Tahran'ın kabusu hava kirliliği

İran'ın başkenti Tahran'ın yıllardır devam eden en büyük sorunlarından biri olan hava kirliliği, şehir halkının sağlığını tehdit etmeye devam ediyor. Fabrika ve sanayi bölgelerinin şehir içinde kalması, trafikte çok sayıda eski model aracın bulunması ve kullanılan yakıtın kalitesizliği Tahran'daki hava kirliliğinin en önemli müsebbipleri olarak sıralanıyor. Tahran Doğalgaz Şirketi verilerine göre, 5 milyon 568 bin 902 doğalgaz abonesi bulunan başkentte konutların yüzde 99,99'unda doğalgaz kullanılıyor.

Ancak buna karşın trafikte kullanılan araçların eski olması, tüketilen yakıtın kalitesizliği ve fabrikaların şehir içinde kalması nedeniyle hava kirliliği ciddi bir sorun olmayı sürdürüyor.

Bazı milletvekilleri, hava kirliliğinin önlenmesi için sanayi bölgelerinin şehir dışına çıkarılması, eski araçların yenilenmesi, toplu taşıma araçlarının daha fazla kullanılması ve trafikte tek- çift plaka sistemine geçilmesi gibi bir dizi uygulamaların hayata geçirilmesini öneriyor.

Plansız hızlı şehirleşme, fabrikalar, ucuz benzin ve fazla yakıt tüketimi

AA muhabirine konuşan İran Meclisi İçişleri ve Belediyeler Komisyonu Üyesi Şahabeddin Bimikdar, şehir yapılanmasında bilimsel bir yöntem izlenmediği için kentlerin büyümesiyle birlikte kullanılan araba ve tüketilen yakıtın arttığını, bunun da kaçınılmaz şekilde hava kirliliğine yol açtığını söyledi.

Daha önce sanayi tesislerinin Tahran'a 150, İsfahan'a 120 ve Tebriz'e 80 kilometre uzaklıkta olmasının kararlaştırıldığını ancak "kalkınma" bahanesiyle bu karara uyulmadığını belirten Bimikdar, söz konusu büyükşehirlerde hava kirliliğini arttıran fabrikalar kurulduğunu ve bunun da çevre kirliliğinin başlıca etkenlerinden olduğunu ifade etti.

"Benzin ile mazotun halka bedavaya yakın bir fiyata satıldığı" eleştirisinde bulunan Bimikdar, "Bu da hava kirliliğini arttıran bir faktör, çünkü neredeyse maliyetsiz tüketilen bir enerji söz konusu. Ülkemizde insanlar bir depoyu 3 dolara doldurabiliyor. Benzin biraz daha 'uygun' bir fiyata satılırsa ve onun geliri düşük gelirli insanlara dağıtılırsa, halkımız da bu çözümden memnun olur." görüşünü paylaştı.

İran'da enerji tüketiminin dünyanın diğer ülkelerine kıyasla çok fazla olduğunu dile getiren Bimikdar, şöyle devam etti: "Evlerimiz çok sıcak, odaların içinde atletle dolaşıyoruz. Dünyanın hiçbir yerinde kış aylarında evin içinde atletle dolaşılmaz. Almanya, Rusya ve Türkiye'ye gittim, kimse evin içinde atletle oturmuyor. Bizim evlerde odalar 28 ile 35 derece arası bir sıcaklıkta oluyor. Bu da daha fazla gaz ve enerji sarfiyatı ile hava kirliliği demektir."

"Yılda 5 bin kişi hava kirliliğinden dolayı hayatını kaybediyor"

Meclisteki İmar Komisyonu Üyesi Mehrdad Bauc Lahuti de Tahran ve diğer büyükşehirlerin hava kirliliği konusunda ne yazık ki iyi bir durumda olmadığını belirterek, "Yılda 3 bini Tahran, 2 bini diğer eyaletlerde olmak üzere yaklaşık 5 bin kişi hava kirliliği nedeniyle hayatını kaybediyor." dedi.

