Mesafeli satış sözleşmesi nedir? Online alışverişte tüketici hakları!

Tüm dünyayı etkisi altına alan koronavirüs pek çok sektörün faaliyetlerini internet mecralarına taşımalarına neden oldu. Bu süreçte firmalar ve küçük işletmeler internet üzerinden faaliyetlerine devam ederken, milyonlar da ihtiyaçlarını internet üzerinden karşılamaya başladı. Dolandırıcılık olaylarını engellemek amacıyla Ticaret Bakanlığı, internet üzerinden yapılan tüketici işlemlerine yönelik önemli adımlar attı. Yasal hakların güvence altına alınmasını sağlayan bu haklar, e-ticaretin yükselişe geçtiği son aylarda da sık sık araştırılan konular arasında geliyor.

E-Ticaret'te alıcı ve satıcı arasındaki ilişki tüm işlemler Ticaret Bakanlığı tarafından düzenlenen sözleşmelerle garanti altına alınmıştı. İnternet üzerinden yapılan alışverişlerde taraflar arasındaki yasal düzenlemeyi 27.10.2014 tarihli resmî gazete yayınlanan “Mesafeli Satış Sözleşmeleri Yönetmeliği” oluşturuyor.

MESAFELİ SATIŞ SÖZLEŞMESİ NEDİR?

Mesafeli sözleşme; satıcı veya sağlayıcı ile tüketicinin eş zamanlı fiziksel varlığı olmaksızın, mal veya hizmetlerin uzaktan pazarlanmasına yönelik olarak oluşturulmuş bir sistem çerçevesinde, taraflar arasında sözleşmenin kurulduğu ana kadar ve kurulduğu an da dahil olmak üzere (telefon ve internet gibi) uzaktan iletişim araçlarının kullanılması suretiyle kurulan sözleşmedir.

Yönetmelik uyarınca mesafeli satış sözleşmesi “Satıcı veya sağlayıcı ile tüketicinin eş zamanlı fiziksel varlığı olmaksızın, mal veya hizmetlerin uzaktan pazarlanmasına yönelik olarak oluşturulmuş bir sistem çerçevesinde, taraflar arasında sözleşmenin kurulduğu ana kadar ve kurulduğu an da dahil olmak üzere uzaktan iletişim araçlarının kullanılması suretiyle kurulan sözleşmeleri” olarak tanımlanmıştır. Görüldüğü üzere yönetmelikte yer alan tanımında “uzaktan iletişim” araçları gibi geniş bir kavram üzerinden kurulan sözleşmeler düzenleme altına alınmıştır. Bu yazımızda genel olarak tüketicilerin internet üzerinden yapmış olduğu satın almalarda sahip olduğu haklar üzerinde durulacak olup tüketicilerin “Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun” ve “Türk Borçlar Kanunu” uyarınca genel hükümlere tabi hakları ayrıca göz önünde bulundurulması gereken hususlardır.

İNTERNET ÜZERİNDEN YAPILAN ALIŞVERİŞLERDE YASAL HAKLAR NELERDİR?

Tüketici, sözleşmenin kurulmasından önce, mal veya hizmete dair hususlarda satıcı veya sağlayıcı tarafından bilgilendirilmek zorundadır. Mesafeli sözleşmenin en önemli unsurlarından olan ön bilgilendirmenin amacı; tüketicilerin satıcı veya sağlayıcı ile karşı karşıya gelmediği ve almayı düşündüğü mal veya hizmeti somut olarak görmediği veya deneyemediği alışveriş yönteminde sözleşme konusu mal veya hizmete dair önemli hususların alışverişten önce verilmesinin sağlanarak, tüketicilerin neyi satın almak üzere oldukları ve ne gibi hak ve yükümlülüklere sahip oldukları konusunda haberdar etmektir.

Tüketicinin 14 gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin sözleşmeden cayma hakkı mevcuttur. Sözleşmenin kurulmasından malın teslimine kadar olan süre içinde de cayma hakkı kullanılabilir. Ön bilgilendirme yükümlülüğü yerine getirilmezse cayma hakkı süresi 1 yıla çıkmaktadır.

Cayma hakkının bazı istisnaları vardır. Örneğin, çabuk bozulabilen ve son kullanma tarihi geçebilecek mallar ya da tüketicinin istekleri veya kişisel ihtiyaçları doğrultusunda hazırlanan mallara ilişkin sözleşmelerde cayma hakkı kullanılamamaktadır.

