Kirada büyük oyun! Fahiş zamların ardından bu kez de 'hava parası' ve sözleşme erteleme...
Fırsatçı ev sahipleri kira artışına gelen sabit zam uygulamasının ardından harekete geçti. Konut kiralarında 1 Temmuz 2023’e kadar uygulanacak olan yüzde 25’lik kira artış sınırına takılmak istemeyen birçok ev sahibi, yeni kontratlarını 2 Temmuz’a öteliyor. Ayrıca ev sahipleri, yeni dönemde hava parası dahi istemeye başladı.
Kira artışlarına getirilen yüzde 25’lik sınır 10 Haziran’da uygulamaya girdi. 1 Temmuz 2023 yılına kadar sürecek düzenlemenin haziranda başlaması nedeniyle ikinci kez kapsama girmek istemeyenlerin haziranda süresi gelen yeni kira kontratlarını 2 Temmuz’a erteliyor. Ayrıca bazı ev sahiplerin ticari ünitelerde olduğu gibi konutta da hava parası talep etmeye başlarken, gayrimenkullerini daha yüksek fiyatla kiraya vermek için mevcut kiracıyı tahliye etme yoluna gidiyor. Uygulamayla birlikte kayıtdışılığın artacağı, mahkemelerdeki kiracı ev sahibi davalarının yoğunlaşacağı uyarısı yapılıyor.
“Hava parası devreye girdi”
Dünya'dan Leyla İlhan'ın haberine göre, düzenlemenin 10 Haziran’da başlayıp 2 Temmuz 2023’de bitecek şekilde uygulandığını söyleyen İstanbul Emlak Brokerları Kooperatifi (İSTEB) Yönetim Kurulu Başkanı Ulvi Özcan, “Dolayısıyla şimdi girenler gelecek yılda yüzde 25 oranıyla anlaşma yapacak. Bu nedenle yeni kontratların gelecek yıl da yüzde 25’ten etkilenmemesi için 2 Temmuz’a erteliyorlar” dedi. Ayrıca işyerlerinde olduğu gibi hava parası gibi uygulamaların da devreye girdiğini anlatan Özcan, “Tahliye taahhütnameleri gibi uygulamalar daha fazla uygulanıyor. Bu yapılması gereken bir şeydi. Ancak tek bir konuttan geliri olanların bu kapsamda kalmasının günahı ne. Bu nedenle düzenleme önü arkası düşünülmeden yapılmış” diye niteledi. Sınırlamadan dolayı artık kiranın iyi bir yatırım olmadığını düşünenlerin evini satışa çıkaracağını, bunun da satılık konut sayısını artacağını dile getiren Özcan, “Ancak bu konutlar da yüksek fiyattan satılacağı yine yüksek rakamdan kiraya verilecek. Dolayısıyla bu da kira sorununa çözüm olmayacak. Evlerini satanlar ise Portekiz gibi ülkelere gidip ev satın alacak. Şimdiden bunu duymaya başladık” dedi.
“Bu iş 3’üncü sayfa haberlerine kadar gider”
Uygulamayı değerlendiren TURYAP Genel Müdürü Kemal Karadağ da, sahadaki emlakçılarla konuştuklarında düzenlemenin uygulanabilir bulunmadığını söyledi. “Düzenlemeye belki kiracısından memnun olan iyi niyetli bir kesim onay verecek, ancak büyük kısım artış için ne yapabilirim mücadelesi verecek” diyen Karadağ, “Kira tespit davalarında artışa neden olacak. Görece kendini güçlü bulan, ‘ben korkuturum, taciz ederim’ şeklinde kendinde hak bulanlar nedeniyle 3’üncü sayfa haberlerine kadar bu iş gidebilir” dedi.
