Konu gıda olduğunda hesap kitap teferruat
Enerji fiyatları düşerken, çift haneli enflasyondan söz ediyor olmanın en büyük sebebi kuşkusuz gıda. Bu yıl Gıda Komitesi’nin daha sağlıklı çalıştırılacağı belirtiliyor. Komite’nin belki de en önemli konusu tarladan tüketiciye ulaşana kadar katlanan fiyatların matematiğini ortaya koymak olacak.
Türkiye’de gıda enflasyonunu tetikleyen tarım ürünlerinin üretici fiyatı, tarladan sofraya gelene kadar oldukça artış gösterdi. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, Aralık’ta yıllık enflasyon yüzde 8.81’e, gıda ve alkolsüz içecekler grubundaki yıllık enflasyon da yüzde 10.87’ye yükseldi, tarım ürünleri üretici fiyat endeksi (Tarım ÜFE) yıllık yüzde 14.02 arttı.
Son 1 yılda enflasyonu sebze kaynaklı işlenmemiş gıda fiyatları tetikledi, tarım ürünleri üretici fiyatları arasındaki artış oranının en yüksek olduğu ürünlerin başında su ürünleri ve sebzeler geldi. Tarım ürünlerinde yıllık bazda üretici fiyatları arasında en çok artış gösteren ürün yüzde 204 ile kereviz oldu. Bu ürünü yüzde 155 ile orkinos, yüzde 83 ile palamut ve yüzde 61 ile sivri biber takip etti. Söz konusu dönemde mürekkep balığı yüzde 60, limon yüzde 57, karnabahar yüzde 52, kabuklu yer fıstığı yüzde 43, domates yüzde 42, kuru nohut yüzde 39 zamlandı. Fiyat düşüşüyle üreticisini üzen ürünlerin başında ise yüzde 23 ile patates geldi. Antep fıstığının yüzde 21, mezgitin yüzde 16, çeltiğin yüzde 15, havucun yüzde 11, hıyarın yüzde 7, yetiştirme alabalığının yüzde 6, kağıtlık odunun yüzde 5, arpa ve kuru fasulyenin yüzde 3 fiyatı düştü.
Asıl sorun zincir
Ancak işlenmemiş gıdada asıl sorun tarla fiyatı ile nihai tüketici fiyatı arasındaki inanılmaz uçurum. Bunun çok fazla sebebi var. Üretici ile tüketici arasındaki zincirde birden fazla aracının olması bu fiyat farkını doğuruyor gibi görünse de yine de ürünlerdeki inanılmaz fiyat farklarını tam olarak izah edemiyor. Özellikle marketlerin fire veren ürünlerin bedelini de etikete yansıttığı biliniyor ancak bu durum da o fiyat uçurumunun matematiğini ortaya koyamıyor.
Besi danası ithal edilsin
Gıdada fiyatları zıplatan bir diğer ürün et. Ette de KDV teşviği, Et Balık Kurumu’nun ithalatı gibi hamlelere rağmen fiyat baskısı bir türlü önlenemiyor. Bu konuda öneriler çok fazla. Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu (TESK) Genel Başkanı Bendevi Palandöken de dün et fiyatlarının aşağı çekilmesi için Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından canlı besi danası ithal edilmesi gerektiğini belirtti. Palandöken, “Hayvan sayımızı artırmamız gerekiyor. Devlet ithal ettiği hayvanları küçük aile işletmelerine vermeli. Yemden, gübreden katma değer vergisini sıfırladığı gibi teşvikler, besicimizin maliyetlerini düşürecektir. Eğer küçük besicinin elindeki sayı artarsa büyük besiciler fiyatları istediği gibi kontrol edemez. Devlet besi hayvanı ithal ederek aile besiciliğini destekleyip, geliştirerek et fiyatlarındaki spekülasyonu engeller. Büyük besiciler fiyatları kontrol ediyor. Dana kıymanın kilosu 33 lira oldu. Türkiye genelinde, karkas etin kilosu danada 24 lira 50 kuruş, kuzuda da 25 lira oldu. Vatandaş bu fiyatlardan et tüketemez” dedi.