Cayma hakkının kullanımı için satıcı veya sağlayıcıya yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı ile bildirim yapılması yeterlidir.

Cayma hakkının kullanılması durumunda tüketici malı 10 gün içinde satıcının belirtmiş olduğu kargo firması ile ücretsiz olarak iade etmeli ve satıcı da 14 gün içinde bedel iadesini yapmalıdır. Tüketici, cayma süresi içinde malı, işleyişine, teknik özelliklerine ve kullanım talimatlarına uygun bir şekilde kullandığı takdirde meydana gelen değişiklik ve bozulmalardan sorumlu değildir.

Satıcı veya sağlayıcı siparişini taahhüt ettiği süre içinde yerine getirmek zorundadır. Mal satışlarında bu süre 30 günü geçemez. Aksi takdirde tüketici sözleşmeyi feshedebilir.

Mesafeli sözleşmelere ilişkin olarak şikayete konu olan başvurular şu şekilde:

- Ayıplı mal

- Dolandırıcılık

- Cayma hakkının kullandırılmaması

- Cayma hakkının kullanıldığı durumlarda bedel iadesinin geç yapılması veya hiç yapılmaması

- Aldatıcı reklamlar

- Satıcı/sağlayıcı firmaya ulaşamama

İNTERNETTE ALIŞVERİ YAPARKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER

ÖN BİLGİLENDİRME YOKSA ALIŞVERİŞ YAPMAYIN!

Satıcının ön bilgilendirme yapma yükümlülüğü tüketicilerin alışverişten doğabilecek riskleri en aza indirmesi ve muhtemel bir uyuşmazlık durumunda muhatabın bulunabilir olması ve satın alınan ürünle ilgili gerçek bilgileri edinebilmesi açısından önemlidir.

Yönetmelik uyarınca satıcı veya sağlayıcı tarafından tüketicinin bilgilendirilmesi gereken hususlar:

- Sözleşme konusu mal veya hizmetin temel nitelikleri,

- Satıcı veya sağlayıcının adı veya unvanı, varsa MERSİS numarası,

- Tüketicinin satıcı veya sağlayıcı ile hızlı bir şekilde irtibat kurmasına imkân veren, satıcı veya sağlayıcının açık adresi, telefon numarası ve benzeri iletişim bilgileri ile varsa satıcı veya sağlayıcının adına ya da hesabına hareket edenin kimliği ve adresi,

- Satıcı veya sağlayıcının tüketicinin şikayetlerini iletmesi için belirtilenden farklı iletişim bilgileri var ise, bunlara ilişkin bilgi,

- Mal veya hizmetin tüm vergiler dahil toplam fiyatı, niteliği itibariyle önceden hesaplanamıyorsa fiyatın hesaplanma usulü, varsa tüm nakliye, teslim ve benzeri ek masraflar ile bunların önceden hesaplanamaması halinde ek masrafların ödenebileceği bilgisi,

- Sözleşmenin kurulması aşamasında uzaktan iletişim aracının kullanım bedelinin olağan ücret tarifesi üzerinden hesaplanamadığı durumlarda, tüketicilere yüklenen ilave maliyet,

- Ödeme, teslimat, ifaya ilişkin bilgiler ile varsa bunlara ilişkin taahhütler ve satıcı veya sağlayıcının şikayetlere ilişkin çözüm yöntemleri,

- Cayma hakkının olduğu durumlarda, bu hakkın kullanılma şartları, süresi, usulü ve satıcının iade için öngördüğü taşıyıcıya ilişkin bilgiler,

- Cayma bildiriminin yapılacağı açık adres, faks numarası veya elektronik posta bilgileri,

- Cayma hakkının kullanılamadığı durumlarda, tüketicinin cayma hakkından faydalanamayacağına ya da hangi koşullarda cayma hakkını kaybedeceğine ilişkin bilgi,

- Satıcı veya sağlayıcının talebi üzerine, varsa tüketici tarafından ödenmesi veya sağlanması gereken depozitolar ya da diğer mali teminatlar ve bunlara ilişkin şartlar,

- Varsa dijital içeriklerin işlevselliğini etkileyebilecek teknik koruma önlemleri,

- Satıcı veya sağlayıcının bildiği ya da makul olarak bilmesinin beklendiği, dijital içeriğin hangi donanım ya da yazılımla birlikte çalışabileceğine ilişkin bilgi,

- Tüketicilerin uyuşmazlık konusundaki başvurularını Tüketici Mahkemesine veya Tüketici Hakem Heyetine yapabileceklerine dair bilgi.

