Kıyamet gibi senaryo!

Çok değil birkaç ay öncesine kadar ayda 26 gün, 3 vardiya çalışan Türkiye’nin en büyük otomotiv üreticileri çalışma günlerini 12’ye, vardiyalarını ise 1’e düşürdü.

Ekonomik krizin dillendirilmeye başlandığı günden bu yana en çok tekrar edilen cümlelerin başında, “Krizden en çok otomotiv sektörü etkilenir” geliyordu. Dile kolay, Türk otomotiv sektörü yıllık 25 milyar dolarlık ihracatıyla Türk ihracatının demirbaşı. Sektörde 250 bin kişi çalışıyor bunun 50 bini ana, 200 bini ise yan sanayide alın teri döküyor. Son sözü şimdiden söyleyelim...Yüzde 40 daralma yaşayan sektör kan kaybetmeye devam ediyor. İşçiler endişeli, patronlar düşünceli.
Çok değil birkaç ay öncesine kadar ayda 26 gün, 3 vardiya çalışan Türkiye’nin en büyük otomotiv üreticileri çalışma günlerini 12’ye, vardiyalarını ise 1’e düşürdü bile. Aralık ayında toplu iş sözleşmelerinin süresi dolacak ve krizde sektör grevle karşı karşıya kalabilir. Ürettiği otomobilleri altın madalyalarla taçlandırılan Türk otomotiv sektörü kalitesiyle Japon, Alman, Amerikan üreticilerine parmak ısıttırıyor. Ancak gelin görün ki, ekonomik kriz otomotiv sektörüne acı bir fren yaptırmış.

Biz de Türk otomotiv sektörünün nabzını tutmak röntgenini çekmek için Gebze ve Bursa’nın yolunu tuttuk. Otomotiv sektörünün kalbine kan pompalayan yan sanayinin temsilcileriyle, üreticileriyle yuvarlak masa toplantıları yaptık. İlk durağımız Gebze’deki TAYSAD Organize Sanayi Bölgesi. 258 üyeli Taşıt Araçları Yan Sanayicileri Derneği (TAYSAD) yan sanayiyi temsil eden Türkiye’deki ilk ve tek dernek olma özelliğini taşıyor. Orijinal otomotiv parçası üreten yan sanayinin önemini anlamak için şu iki rakam aydınlatıcı olur: Bir otomobilde 5 bin, kamyon ve otobüste ise 8 ila 10 bin arasında parça bulunuyor.

Hedef 960 bine geriledi

TAYSAD Genel Sekreteri Özlem Gülşen bir taraftan otomotiv sektörü ve TAYSAD ile ilgili bilgisayar sunumu yaparken diğer taraftan sorularımızı yanıtladı. Geçen ay dernek olarak 30. yıllarını kutladıklarını söyleyen Gülşen, “Maalesef o toplantıda sayın bakanlarımızın sözlerinden herhangi bir umut ışığı göremedik” dedi ve ekledi: “Oysa bu kriz kaliteli iş gücünü ciddi bir şekilde tehdit ediyor. Sektör çıkış yolu arıyor, haftada 6 gün çalan fabrikalar 3 gün çalışıp 4 gün şalterleri indiriyor. Çalışanların ücretleri de doğal olarak düşüyor. 1 vardiya 16-17 bin işçi demektir. 3 vardiya 2’ye indi. Eğer krizin önüne geçilmez, gerekli tedbirler alınmazsa 2 vardiya bire iner. Bunu telaffuz bile etmek istemiyorum ama bu durumda 100 bin kişi işsiz kalabilir.! Bu yılki üretim hedefi 960 bin. 2 milyondan buraya düştük ki bu da çok iyimser bir rakam. Eğer acil önlem alınmazsa bu krizin aşılması imkansız hale gelebilir..”

İlk dalgada 6 bin kişi işini kaybetti

Gebze Organize Sanayi Bölgesi (GOSB) Yönetim Kurulu Başkanı ve Güngör Saç Fabrikası’nın sahibi Yücel Güngör, “Organize sanayi bölgemizde 167 fabrika var 40 fabrika da yapım aşamasında. 2007’daki yıllık ihracatımız 1.8 milyar dolardı. Bu yıl da her şey iyi başlamıştı. Hatta yılın ilk altı ayındaki ihracatımız geçen yıla oranla yüzde 20 arttı ama ikinci 6 ay durum hiç iç açıcı değil. Kesin rakamları yıl sonunda göreceğiz” diyor. GOSB’taki fabrikalarda 23 bin işçinin çalışıyordu ta ki krize kadar. Güngör, ilk dalgada 6 bin işçinin işsiz kaldığını söyledi: “Yan sanayide işten çıkarmalar çığ gibi büyüyerek devam edecek. Nasıl etmesin ki? Müşterim olan Tofaş, Mart ayında 14 bin 300 araç üretiyordu, şu anda üreteceği 6 bin. Otosan aynı ayda 1130 araç üretirken bu rakamı o da 700’e çekti.”