Hava kirliliğine neden olan sanayi bölgelerinin yeni çıkarılan kanunla artık tamamen şehir dışında yapıldığını ve bu konuda eskisi gibi şehir içinde fabrikalara izin verilmediğini kaydeden Lahuti, Tahran'ın etrafındaki yüksek binaların rüzgarın önünü kestiğini bunun da hava kirliliğinde önemli bir rol oynadığını belirterek, şunları söyledi: "Şehrin tüm noktalarında yapı yüksekliği konusunda bir standart belirlenmeli. Son zamanlarda bununla ilgili olumlu gelişmelere şahit oluyoruz. Şehrin kuzey kesiminde artık hiçbir şekilde yüksek binalara ruhsat verilmiyor. Bu tür binalar daha çok şehrin batı yakasında inşa ediliyor. Çünkü Elburz eyaleti tarafına düşen o bölgenin atmosferi müsait ve şehrin havasını etkileyemez." Lahuti, motosikletlerin de fazla gaz sarfiyatına ve dolayısıyla hava kirliliğine neden olduğuna işaret ederek, bir motosikletin Praid marka bir otomobilin 2 katı enerji sarfiyatına ve ciddi anlamda hava kirliliğine yol açtığını söyledi. Mevcut motosikletlerin yenilenmesi gerektiğini dile getiren Lahuti, "Bunun için de motosikletlerin ithal edilip insanlarımıza uygun şartlarda satılması planlanıyor. Bahsettiğim konularda önemli gümrük muafiyetleri getirdik." şeklinde konuştu.

"Elektrikli otomobil kullanımı için büyük kolaylıklar sağlandı"

Büyükşehirlerde ulaşımın yüzde 75'inin toplu taşıma araçlarıyla yapılması konusunda kanun çıkardıklarını aktaran Lahuti, bu planlamanın Tahran'da ulaşımın yüzde 25'inin metro, yüzde 25'inin otobüs, yüzde 25'inin taksi ve yüzde 25'inin ise şahsi araçlar ile sağlanması şeklinde olduğunu söyledi.

Hazırlanan plan doğrultusunda güzel adımlar atıldığını kaydeden Lahuti, şöyle devam etti: "Halkımız ulaşım konusunda yüzde 75 toplu taşıma araçları ve taksileri, yüzde 25 de kendi şahsi araçlarını kullanmalıdır. Konunun diğer bir yönü de ülkede kullanılan otomobillerin kalite ve hususiyetlerinin arttırılmasıdır. Elektrikli otomobil kullanımı için çıkardığımız kanunlarda büyük kolaylıklar sağladık. Elektrikli otomobil ithal eden firmalarımızı tüm gümrük vergilerinden muaf tuttuk, bu bence çok önemli bir adımdı. Bunun yanında yerli otomotiv üreticilerimizden de elektrikli otomobil üreten firmaları vergiden muaf tutuyoruz. Bu, aynı zamanda insanlarımızın elektrikli araca ilgisini arttıracaktır."

"Bu sorunun çözülmesi için büyük bir bütçeye ihtiyaç var"

Tahran Milletvekili Pervane Silahşori ise hava kirliliğinin sadece Tahran'ın değil tüm ülkenin meselesi olduğuna işaret ederek, bunun İsfahan, Erak, Ahvaz ve birçok şehri kapsadığını ve yetkililerin bu konuda ciddi çözümler sunması gerektiğini ifade etti.

Yaşanan problemin sadece bir kurumun sorumluluğuna bırakılmayacak kadar geniş boyutlu olduğunu kaydeden Silahşori, "Ülkedeki birçok sorun birbirini besleyerek daha büyük bir soruna yol açmıştır. Bu, hem hükümet hem de belediyelerle doğrudan bağlantılı. Bu sorunun çözülmesi için büyük bir bütçeye ihtiyaç duyuluyor." diye konuştu.

