Türkiye ile Kuzey Irak arasında yaşanan referandum gerginliği bölgeye yapılan 7.2 milyar dolarlık ticareti tehlikeye soktu.
Dün sabah saatlerinde başlayan oy verme işlemi ile eş zamanlı olarak Habur Sınır Kapısı’nda da ticaret durma noktasına geldi. Türkiye tarafından ticaret resmi olarak durdurulmasa da kontroller artırıldı. Bölgedeki gerilimden endişe duyan ihracatçılar ve lojistikçiler Habur’dan yapılan sevkiyatı askıya aldı. İhracatçıların yeni rotasının yüksek maliyetine rağmen İran üzerinden Irak olması bekleniyor.
Rota değişecek
Referandum için oy kullanılmaya başlanması ile birlikte şoförlerin bölgeye gitmek istemediğini belirten İstanbul Kimyevi Maddeler ve Mamulleri İhracatçıları Birliği (İKMİB) Başkanı Murat Akyüz, “Orada durum kritik seviyede. Ciddi derecede güvenlik endişelerimiz var. Biz birlik olarak ticareti tamamen durdurduk. Yolda olan TIR’larımızı beklemeye aldık” dedi. Bölgeye bu yılın ilk 8 ayında birlik olarak 553 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirdiklerini dile getiren Akyüz, şöyle devam etti:
“İhracatımız ne kadar yüksek olursa olsun güvenlik olmadıkça bizim için sevkiyat yapılamaz. Şimdi tüm ihracatçılarımızda ve TIR’cılarımızda tedirginlik var. Kimse bölgeye ürün göndermek istemiyor. Bugün kimse aracını yollamadı. Yolda olanlar da aracını durdurdu. Şoförlerimizin can güvenliği her şeyden önemli. Oraya ihracatımızın yıl sonuna kadar 1 milyar dolara çıkmasını bekliyorduk ancak mevcut tabloda önümüzdeki süreçte bu rakam gerileyecektir. Şimdi maliyetlerimiz artacak ama farklı güzergahlara bakacağız. İran üzerinden gidip güvenli yolları kullanarak Irak’ın merkezine gideceğiz.”
Alternatifi 150 TIR’lık Esendere
K. Irak’a yapılan ihracatta İran üzerinden ticaret yapmak istendiğinde kapasite sorunu ortaya çıkıyor. Esendere’nin günlük 150 TIR, Gürbulak Sınır Kapısı’nın 600 TIR’lık kapasitesi var. Bu hacim bölgedeki ticaretin yarısını karşılamaya bile yetmiyor. Üstelik İran üzerinden Irak’a yapılacak ihracatta ödenecek navlun ücretinin 1.500 dolardan 3 bin dolara çıkması maliyetlerin artmasına neden olacak. Habur’un günlük kapasitesi 2 bin 200 TIR.
Irak’a yapılan ihracatın son yıllarda bir gerileme eğiliminde olduğunu dile getiren Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri İhracatçıları Birliği Başkanı Zekeriya Mete, son günlerde oraya gidip geri dönememe kaygısı ile sevkiyatları sıfırladıklarını söyledi. Bölgede ticaretin sıkıntıya girdiğini ve tahsilatlarda da sıkıntı yaşadıklarını bildiren Mete, şöyle devam etti: “7.2 milyar dolarlık ihracatın yüzde 30’u bizim birliğimiz tarafından karşılanıyor. Bu hem bizim hem de K.Irak için çok olumsuz oldu. Türkiye olmazsa orada o bölgenin ihtiyacını kimse karşılayamaz.”
Petrolden 12 milyar $
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın referanduma karşı tepki olarak ‘Vanaları kısarız’ şeklinde tepki göstermesi gözleri Kerkük-Yumurtalık boru hattına çevirdi. Zira K.Irak’ın gelirlerinin önemli bölümü bu hat üzerinden taşınan petrolden sağlanan gelirlerden oluşuyor. 1997’de hizmete giren Kerkük-Yumurtalık Boru hattı ile Irak petrolleri deniz ile buluşuyor. Irak’ın mevcut petrol rezervlerinin 3’te biri Kerkük’te bulunuyor. 2014’te K. Irak yönetimi ile yapılan anlaşma gereği yıllık 1 milyon varil petrol Yumurtalık Limanı’na aktarılıyor. Buradan sağlanılan gelirin yüzde 17’si K. Irak yönetimine geri kalanı merkezi hükümete ait. Son verilere göre Barzani’nin buradaki hattan yıllık kazancı
Kapı şimdilik açık
Gümrük ve Ticaret Bakanı Bülent Tüfenkci, Habur Sınır Kapısı’nın kapatılmadığını belirterek, “Irak’tan gelenlerin daha sıkı kontrolle geçişlerine izin veriyoruz. TIR şoförleri tedirgin olduğu için sınırdan geçmek istemiyor. Gelişmelere göre durumu değerlendiririz” dedi.