Makineler süs oldu

Peki ya Güngör’ün fabrikasında durum ne? Geçmiş aylarda 1500 ton stokla çalıştıklarını anlatan Güngör, talep olmadığı için tüm hammaddeyi mamul ve yan mamule dönüştürdüklerini belirtti: “Sabahtan akşama kadar işçi ne yapacak? Makinelere bakım yaptırdık. İlk 6 ay bankalar bizi yatırıma yöneltti. 3 milyon dolar kredi çekip yatırım yaptık, yeni makineler aldık. O makineler şimdi sadece süs olarak duruyor. Üçüncü kez yatırımda krize yakalandım.” Güngör, fabrikasında krizden önce 478 işçi çalıştığını ancak krizde 217 işçiye düştüklerini belirterek, “Çok işçi çıkardık, 261 işçimize tazminatlarını ödeyip yollarımızı ayırmak zorunda kaldık” dedi.

KRİZ 3 AY SONRA DİBE VURUR

Özlem Gülşen: “Yaptığımız analizler krizin Şubat-Mart ayında dibe vuracağını gösteriyor. Organize Sanayi Bölgesi’nde 40 fabrika var bu fabrikalarda ise 14 bin kişi çalışıyordu. Du diyorum çünkü son haftalarda 2 bin işçi çıkarıldı. Oysa 2008 planlarımız hiç böyle değildi. Türkiye’de geçen yıl 1 milyon 100 bin araç üretildi. 2012 hedefi 2 milyon araç, 150 bin ek istihdamdı. Tablo böyle olunca ana sanayi tüm yan sanayi üreticilerine ’yatırım yapın’ dedi. Yan sanayi 3 ila 4 milyar dolar arasında yatırım yaptı bu yıl. Neyle yapıldı bu yatırımlar? Kredilerle. Ve ekonomik kriz patladı. Şimdi pekçok işçinin işi tehlikede..”

Kimler gidecek kim kalacak işte şimdi bütün mesele bu!

TAYSAD Organize Sanayi’nde bulunan HP Pelzer Pimsa, araçlardaki ses akustiğini düzenleyen parçaları son teknolojiyle üretiyor. HP Pelzer Pimsa’nın CEO’su Ömer İltan Bilgin sözlerine, “Otomotiv sanayinde yüzde 15’lik bir fazlalık var. Kriz, ilk olarak bu yüzde 15’lik dilimi yutacak. Peki geriye kimler kalacak? İşte bulmaca bu. Cevabı krizi en iyi şekilde yönetebilenler verecek” diye başlıyor. Bilgin, ‘otomotiv ana sanayinde dev şirketlerin araçlarını kenara çekip evlilik kararı alabileceklerini’ belirtiyor.

18 vardiya 8’e indi

Bir ay öncesine kadar 178 işçinin çalıştığı fabrikada şu anda 128 işçi çalışıyor. Bilgin imalatlarının ise yüzde 30 azaldığını söylüyor: “3 aydır yarım çalışıyorum. 18 vardiyayı 8’e indirdik. Şu ana kadar işçi çıkartırken ayrılmak isteyenlere, emeklilere, taşeronlara ve stajyerlere ağırlık verdik. Ama Ocak’tan sonra ister istemez bazı canları yakacağız. Sanırım bu rakam 75 kişi olacak. Beyaz yakayla da oturduk, konuştuk maaşlarında yüzde 20 indirime gittik. İşte durum bu!” Bilgin, “100 liralık enerji 200 lira olmuş, siz yine yüzde 18 KDV alıyorsunuz. Zaten zam yapmışsınız, KDV’yi indirin ki nefes alalım. Elektrikte yüzde 1 TRT payı alınıyor hâlâ. Diyeceksiniz ki, yüzde 1 çok mu? Bir oradan 3 buradan.. Artık bu dönemdeyiz, çünkü bankalar pusuda bekliyor.”

Kısa Çalışma Yasası uygulanmalı

BİLGİN dosyasından bir kağıt çıkartıp bize uzatıyor: “Şu elinizde tuttuğunuz kağıt, 31 Mart 2004’de Resmi Gazete’de yayınlanmış olan ’Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği’ne ilişkin Yönetmelik.’ Diyor ki bu kanun ’İş yerinde çalışma süresinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması ya da iş yerindeki faaliyetin durdurulması durumunda’ devlet işçinin maaşının 4’te birini, işveren de yarısını öder. Bu sözleri ete kemiğe büründürelim. Bu kanun uygulansa işçi işinden olmayacak.”

YARIN: Otomotiv ve tekstil kenti Bursa’da ekonomik krizin etkileri neler?

Dünyanın ilk alışveriş merkezi Kozahan’da esnaf neler anlatıyor?

TAYSAD yönetim kurulu başkanı krize karşı gardlarını nasıl aldı?