Çin çarpması

Piyasalar Amerikan Merkez Bankası’nın faiz kararıyla yatıp kalkarken, tedirginliğe bir de Çin eklendi. Dünya piyasalarını dün adeta Çin çarptı ve ‘Kara Pazartesi’ yaşandı. Dünyanın ikinci büyük ekonomisi Çin’den yavaşlamanın gittikçe ivme kazandığına yönelik sinyaller gelmesi, küresel piyasaları vurdu. Asya’dan ABD’ye tüm borsalarda panik satışları yaşanırken, petrol fiyatları son 6.5 yılın en düşük seviyelerine geriledi.

Çin Borsası tarihi dipte

Kara Pazartesi’ni tetikleyen Çin’de hisse senedi piyasası dün 2007’den bu yana en büyük günlük düşüşünü yaşadı. Şanghay Bileşik Endeksi yüzde 8.5 değer kaybederek 3.209 puana geriledi. En son 27 Şubat 2007’de yüzde 8.8 günlük düşüş yaşayan endeks, Haziran’dan bu yana gördüğü zirvenin ardından yüzde 38 değer kaybetti.

Asya Pasifik borsalarını izleyen MSCI Endeksi yüzde 4.6 gerileyerek 3 yılın en düşük seviyesine indi. Tokyo Nikkei Endeksi de yüzde 4 düştü.

Küresel hisse senetlerinin toplam değeri, Çin’in yuanı beklenmedik bir şekilde devalüe etmesinin, dünyanın ikinci en büyük ekonomisinde yavaşlamanın düşünülenden daha derin olabileceği endişelerini artırmasının ardından 5 trilyon doların üzerinde eridi.

ABD çöktü, Avrupa 6.5 yıl geriye gitti

Çin borsalarındaki keskin düşüşler Avrupa’da domino etkisi yarattı. Avrupa borsaları, Çin borsalarındaki keskin düşüşün ardından dün yüzde 5’in üzerinde geriledi. Avrupalı şirketlerin piyasa değerinde sadece 1 günde meydana gelen düşüş 400 milyar euroyu aştı. Almanya’nın DAX Endeksi yüzde 4.70 gerileyerek Ocak’tan bu yana ilk defa 10 bin puan seviyesinin altına indi. Fransa’da CAC 40 Endeksi yüzde 5.35, İspanya IBEX 35 Endeksi yüzde 5.01, Portekiz Borsası yüzde 5.80, Amsterdam Borsası yüzde 5.46, Londra Borsası yüzde 4.67 düştü. FTSE Eurofirst 300 Endeksi yüzde 5 gerileyerek Mart 2009’dan bu yana en keskin günlük düşüşünü kaydetti. Çin’in etkisi Amerika kıtasına kadar ulaştı. Dow Jones yüzde 7, Nasdaq yüzde 8 düşüşle açıldı. ABD borsaları daha sonra toparlandı ve düşüş yüzde 1.8’lere kadar indi.

BIST yüzde 3.3 geriledi

Çin’de ekonomik yavaşlamanın gittikçe ivme kazandığına dair sinyallerle küresel hisse piyasalarının keskin gerilemesine paralel BIST 100 Endeksi yüzde 3.33 gerileyerek 71 bin 341 puandan kapandı. Gün içinde bir ara kayıplarını yüzde 5’in üzerine taşıyan BIST, 69 bin 797 puana kadar indi, 2014 Mart sonu düzeyini gördü. Geçen haftanın tamamını iç siyasi belirsizlik ve artan güvenlik endişeleri nedeniyle yüzde 4.5 kayıpla tamamlayan borsada toplam kayıp yüzde 7.7’yi buldu. 3.0029 ile tarihi zirveye çıkan dolar/TL’de inişli çıkışlı bir gün yaşandı. Geçen haftayı 2.91’de kapatan dolar/TL dün 2.98’i aştı. dolur gün sonunda 2.94 TL düzeyine kadar gevşedi. Euro da dün 3.4819 ile yeni tarihi zirvesine ulaştı. Bir bankanın döviz masası müdürü, “Küresel piyasalarda sert bir satış dalgası yaşanıyor. Küresel büyümeye ilişkin endişeler satışın ana kaynağı” dedi.

Petrol 40 dolara doğru

Petrol fiyatları, Çin borsalarının küresel finansal krizden bu yana en sert günlük düşüşü kaydetmesinin ardından talebin zayıfladığına yönelik endişelerle yüzde 4 gerileyerek 6.5 yılın dibine indi. Brent petrolünün varil fiyatı 43.28 dolara kadar indi. ABD hafif ham petrolünün varili de 38.69 dolara kadar geriledi. ABD petrolü geçen hafta itibarıyla 1986 yılından bu yana haftalık bazda en uzun süren değer kaybını kaydetti. ABD petrolünün ay başından bu yana kaydettiği kayıplar yüzde 17’yi aşarken, Brent petroldeki düşüş yüzde 10’u geçti.

Sert düşüş petrol kartellerini tedirgin etti. İran Petrol Bakanı Bijan Zanganeh, olağanüstü bir OPEC toplantısının petrol fiyatlarına istikrar getirmek adına etkili olabileceğini ifade etti. Zanganeh, İran’ın pazar payını korumak için derhal ve maliyeti ne olursa olsun petrol üretimini artıracağını ifade ederek, “Petrol üretimimizi maliyeti ne olursa olsun artıracağız, başka seçeneğimiz yok” diye konuştu.

Kur gerçekleri yansıtmıyor

Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci, “Ekonomik verilerin tamamına yakınında iyileşme varken, Türkiye ekonomisi için çizilmeye çalışılan karamsar tablo kasıtlı bir manipülasyondur” dedi. Kur ve faizde istemedikleri bir artış yaşandığını ama bunun bekledikleri bir durum olduğunu belirten Zeybekci, şunları kaydetti: “Kur ve faizdeki yükseliş hareketi Türkiye’nin ekonomik gerçeklerini kesinlikle yansıtmıyor. Ekonomimizin tüm aktörlerinin bilmesini isterim ki ekonomiye ait verilerimizde bu yıl yaşanan dalgalanmanın çok büyük kısmı yurt dışı kaynaklı. Piyasalar kendi dengesini bulacak.”

Dünya neden korkuyor?

- Çin’de imalat üretimi verilerinin 2009’dan bu yana en düşük seviyeye gerilemesiyle ekonomiye dair kaygılar arttı.

- Çin, Ağustos ayının başlarında sürpriz bir şekilde resmi orta noktayı yüzde 2’ye indirerek yuanda devalüasyona gitti.

- Devalüasyon ve arka arkaya gelen zayıf veriler, Çin’de büyümenin beklenenden daha hızlı yavaşlıyor olduğu endişesi yarattı.

- Çin’in yavaşladığı ve kendisiyle beraber küresel ekonomiyi de yavaşlatacağına dair korku satışları tetikliyor.

- Çin Merkez Bankası yuanın daha fazla düşmesi için herhangi bir neden olmadığını söylemesine rağmen yatırımcılar daha fazla faiz düşüşü bekliyor.