 senedir ücretsiz izinde. Ücretsiz izin nedeniyle mağdur oluyoruz, tazminatını talep ettik ama işveren yanaşmadı. Haklı sebeple işten çıkıp tazminat talep edebilir miyiz? Normal emekli olduğu için 15 yıllık prim gününü doldurup işten ayrılıp tazminat alma hakkı hala geçerli mi? (Aziz İ.)

İş Kanunu’na göre normalde işveren işçinin rızası olmadan ücretsiz izne çıkartamaz. Çıkartırsa işçi açısından haklı fesih sebebi olur ve işçi iş akdini feshederek kıdem tazminatını alabilir. Ancak, 17 Nisan 2020 tarihinde getirilen işten çıkarma yasağı süresince işverene işçisini ücretsiz izne ayırma hakkı tanındı. İşçi, bu dönemde ücretsiz izne çıkartılmasını haklı fesih sebebi yapamıyor.

Babanız başka bir haklı fesih sebebi ile işten ayrılırsa kıdem tazminatını alabilir. Örneğin, işverence ücreti veya fazla mesai parası ödenmemişse bunu haklı fesih sebebi yapabilir. Babanızın sağlığı o işte çalışmasına uygun değilse ve buna ilişkin doktor raporu alırsa bu durumda da kıdem tazminatını talep ederek ayrılabilir.

Emekli işçinin 15 yıl sigortalılık 3600 prim günü ile kıdem tazminatını talep etmesi mümkün değildir. 8 Eylül 1999 tarihinden önce çalışmaya başlayanlara tanınan bu hak, yaş dışındaki emeklilik koşullarını sağlamak suretiyle kıdem tazminatı alınmasını sağlar. Babanız zaten emekli olduğundan bu haktan yararlanamaz.

MART AYINDA İŞE GİRENLER NAKDİ ÜCRET DESTEĞİ ALABİLİR Mİ?

Hizmet sektöründe çalışmaktayım. 15.03.2021 tarihinde işe girişim yapıldı ancak işletme 12.04 2021 tarihinde ücretsiz izne çıkaracak. Ben nakdi yardımdan faydalanabilir miyim? (Nilay G.)

İşten çıkarma yasağı döneminde işverence ücretsiz izne çıkartılan işçilere verilen nakdi ücret desteğinden, 16 Nisan 2020 tarihi itibarıyla sigortalı olarak çalışmakta olup hala aynı işte olan kişiler yararlanabilir. Bu tarihten sonra iş değiştirenler, yeni işe girenler nakdi ücret desteğinden yararlanamazlar.

Ancak, lokanta, kafe, restoran gibi yeme – içme hizmetleri sektöründe 2021 mart ayında sigortalı çalışmakta olanlar ücretsiz izne çıkartılmışlarsa nisan mayıs aylarında 1500 TL nakdi ücret desteği alacaklar. Yeme - içme hizmetleri sektöründe çalışıyorsanız bu haktan yararlanabilirsiniz. Ahmet Kıvanç/Habertürk