‘Kalkınma kutupları’na çoklu destek

Hükümet, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin geliştirilmesi için yürüttüğü teşvik hazırlıklarını sürdürüyor. “Cazibe Merkezleri” projesi raftan indiriliyor. Teşvikler daha önce ilan edilmiş politikaları içerecek. Bunlar içinde en çok üzerinde durulan ise fabrika binalarının inşa edilerek girişimcinin kullanımına verilmesi ya da çok avantajlı biçi mde kiralanması- satılmasına yönelik uygulama olacak. Cazibe Merkezleri projesi kapsamında yapılan analizlerde İç Anadolu ve Karadeniz bölgelerinden iller de yer almıştı. Bu proje kapsamındaki Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi illeri ise Diyarbakır, Elazığ, Erzurum, Gaziantep, Malatya, Şanlıurfa ve Van olarak seçilmişti.

Sanayi de dahil oluyor

Dokuzuncu Kalkınma Planı’nda ilk olarak gündeme gelen ve daha sonra pilot olarak Diyarbakır’da uygulanan proje, turizm ve sosyal içerme (insanların toplumsal katılım kapasitesinin ve sivil toplumun geliştirilmesi için uygulanan sosyal projeler) olarak 12 ilde başlatılmış ancak bölgesel kalkınma planlarının hayata geçirilmesiyle uygulama yavaşlatılmıştı. Temel olarak “büyüme kutupları” olarak adlandırılan yaklaşıma dayalı geliştirilen Cazibe Merkezleri yaklaşımı, bu kez sanayi ve ticareti de kapsayacak şekilde genişletiliyor. Hükümet, tek tek projeleri derleyerek programa dönüştürmeyi planlıyor.

Alım garantisi verilecek

Edinilen bilgilere göre, programın hangi illerde ağırlıklı olarak uygulanacağına dair son karar verilmedi. Mevcut illere ilave olarak Kars’ın da programa dahil edilmesi olasılığı üzerinde duruluyor. Program içindeki en önemli yenilik, yasal düzenlemesi yapılan teşvik unsurları olacak. “Anahtar teslimi fabrika” olarak adlandırılan ve Onuncu Kalkınma Programı ile birlikte kamuoyuna duyurulan proje ilk kez bu program çerçevesinde hayata geçirilecek. Seçilecek bazı illerde OSB ya da uygun yerlerde devlet fabrika binaları inşa edecek ve kamunun yoğun olarak alımını yaptığı bazı malların üretimi için girişimcilere ücretsiz ya da uzun vadeli tahsis yapılacak. Ayrıca, belirli sürelerle ve belirli miktarlarda üretilen mallara alım garantisi verilecek.

Tüm araçlar kullanılacak

Münhasıran cazibe merkezlerinde büyük ölçekli olarak nitelenebilecek ya da ihracatının da söz konusu olabileceği yatırımları özendirmek için hükümet, nitelikli personelin ücretinin ödenmesi, kredilerin faizlerinin hibe edilmesi, fabrika-arsa tahsisi araçlarının tamamı kullanılacak. DÜNYA’ya bilgi veren kaynaklar, tekstil, plastik ve enerji sektörlerinde bu yönde niyet belirten birkaç firma olduğunu, bunların hayata geçirilmesini istediklerini belirtti.

Doğu'ya ziyaretler artacak

Hükümetin açıklayacağı programın duyurulmasına yönelik özel bir iletişim kullanılacak. Başbakan Binali Yıldırım’ın hükümetin önem verdiği Yüksekova Havalimanı açılışından başlayarak bölgeye yönelik ziyaretlerini sıklaştıracağı kaydedildi. İlgili Bakanlar da kamu projelerinin açılış ya da temel atma törenlerine yönelik ziyaretlerini sıklaştıracak. Özel sektör yatırımlarına yönelik törenlere de üst düzey katılımlar yapılacak. Kamu kurum ve kuruluşlarının bölgedeki toplantıları ve etkinlikleri yoğunlaştırılacak, sayıları artırılacak. Program kapsamında, hali hazırda yürürlükte olan çok sayıda altyapı projesi, ekonomiyi geliştirmeye yönelik sulama vb. tarım altyapı yatırımları ile KÖYDES vb. yerel-bölgesel destek programlarının ödenekleri artırılacak, uygun olanlarına bu yıl içinde ek ödenek çıkarılacak.

Yeniden inşa hızlandırılıyor

Son dönemde terörizme karşı yürütülen operasyonlar çerçevesinde olumsuz etkilenen il ve ilçelerin şehir altyapı çalışmaları ile konut ve diğer şehircilik yatırımları hızlandırılacak. Bu il ve ilçelerin görsel olarak da öncekine kıyasla daha güzel görünmesi ve bunun da halka gösterilmesine yönelik iletişim kanalları kullanılacak.

Politikalar kağıtta kaldı

Hükümetin, daha önce ilan ettiği cazibe merkezleri projesi tam olarak uygulanamamıştı. Politika metinlerine girdiği 2007 yılından sonra uygulama aşamasına geçişte, bölgedeki siyasal ve güvenlik ortamındaki bozulma, küresel ekonomide yaşanan sıkıntı, politikanın temel parametrelerine yönelik endişeler ve ihracat imkanlarının kısıtlanması üzerine önce turizm ve sosyal içerme projeleriyle başladı ve sanayiticarete yönelik girişimler hayata geçirilemedi.

Sistemin riskleri de var

Teşvik ve bölgesel kalkınmada, kalkınma kutbu ve sektörel destek yaklaşımları bulunuyor. Cazibe merkezi-kalkınma kutbu yaklaşımı, uygulandığı yerlerde insan kapasitesini de geliştirmesi ve göreli olarak gelişmiş kentler üzerindeki göç baskısını azaltması yanında bölgesel iletişim-ulaşım ağının gelişmesini sağlıyor ancak bu yaklaşımla gelişen illerin daha çok ihracat ve diğer gelişmiş illerle iş yapması nedeniyle çevre illerindeki ekonomik aktiviteyi yavaşlattığı da gözleniyor. Uygulamasının da karmaşık ve sonuçlarının kestirilmesinde zorluklar bulunduğu belirtiliyor. Sektörel destekler ise illerin sürdürülebilir gelişmesine ve bölgedeki ekonomik aktiviteyi desteklemesine karşılık, sınırlı bir alanda gelişme sağladığı için ekonomik aktivitenin dar bir alandaki faaliyete bağımlılık yaratması risklerini taşıyor.