10 milyarlık borç kapıda

Çalışanlar; bir şekilde işten ayrıldınız ve aradan 100 gün geçtiği halde bir işe giremediniz… Gençler; liseyi bitirdiniz ve yüksek öğrenim kurumuna kayıt olduğunuzu bildirmediniz… Prim gün sayısını dolduran ve emeklilik için yaşı bekleyenler… Hepiniz devlete borçlusunuz. Üstelik zaman da daraldı.

1 Ocak 2012 tarihinden bu yana hayatımızda olan Genel Sağlık Sigortasını bilmeyenimiz kalmamıştır sanırım. Yine de herkesi sağlık güvencesine almayı hedefleyen, ancak hedefinden sapan ve milyonları borçlu hale getiren bu uygulama 30 Eylül’den sonra ciddi bir kaos yaratacak. Yaklaşık 7 milyon kişiyi bir anda devlete borçlu hale getiren bu uygulamadan haberdar olmayan milyonlarca kişi için son bir ayın içindeyiz. Borcunuzu 30 Eylül’e kadar yapılandırmazsanız, hem yüklü faiz ödeyeceksiniz, hem de borçlarınız ödenmeden hastanede muayene olamayacağınız gibi, herhangi bir sağlık yardımı da alamayacaksınız.

GSS borçlusu niye mağdur?

Gelin bu uygulamayı genel hatlarıyla bir ele alalım; 01 Ekim 2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı kanunun en önemli maddelerinden biri olan Genel Sağlık Sigortası uygulaması, alt yapı yetersizliği nedeniyle 2012 yılına kadar bekledi.

1 Ocak 2012 sabahına ise 75 milyon vatandaş Genel Sağlık Sigortalısı olarak uyandı. ‘Benim özel sağlık sigortam var, devlet hastanesinin önünden geçmem, ilacımı kendi paramla alırım’ diyenler dâhil GSS kapsamına alındı.

2008 yılından 2012 yılına kadar, hakkında sürekli duyuru ve haber konusu çıkarılan GSS uygulaması 75 milyon kişiye tam manasında ulaşamadı. İşçi kesimleri sigortası olduğundan, okuyan gençler eğitim gördüğünden ve emeklilik yaşını bekleyenler de ‘’bizden geçti’’ dediğinden prim borçlarıyla karşı karşıya kaldıklarını anlayamadılar.

İşçiler için GSS

Öncelikle işçi kesimini ele alalım. Çalışan bir kişi işten çıkarıldığında son 365 günde adına yatırılmış 120 günlük sigorta primi var ise, ayrılış tarihi itibariyle 99 gün daha sağlık provizyonu alabilir.

100. gün itibariyle sigorta girişi olmamış, isteğe bağlı sigorta yaptırmamış veya gelir tespitine gitmemiş ise pasif sigortalı olarak GSS kapsamına dâhil edilir ve gelir tespitine göre prim borcu tahakkuk ettirilir.

Ana parayı ödeyenin faiz borcu silinecek

2015/7470 sayılı Bakanlar Kurulu kararına istinaden 31 Mart 2015 tarihli Resmi Gazete’de Genel Sağlık Sigortası yapılandırması için son tarih 2 Kasım 2015 olarak, gelir tespiti için ise son tarih 30 Eylül 2015 olarak yayımlandı.

Peki ödemeler nasıl olacak?

Öncelikle belirtelim, 30 Kasım 2015 tarihine kadar Genel Sağlık Sigortasından doğan borçların asıllarını ödeyenler faizden kurtulacak. Örnek vermek gerekirse, 4 bin 500 TL borçlu birini ele alalım. Bu borcun aslı 3 bin TL, faizi 1.500 TL. SGK size, bu borcu 3 bin TL olarak 30 Kasım 2015’e kadar ödersen faizlerini de ben sileceğim diyor. Yukarıda belirtilen durum sadece peşin ödeme yolunu seçenler için geçerli. Peki, peşin ödemeyi seçtiniz ancak süresi içerisinde ödeyemediniz! Bu durumda tekrar SGK’ya müracaat ederek borcunuzu 31 Mart 2016’ya kadar yapılandırabiliyorsunuz. Taksitlendirmeler 6, 9, 12, 18 ay olarak kesinleştirilmiştir. Yapılandırma yapmanız halinde ana paraya taksit sayınıza göre yeniden faiz işletilmektedir. 6 ay için yüzde 1.05, 9 ay için yüzde 1.07, 12 ay için yüzde 1.10 ve 18 ay için yüzde 1.15 oranında faiz uygulanacaktır.

5 milyondan fazla kişi gelir testi yaptırmadı

Olayın farkında olup borcunu ödeyemeyenler olduğu gibi, kendisine borç çıkarıldığını bilmeyen de çok sayıda vatandaşımız var.