Mülk sahiplerinin mağdur olmamak adına kayıt dışı paralarla mağduriyetini gidermeye çalışacağına dikkat çeken Karadağ, “Ev sahipleri resmi olarak yüzde 25 artırıp, geri kalanını kayıt dışı alacak. Kiracı da ‘kayıt dışı şu kanaldan ödemeler yaptım’ deyip dava yoluna gidebilir. Mahkemelerdeki kira davaları artacak. Dolayısıyla mevcut ekonomik şartlarda bu düzenleme tek başına bir çözüm olmayacak. Daha büyük kamusal sorunlara yol açacak” yorumunda bulundu. ‘Kiracıyla uğraşmak yerine evimi satar, paramı alıp döviz, altın yatırım yaparım, kur korumalı hesaba koyarım’ diyenler olacağını kaydeden Karadağ, ancak bunların sayısının açılan çekişmeli davalar kadar yoğun olmayacağını söyledi.
İlanlar yüzde 2 azaldı, kiralar yüzde 1 arttı
Emlakjet Genel Müdürü Tolga İdikat, yıllık kira sözleşmesi zam oranına üst limit getiren açıklamadan bu yana kiralık ilan adetlerinde kısa sürede yüzde 2 azalma gözlemlediklerini söyledi. “10 Haziran’dan bu yana kiralık ilanlarda görülen azalmanın mülk sahiplerinin kiralık ilanlarını geri çekmesi olarak değerlendirmek mümkün” diyen İdikat, şöyle konuştu: “10-14 Haziran arasında Türkiye’de ortalama talep edilen kiralık ev fiyatlarında yalnızca birkaç günde yüzde 1’lik artış görülüyor. Dolayısıyla yeni regülasyon ev sahiplerini kiralama fiyatlarını belirlerken daha yüksek meblağları talep etmeye yönlendirebilir. Ancak şimdilik mülk sahiplerin satma ve kiralama kararlarını askıya aldı gibi görünüyor. Mülklerin fiyatlarını belirlemek için piyasayı gözlemlediklerini tahmin ediyoruz” diye konuştu.
Konut sahiplerinden kiracılara tahliye davası
Gayrimenkul Hukuku Derneği Başkanı Avukat Ali Güvenç Kiraz, mevcut düzenlemeden gayrimenkul sahiplerinin çok ciddi şekilde rahatsız olduklarını söyledi. “Piyasa enflasyonunu yüzde 100’ün üzerinde, TÜFE oranı da yüzde 73 ve TÜFE 12 aylık değişim oranı da yüzde 39,33’ken, bu oranın neredeyse yarısının kira zammına uygulanacak olmasını hem doğru bulmuyorlar hem de Anayasaya aykırı görüyorlar” diyen Kiraz, “Bu noktada son 1 haftada çok ciddi şekilde konut sahiplerinin kiracılarını tahliye etmek istediklerini görüyoruz. Özellikle ihtiyaç sebebiyle tahliye gerekçesine dayanıldığını ve hatta mülklerini kiracılı bir şekilde satarak yeni malike bu durumu devretmek istediklerini görüyoruz” dedi.
KİRA DÜZENLEMESİ NASIL OLACAK?
Borçlar Kanunu'na eklenen geçici maddeye göre, 1 Temmuz 2023'e kadar (bu tarih dahil) yenilenen kira dönemlerinde uygulanacak kira bedeline ilişkin anlaşmalar bir önceki kira yılına ait kira bedelinin yüzde 25'ini geçmemek koşuluyla geçerli olacak.
Bir önceki kira yılının tüketici fiyat endeksindeki 12 aylık ortalamalara göre değişim oranının yüzde 25'in altında kalması halinde değişim oranı geçerli olacak. Bu kural, bir yıldan daha uzun süreli kira sözleşmelerinde de uygulanacak. Bu oranları geçecek şekilde yapılan sözleşmeler, fazla miktar yönünden geçersiz sayılacak. Taraflarca bu konuda bir anlaşma yapılmamışsa hâkim tarafından belirlenecek kira bedelinde de bu hüküm uygulanacak.
