İsrail’le 5’li kazanç

İsrail’in Mavi Marmara saldırısında hayatını kaybeden 10 kişinin ailelerine tazminat ödemeyi ve Türkiye’nin Gazze’deki insani duruma müdahalesini kabul etmesi iki ülke ekonomisinde ciddi bir işbirliğinin de yolunu açtı. İki ülke arasındaki ilişkilerin normalleşmesine yönelik dün duyurulan anlaşma, iki ülke arasında dış ticaret, enerji, turizm ve yatırımlarda önemli kazanımları sağlayacak. Enerji uzmanları doğalgaz bağımlılığını azaltacak İsrail gazının Kıbrıs üzerinden 2020 yılına kadar gelebileceğini belirtiyor. İsrail gazının rekabet nedeniyle fiyatların ucuzlamasına neden olacağı ifade ediliyor. İsrail’den gelecek turist sayısının da kısa sürede yeniden 500 binin üzerine çıkabileceği hesaplanıyor. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) tarafından Filistin’de inşa edilecek Organize Sanayi Bölgesi için de çalışmalar hız kazandı. Sanayi bölgesine yönelik projesinin tamamlanması halinde Filistin’de yaklaşık 6 bin kişiye doğrudan, 4 bin kişiye ise dolaylı iş imkanı sağlanması planlanıyor. Burada üretilecek ürünler İsrail’in açacağı özel bir hudut kapısı ile Hayfa Limanı üzerinden dünya pazarlarına açılacak.

1. Dış ticarette büyüme bekleniyor

Türkiye-İsrail ilişkilerinin normalleşmesine yönelik mutabakata varılmasının, iki ülke arasındaki dış ticarete olumlu etki etmesi bekleniyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verileri dikkate alındığında, son 5 yılda İsrail’e karşı sürekli dış ticaret fazlası verilirken, bu dönemde ihracat yüzde 13 artarak 2.4 milyar dolardan 2.7 milyar dolara yükseldi. İthalat ise yüzde 19 azalarak 2.1 milyar dolar seviyelerinden 1.7 milyar dolara geriledi. Türkiye’nin geçen yıl itibarıyla İsrail’e sattığı ürünlerin başında motorlu kara taşıtları (464.8 milyon dolar), demir-çelik (324.7 milyon dolar) ve elektrikli makine ve cihazlar (181.7 milyon dolar) geldi. İki ülke arasındaki ticarete değinen Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci “Bundan sonra ekonomik ve ticari ilişkilerimiz, İsrail ile bu problemler ortadan kalktıktan sonra daha da güçlenerek devam edecektir” dedi.

2. TOKİ’den Gazze’ye konut

İsrail ile Türkiye arasında 6 yıl sonra gelen anlaşmayla TOKİ’ye gazze yolu da göründü. Başbakan Binali Yıldırım, Gazze ablukasının kaldırılması sonucu TOKİ’nin Gazze’de başlatacağı konut projesinin de önünün açıldığını söyledi. Yıldırım, ayrıca Cenin’deki Eraz sanayi bölgesinin yapımına hız verilmesinin de mutabakatla mümkün hale geleceğini ifade etti. TOKİ Başkanı M. Ergün Turan bir süre önce yaptığı açıklamada, yakın zamanda yurt dışında da farklı çalışmalar geliştireceklerini söylemişti. Turan “Yurt içi çok hareketli olduğu için firmalar iç pazara yöneldi. Ama bizim dış pazarlarda da yer almamız gerekli. Ülkemize değer kazandırmamız için açılım şart” demişti.

3. İsrail gazı 2020’de Türkiye’de

YAPILAN anlaşmanın ardından iki ülke arasında uzun süredir devam eden gaz müzakerelerinin hızlanması bekleniyor. İsrail’in adını kutsal kitaplardaki ‘su canavarı’ndan alan Leviathan bölgesindeki gazın Türkiye’ye getirilmesi yönünde girişimler bir süre önce başlamıştı. Alınan bilgiye göre İsrail gazıyla hem Turcas-Enerjisa konsorsiyumu hem de Zorlu Enerji ilgileniyor. İsrail gazı için 500 kilometrelik denizaltından geçecek boru hattının yapılması gerekiyor. Toplamda 3 milyar dolarlık bir proje olacak.

Türkiye’ye yılda 8-10 milyar metreküplük gaz gelebilecek. Sahadan ilk gazın 2019’da üretilmesi planlanıyor. Anlaşma sağlanması halinde 2020 yılında da Türkiye’ye gelecek. Kıbrıs ve İsrail’in karasularında keşfedilen gaz rezervlerinin büyük olduğunu dile getiren Uluslararası Enerji Ekonomisi Birliği Başkanı Kumbaroğlu, İsrail’in bu denli büyük bir rezervi iç tüketimle bitirmesinin imkansız olacağını söyledi. Kumbaroğlu “İsrail için hem en iyi müşteri hem de en ekonomik transit ülke Türkiye. İsrail’den gelmesi muhtemel gazın ne kadarının iç piyasada kullanılıp ne kadarının Avrupa’ya gönderileceği gibi konular süreç içinde netleşecektir” dedi.

Putin karşıtı su canavarı İsrail’de gaz rezervinin bulunduğu Leviathan, Tevrat ve İncil’de kötülüğü temsil eden bir su canavarının adı olarak geçiyor. Bu kavram 1651 yılında Thomas Hobbes’un ünlü ‘Leviathan’ adlı eseri ile mutlak güç ve yetkilere sahip egemen bir devleti ifade etmek üzere kullanıldı. İlginç bir tesadüf; Leviathan ismi Rusya’da Putin karşıtı bir filmde de kullanıldı.

