Ev hanımlarına emeklilik şansı
Türkiye'de milyonlarca iş hayatında olmayan kadın bulunuyor. Çeşitli nedenlerle çalışmayan başta ev hanımları olmak üzere, sosyal güvenlik sistemine tabi olarak çalışmayanlar aylık belirli miktarda ödemeye yaparak emeklilik hakkına sahip olabiliyorlar. Aylık 941 lira prim ödemesi yapılarak sigortalı haklarından yararlanabilinirken, bu ödeme miktarının artırılması ile emeklilikte alınacak aylık miktarı da yükseltilebilir.
Başta ev hanımları olmak üzere herhangi bir sosyal güvenlik sistemine tabi olmayanların merak ettiği konuların başında; dışarıdan prim ödeyip emekli olup olamayacakları geliyor. Kimileri, ‘toplu prim ödeyip, emekli olabilir miyim?’ diye soruyor. Geçmişte belirli bir dönem çalışmış ve bundan dolayı da prim ödemiş ama ödediği primler emekliliğine yetmeyenler de dışarıdan prim ödeyip ödeyemeyeceğini merak ediyor. Tüm bu soruların yanıtını Noyan Doğan Hürriyet'teki köşesinden verdi. İşte Doğan'ın o yazısı...
Peki, kimler, isteğe bağlı sigortalı olabilir? Herhangi bir sosyal güvenlik sistemine tabi olmadan çalışanlar, başta ev hanımları olmak üzere herhangi bir işte çalışmayanlar, sigortalı olarak çalışmakla birlikte bir ay içinde 30 günden az çalışan ya da tam gün çalışmayanlar isteğe bağlı sigortalı olup, belirli dönem prim ödeyip, emekliliğe hak kazanabilir. Tabi, bunun için 18 yaşını doldurmuş olmak gerekiyor.
KİMLER SİGORTALI OLABİLİR? İsteğe bağlı sigortalı olunduğunda Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) bağlıymışsınız ve zorunlu sigortalıymışsınız gibi her ay düzenli ve eksiksiz primleri öderseniz; süre sonunda emekli olup, emekli aylığı alabilirsiniz. İsteğe bağlı sigortalılıktan geçmişte çalışıp, ara vermiş, bundan dolayı da prim gün sayısı eksik olanlar da yararlanabilir. Böylece eksik prim gün sayılarını tamamlayıp emekli olabilir, emekli maaşı alabilir, sağlık hizmetinden de yararlanabilirler.
İlk kez isteğe bağlı sigortalı olacaklar, SGK’nın, isteğe bağlı sigorta giriş bildirgesini doldurup, ikamet ettikleri ildeki SGK merkezine başvurabiliyor. Başvuru, SGK’nın kaydına girdikten sonra artık sigortalı oluyorsunuz. Bundan sonra yapılması gereken her ay düzenli olarak sigorta primlerini ödemek. Geçmişte isteğe bağlı sigortalı olup da bir nedenden dolayı primlerini yatırmayanlar ya da sigortalılığını iptal ettirenler; SGK’ya dilekçe ile başvurmaları halinde sigortalılığı yeniden başlatabilirler.
İsteğe bağlı sigortalı olmanın bir avantajı da genel sağlık sigortası kapsamına girilmesi. Sigortalı olunduğunda otomatik genel sağlık sigortalı da olunuyor ve devletin sunduğu sağlık hizmetlerinden yararlanılıyor. Aynı haktan sigortalı olanların bakmakla yükümlü olduğu kişiler de yararlanıyor. Tek bir şart aranıyor; o da, geçmişte sigorta prim borcu olmaması.
YILLIK 11.301 LİRA Gelelim, en önemli konuya; sigortalanıp, emekli olabilmek için ne kadar prim ödeyeceğinize. Aylık ödenecek prim 941.76 lira ile 7 bin 63 lira arasında değişiyor. Ne kadar ödeyeceğinizin tercihi size ait. En düşük 941.76 lira da ödeyebilirsiniz, en yüksek 7 bin 63 lira da.
Şöyle anlatayım. İsteğe bağlı sigortalılıkta en az ödenecek prim, brüt asgari ücretin yüzde 32’si kadar. 2020’de asgari ücret 2.943 lira olduğuna göre bunun yüzde 32’si 941.76 lira ediyor. Sigortalı olmak istediğinizde ödeyeceğiniz en düşük prim miktarı budur. Daha üstünü de ödeyebilirsiniz. Üst limiti ise brüt asgari ücretin 7.5 katının, yüzde 32’si. Bu da 7 bin 63 lira ediyor. En yüksek ödeyeceğiniz prim tutarı da budur.
Ödeyeceğiniz primin yüzde 20’si malullük, yaşlılık, ölüm sigortalarına; yüzde 12’si de genel sağlık sigortasına gidiyor. Örneğin, isteğe bağlı sigortalı oldunuz ve aylık da 941.76 lira ödüyorsunuz. Bu primin 188.3 lirası emekliliğiniz için, 113 lirası da sağlık sigortası için kesiliyor.
“Ben en az prim ödeyerek, sigortalı olmak istiyorum, yıllık ne kadar prim öderim?” diye soranlara cevabım şudur: 2020 yılı için yıllık 11.301 lira ödeyerek, sigortalı olabiliyorsunuz. 2021’de asgari ücret arttığında, ödeyeceğiniz prim tutarı da artacak. Şimdi birileri de diyecektir ki, ‘en düşük prim ödemekle en yüksek prim ödemek arasında ne fark var?’. Yüksek öderseniz, emekliliğinizde alacağınız emekli aylığı yüksek olur, düşük olursa daha düşük emekli maaşı alırsınız.
NE ZAMAN EMEKLİ OLACAKSINIZ? Sigorta başlangıcı 1999’un eylül ayından öncesi olanlar 10 yıllık sigortalı olmaları ve 3600 gün prim ödemeleri halinde emekliliğe hak kazanabiliyor. Eylül 1999 ile Nisan 2008 arasında sigortasını başlatanlar 25 yıllık sigorta süresini doldurduktan ve 4500 prim ödeyip, 60 yaşına geldiklerinde emekli olup, emekli maaşı alabilecek. Nisan 2008’den sonrası sigortasını başlatanlar ise 63 yaşında ve 5400 gün prim ödedikten sonra emekli olabilecek. İsteğe bağlı sigortalının vefatı durumunda ise geride kalanlara ölüm aylığı bağlanıyor.
EVDE KÜÇÜK İŞ YAPANLARA ÖZEL SİGORTA İsteğe bağlı sigortalılığın yanında bir de ev hanımlarına özel ve emeklilik imkanı sunan ev hanımı sigortası var. Bu imkandan da evde küçük iş yapan ev hanımları yararlanabiliyor. Ancak, evde yapılacak işler düzenleme ile sınırlandırılmış. Havlu, örtü, çarşaf, çorap, halı, kilim, örgü, dantel, nakış işleri, turistik eşya, hasır, sepet, süpürge, paspas, fırça, yapma çiçek, tığ örgü işleri, tarhana, erişte, mantı gibi ürünlerin üretilmesi gerekiyor. Bunların da sadece kermes, festival, panayır ile kamu kurum ve kuruluşlarınca geçici olarak belirlenen yerlerde satılması gerekiyor.
Bu şartları sağlayan ev hanımları vergide esnaf muaflığından yararlanıp; ev hanımı sigortası ile sigortalanabiliyor. Bu işlerle uğraşan ev hanımları vergi dairesinden gelir vergisi mükellefi olunmadığına dair belge alacak, sonrasında SGK’ya isteğe bağlı sigortalı olmak içinde başvuracak.