Adalet Bakanı Bekir Bozdağ, “Cumhurbaşkanımızın talimatıyla, Cumhurbaşkanı Yardımcımız Fuat Oktay ve Çevre Şehircilik ve İklim Bakanı Murat Kurum ile Hazine ve Maliye Bakanımız Nurettin Nebati ve Ticaret Bakanımız Mehmet Muş’la beraber yaptığımız çalışma sonucunda konut kiralar bakımından 1 Temmuz 2023 yılına kadar yenilenecek kira sözleşmelerinde bir önceki kira yılının yüzde 25’ini geçmemek koşuluyla yapılacak artışların geçerli olduğuna dair bir geçici hüküm borçlar kanununa Adalet Komisyonu’nda eklenecektir. Böylelikle konut kiralarına 1 yıl süreyle bir önceki kira bedelinin 25’ini geçmeyecek şekilde bir artış yapılabilme imkanı getiriliyor. Bunun üzerinde yapılacak artışların geçerli olmadığı açıkça ifade ediliyor. Bu düzenlemenin geçici olmasına özellikle karar verdik. Bu düzenleme kiracı ve ev sahibinin bir noktada durmasına özen gösterdik. Umarım beklentileri karşılar.'' açıklamasını yapmıştı.
HAZİRAN KİRA ARTIŞ ORANI HESAPLAMA
Yasal kira artış oranı, kira sözleşmesinin dolduğu tarihi takip eden ayın açıklanan 12 aylık TÜFE ortalaması alınarak hesaplanıyor. Böylece ev sahipleri bu oranın üzerinde artış yapamayacak.
TÜFE on iki aylık ortalaması baz alınarak belirlenen kira artış oranı Haziran ayı için yüzde %39,33 oldu.
Haziran ayında kontratı yenilenecek kiracıya yasal olarak yapılabilecek en yüksek zam oranı da yüzde %39,33'yi aşamayacak.
Örnek:
Mevcut Kira Bedeli: 3.000 TL
Kira Artışı Yapılacak Ay: Haziran 2022
Girdiğiniz Artış Oranı: Yüzde 25
Kira Artış Tutarı: 750,00 TL
Aylık Yeni Kira Tutarı: 3.750 TL
YARGITAY'DAN EMSAL KARAR
Öte yandan Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, milyonlarca kiracıyı yakından ilgilendiren bir karara imza attı. Kira sözleşmesinin yapılması sırasında tarihleri boş olan ve kiracı tarafından imzalanan tahliye taahhüdünün tarihlerinin sonradan doldurulmasının önemsiz olduğuna dikkat çekti.
Kiracısına tahliye taahhütname imzalatan mülk sahibi, dükkanı boşaltılmayınca soluğu mahkemede aldı.
İşyerini tam 4 sene boyunca kullanan kiracının, son kira dönemi başında verdiği taahhütnamede dükkanı boşaltacağını kayıtsız ve şartsız olarak kabul ettiğini hatırlattı. Davalının noter kanalıyla yapılan ihtar ve uyarılara rağmen yazılı taahhüdüne uymadığını ileri sürerek taahhüt nedeniyle kiracının tahliyesine karar verilmesini talep ettti.
Davalı esnaf ise tahliye taahhüdünün davacı tarafça kira sözleşmesinin imza edildiği tarihten önce alındığını iddia etti. Davacının, taşınmazın kiracı sıfatıyla kullanılabilmesinin ön şartı olarak ileri sürdüğü taahhütnameyi manevi cebir altında imzalattığını öne sürdü.
2. Sulh Hukuk Mahkemesi, davanın reddine hükmetti. Mülk sahibi kararı temyiz edince devreye giren Yargıtay 6. Hukuk Dairesi, mahkeme hükmünü bozdu. Yeniden yapılan yargılamada Sulh Hukuk Mahkemesi, ilk kararında direndi.
Davacı mülk sahibi bu kararı da temyiz edince bu kez devreye Yargıtay Hukuk Genel Kurulu girdi. Kurul, oy çokluğu ile mülk sahibini haklı buldu.
"KİRACI İDDİASINI İSPATLA YÜKÜMLÜ"
Milyonlarca kiracıyı yakından ilgilendiren kararda şu ifadelere yer verildi:
"Tahliye taahhütnamesinin kira sözleşmesinden önce imzalatıldığını iddia eden davalı kiracı bu iddiasını ispat etmekle yükümlüdür. Bu durumda mahkemece ispat yükümlülüğü ters çevrilerek davanın reddine karar verilmesi doğru değildir. Mahkemenin direnme kararının bozulmasına oy çokluğu ile hükmedilmiştir."