- Bu bilgilendirmelerin ayrıca sadece yapılmak için yapılmamış yönetmelik içerisinde yazılı bir takım usul kurallarına da uyulması gerekir. Kullanılan uzaktan iletişim aracına uygun olarak en az on iki punto büyüklüğünde, anlaşılabilir bir dilde, açık, sade ve okunabilir bir şekilde tüketicinin yukarıda yer alan konularda bilgilendirilmesi, satın alma sırasında “ödeme” adımından hemen önce temel konularda tüketicinin açık şekilde tekrar bilgilendirilmesi gerekmektedir.

TÜKETİCİNİN CAYMA HAKKI VAR MI?

Tüketicinin cayma hakkına ilişkin yönetmelik içerisinde ayrıntılı olarak bilgilendirme alıyor. Cayma hakkı, satıcı ile satılan ürüne uzakta bulunan tüketicinin satın alma iradesinden herhangi bir sebebe dayanmaksızın vazgeçmesi anlamına gelmekle birlikte kural olarak yüz yüze yapılan satışlarda tüketicinin haklı bir sebebi yoksa cayma hakkının da bulunmadığı söylenebilecektir.

Hizmet ifasına yönelik sözleşmelerde (bir ücret veya menfaat karşılığında yapılan ya da yapılması taahhüt edilen mal sağlama dışındaki her türlü tüketici işlemine ilişkin kurulan sözleşme) sözleşmenin kurulduğu günden itibaren; mal teslimine ilişkin sözleşmelerde ise tüketici veya tüketici tarafından belirlenen üçüncü kişinin malı teslim aldığı günden itibaren tüketicinin hiçbir gerekçe göstermeksizin, cezai şart ödemeksizin on dört gün içerisinde cayma hakkı bulunmaktadır.

CAYMA HAKKININ İSTİSNALARI NELERDİR?

Cayma hakkının kullanılamayacağı kanundan kaynak birtakım istisnaları mevcuttur. İnternet üzerinden alışveriş yaparken cayma hakkının kullanılamayacağı istisna hallerin de göz önünde bulundurulması gerekmekte aksi halde telafisi mümkün olmayan zararlar meydana gelebilmektedir.

- Fiyatı finansal piyasalardaki dalgalanmalara bağlı olarak değişen ve satıcı veya sağlayıcının kontrolünde olmayan mal veya hizmetlere ilişkin sözleşmeler.

- Tüketicinin istekleri veya kişisel ihtiyaçları doğrultusunda hazırlanan mallara ilişkin sözleşmeler.

- Çabuk bozulabilen veya son kullanma tarihi geçebilecek malların teslimine ilişkin sözleşmeler.

- Tesliminden sonra ambalaj, bant, mühür, paket gibi koruyucu unsurları açılmış olan mallardan; iadesi sağlık ve hijyen açısından uygun olmayanların teslimine ilişkin sözleşmeler.

- Tesliminden sonra başka ürünlerle karışan ve doğası gereği ayrıştırılması mümkün olmayan mallara ilişkin sözleşmeler.

- Malın tesliminden sonra ambalaj, bant, mühür, paket gibi koruyucu unsurları açılmış olması halinde maddi ortamda sunulan kitap, dijital içerik ve bilgisayar sarf malzemelerine ilişkin sözleşmeler.

- Abonelik sözleşmesi kapsamında sağlananlar dışında, gazete ve dergi gibi süreli yayınların teslimine ilişkin sözleşmeler.

- Belirli bir tarihte veya dönemde yapılması gereken, konaklama, eşya taşıma, araba kiralama, yiyecek-içecek tedariki ve eğlence veya dinlenme amacıyla yapılan boş zamanın değerlendirilmesine ilişkin sözleşmeler.

Elektronik ortamda anında ifa edilen hizmetler veya tüketiciye anında teslim edilen gayrimaddi mallara ilişkin sözleşmeler.

- Cayma hakkı süresi sona ermeden önce, tüketicinin onayı ile ifasına başlanan hizmetlere ilişkin sözleşmeler.,

Yukarıda yer alan istisna satış sözleşmelerine ilişkin satıcı ve tüketici arasında aksi kararlaştırılabilir yani satıcı istisna hallerde dahi tüketiciye cayma hakkını verebileceğinin unutulmaması gerekir.