Sosyal Güvenlik Kurumu verilerine göre toplamda 7 milyon 37 bin 180 kişinin GSS borcu bulunuyor. Uygulamada en dikkat çeken nokta ise, adına her ay yüksek tutarlarda GSS prim borcu tahakkuk ettirilmesine rağmen gelir tespiti yaptırmayan 5 milyon 308 bin 755 kişinin olması. Yani ya bu kişiler durumdan habersizler ya da haberliler ancak ‘Burası Türkiye bir af çıkar. Üstelik seçim de var. Nasıl olsa seçim öncesi bir hal çaresi bulunur’ diye umutla bekliyorlar.

Liseyi bitiren gençlerin en az 1000 TL borcu var

Gelelim GSS mağdurlarının büyük pay sahiplerine. Eğitim gören lise öğrencilerini düşünün! Zorunlu eğitim sisteminin 4 + 4 + 4 olmasından sonra liseyi bitiren gençlerimiz dolu dolu 18 yaşına girmiş bulunuyor. Kanun kapsamına girmesi için 18 yaş, örgün eğitim görmemesi ve sigortasının olmaması şartları mevcut.

Hal böyle olunca, liseyi bitiren gençlerimiz ilk yılında herhangi bir yükseköğretim programına yerleşemezler (ek yerleştirmeler dahil 120 gün sonra) ise GSS kapsamına otomatik olarak alınıyor ve gelir tespiti yaptırmazlar ise en yüksek prim oranında kendilerine borç tahakkuk ettiriliyor.

Tabi konumuzun başlangıcında da belirttiğimiz gibi, SGK uygulamalarından bihaber gençlerimiz, GSS kapsamında olup olmadıklarını borçlarıyla yüz yüze gelinceye kadar bilmiyorlar. Öğrendiklerinde ise borçları çoktan 1.000 TL’lerin üzerine çıkmış ve sağlık aktivasyonları kapatılmış oluyor.

Öğrenim gören gençlerimizin GSS mağduru olmamaları için, lise öğrenimleri bittikten sonra yükseköğretim programına yerleşmişler ise öğrenci belgesini bağlı bulunduğu ilçedeki SGK merkezine iletmeleri gerekiyor. Aksi takdirde SGK, öğrenci belgelerini okulundan temin edemediği için öğrenim gören gençlerimize de borç tahakkuk ettirebiliyor.

Öğrenimleri devam etmeyen ya da herhangi bir yükseköğretim programına yerleşemeyen gençlerimizin öncelikle ilçe kaymakamlığına giderek “Gelir Tespiti Müracaatı”nda bulunmaları gerekiyor. Gelir tespiti yaptırdıktan sonra SGK merkezine müracaat ederek gelir seviyelerine göre kendilerine GSS primi tahakkuk ettirecekler. Bu paragraftan sonra ‘’Gelir Tespiti yaptırdıktan sonra da borç çıkacak’’ diyeceksiniz mutlaka. Şöyle ki; Gelir tespitinin esprisi, 50.94 TL’lik gelir seviyesi olan bir kişiye gelir tespiti yaptırmaması halinde en yüksek tutar üzerinden yani 305.64 TL üzerinden borç tahakkuk ettirilmektedir. Gelir tespiti tercihiniz tamamen size kalmış bir durumdur ve genellikle orta ve düşük gelir seviyesinde olan kişileri alakadar etmektedir.

Özetle devlet, “18 yaşında sana nasıl oy atma hakkı veriyorsam, sen artık bir bireysin ve ananın babanın üzerinden sağlık yardımı vermem” diyor…

Emeklilikte yaşa takılan da borçlu

GSS’den nasibini alan son kesim, emeklilik için yaşı bekleyenler! Eşleri ve çocuklarından sağlık provizyonu alamayan yüz binlerce yaşa takılan vatandaşımız bulunmakta. Bu konu defalarca tartışma konusu olmuş, ancak herhangi bir çözüme kavuşmamıştır. Hatta en son Maliye Bakanı’mız Mehmet Şimşek ‘’Yaşa takılanların GSS primlerinin devlet tarafından ödenmesi adaletsizliğe yol açar’’ açıklamasında bulunmuştu. Ancak, emeklilik için yaş bekleyen büyüklerimizin istedikleri, prim borçlarının devlet tarafından ödenmesi değildir. Kendilerinin kapsam dışında tutulmasını ya da hastaneden faydalandıkça prim çıkarılmasıdır. Ortada büyük bir mağduriyet olmasına rağmen, Kanun kapsamında herhangi bir güncelleme yapılacak gibi görünmüyor.