Anlaşma Zorlu’ya yaradı

Türkiye ile İsrail arasındaki ilişkilerin normalleşmesine yönelik adımların etkisiyle bu ülkede yatırmaları bulunan Zorlu enerji hisselerini yükseltti. Brexit etkisiyle cuma gününü yüzde 3.36 düşerek 75 bin 366 puandan kapatan Borsa İstanbul’un yatay başladığı yeni haftaya Zorlu hisseleri yüzde 12’lik sıçramayla girdi. Zorlu Enerji’nin İsrail’deki üçüncü enerji tesisi Ramat Negev Kojenerasyon Santrali, 31 Aralık’ta devreye alındı.

4. Hedef bu yıl 350 bin İsrailli turist çekmek

Anlaşmanın ardından turizm sektörü de hareketlenecek. 2010 yılındaki Mavi Marmara olayından sonra dondurulan ilişkiler İsrailli turist sayısında da büyük düşüşe sebep olmuştu. 2010 yılında İsrail’den Türkiye’ye yaklaşık 600 bin turist gelirken rakam siyasi krizin ardından 60 bine kadar gerilemişti. Türkiye Seyahat Acentaları Birliği (TÜRSAB) Başkanı Başaran Ulusoy, Türkiye ile İsrail arasındaki siyasi anlaşmanın zor bir yıl geçiren turizm sektörüne iyi geleceğini söyledi. Rusya ile yaşanan siyasi kriz ve terör olayları nedeniyle turist rakamlarında ve gelirlerinde büyük gerileme yaşanan turizm sektörünün İsrail pazarıyla canlanabileceğini belirten Ulusoy, “İlişkiler bozulmadan önce İsrail’den Türkiye’ye 600-650 bin turist geliyordu. Bu yıl hemen 300-350 bin İsrailli turistin Türkiye’ye gelmesini bekliyoruz. İsrailli turistin kişi başı 600-700 dolar harcadığını düşündüğümüzde ortaya 245 milyon dolarlık bir pazar çıkar. Bu da ekonomimiz için oldukça önemli bir katkı olur.” dedi. Rus turist kaybının 4.5 milyon kişi olduğunu ifade eden Başaran Ulusoy “Turizmde küsmek olmak, ülkeler arası dargınlık olmaz. Rus pazarı düzelene kadar bunu Arap ve İsrail pazarı ile kapatmak istiyoruz. Nihai hedef 1 milyon İsrailli turisti getirmek” diye konuştu.

5. 10 bin Filistinli iş sahibi olacak

İsrail’le anlaşmaya varmadan önce Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’ne (TOBB) bağlı TOBB-BİS AŞ (TOBB Barış İçin Sanayi Projesi) Batı Şeria’daki Cenin kentinde organize sanayi bölgesi kurmak için TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu’nun öncülüğünde uzun süredir çalışıyor. Filistin’de Türkiye tarafından bir sanayi bölgesi kurulma fikri, 2005 yılında TOBB’un öncülüğünü yaptığı ve İsrail ile Filistin Odalarını bir araya getirdiği Ankara Forum sürecinde ortaya çıkmıştı. 2010 yılında Cenin Sanayi Bölgesi’nin kurulması için Filistin Devleti ile bir imtiyaz sözleşmesi imzalandı. Bu kapsamda, Batı Şeria’nın en kuzey noktasında, yaklaşık 1000 dönümlük bir arazi 49+49 yıllığına TOBB-BİS’e devredildi. TOBB-BİS, bu arazinin kamulaştırma masraflarını üstlenerek, 10 milyon doları Filistin Devleti’ne 2014 yılı içinde ödedi. Böylece hak sahiplerine ödemeler yapılarak kamulaştırma tamamlandı. Cenin OSB Master Plan’ı, Mayıs 2016 tarihinde Filistinli makamlar tarafından onaylandı. Bu süreç ile birlikte, 1995 yılında Alman ekiplerce başlanan fizibilite çalışmasından 20 yıl sonra, Cenin OSB sahasına ilk kazma vurulmuş oldu. Yapılan hesaplara göre, Cenin OSB tam işler hale gelince Filistinlilere 6 bin direk ve 10 bin dolaylı istihdam sağlayacak. Filistin’in ABD ile olan Serbest Ticaret anlaşması, özellikle ABD’ye ihracat yapma hedefinde olan Türk şirketleri için projeyi çok değerli kılıyor.

İş dünyası: Bölge ekonomisi için önemli

- Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) Başkanı Ömer Cihad Vardan: Bölgenin iki önemli ülkesinin aradaki sorunların halledilmesine yönelik bir anlaşmaya varmış olmasını, bilhassa bölgenin siyasi ve ekonomik geleceği açısından çok önemli. Her ne kadar bu anlaşmanın, yaşamını yitirmiş olan insanlarımızı geri getirmeyecek olduğunu bilsek de, Filistin halkının insani durumunu iyileştirme yönünde yaşama muslukları yıllardır kesilmiş olan Gazze’de enerji ve su ile ilgili yapılacak yatırımların ve insani yardımların ulaştırılması için yapıcı düzenlemelerin bu anlaşmada yer alması memnuniyet vericidir. Anlaşmanın bundan sonra iki ülke arasındaki ticaret ve yatırım ilişkilerine olumlu katkı sağlayacağını ümit ediyorum.

- TESK Başkanı Bendevi Palandöken: İsrail ile mutabakata varılarak ilişkilerin normalleşmeye başlaması domino etkisi yapacağına inanıyorum. Aramızda soğuk rüzgârlar esen diğer ülkelerle de, Rusya başta olmak üzere aramızda yakınlaşma sinyalleri var. İsrail ile normalleşme her alanı kapsıyor ancak ekonomik ilişkiler ve bölgesel iş birliği öncelikli olacak gözüküyor.