Silahşori, bu tür krizlerin ve sorunların kültürel ve sosyal yönlerinin olduğuna dikkati çekerek. "Bu problemi aşabilmemiz için halkımız hükümete ve devlet yetkililerine yardımcı olmalıdır. Her şeyden önemlisi konunun uzmanı isimlerin işin başına geçmesi gerekiyor. Çünkü sorumluluk makamında işin uzmanları olmazsa bu sorun devam eder." ifadelerini kullandı.

Tahran'da "otomobilsiz gün" kampanyası

Meclis Sosyal İşler Komisyonu Üyesi Zehra Sai de hâlihazırda Tahran'da otomobilsiz gün kampanyaları yapıldığını ve insanların o günlerde toplu taşıma araçları ya da bisikletlerini kullanarak, trafiğin bir nebze olsun rahatlaması ve hava kirliliğinin azalmasına katkı sağladığını söyledi.

Halktan bu konuda biraz daha sağduyulu olarak yetkililere yardımcı olmasını isteyen Sai, "İnsanlarımız özel araçlarını çok fazla kullanıyor. Bunun azaltılması lazım. Trafiğin rahatlaması için bazı caddelerde plakalarda tek ve çift sistemi uygulanıyor. Bu uygulama devam etmeli ve bir gün tek sonraki gün çift rakamlı plakadaki otomobiller trafiğe çıkabilmeli. Bazı araçların yarısı bir gün trafiğe çıkmamalı." diye konuştu.

Toplu taşımayla ilgili sağlam bir altyapıya ve sisteme ihtiyaç duyulduğunu vurgulayan Sai, "Toplu taşımanın güçlendirilmesi ve halkın ihtiyaçlarına cevap verebilecek bir seviyeye getirilmesi gerekiyor. Trafikte çok sayıda eski araç var, bunların trafikte olması özellikle sonbahar ve kış mevsimlerinde yüksek hava kirliliğine maruz kalmamıza neden oluyor."

"Hava kirliliği çocuklar, yaşlılar ve hastalar için ağır şartlar oluşturuyor"

Öte yandan Ali Sadıki isimli Tahranlı, İran'daki hava kirliliğinin en önemli nedeninin eski araçlar ve kentin içindeki fabrikalar olduğunu söyledi. Sadıki şöyle konuştu: "Hava kirliliği çocuklar, yaşlılar ve hastalar için ağır şartlar oluşturuyor. Bu bize çok zarar veriyor. Sonbahar ve kış aylarında Tahran'ın havası çok kirli oluyor. Tahran, Ortadoğu'da havası en kirli şehirlerden biri." Sorunun çözülmesi için başkentin taşınması dahil bir çok seçenekten bahsedildiğini fakat şu ana kadar başarılı olunamadığını dile getiren Sadıki, şöyle devam etti: "Metro, metrobüs ve diğer toplu taşım araçları bizim için çok iyi. Hükümet toplu taşıma ağlarını geliştirebilirse, hava kirliliğinin son bulması için olumlu sonuçlara ulaşılabilir. Halkımız da özel araç kullanımını biraz daha azaltmalıdır. Aslında burada bisiklet de kullanılsa çok iyi olur, fakat bunun için tahsis edilen yollar çok az. Yani altyapı henüz oluşturulmamış."

Taksicilerden "araçların dönüşümlü trafiğe çıkması" önerisi

Tahran'da taksicilik yapan Behram İzzetpenah ise, tek ve çift plaka yönteminin evin kapısından itibaren uygulanmasını talep ederek, "Bir gün tek plakalılar, bir gün ise çift plakalılar trafiğe çıksın. Bu şekilde şehirdeki araçların yarısı trafiğe çıkmayacak. Trafik de rahatlar, caddeler de huzur bulur. Ben taksiciyim ve haftada 3 gün dışarı çıkmamaya razıyım, yeter ki bu sorun çözülsün. Benim için sağlığım ve temiz bir hava her şeyden daha önemlidir." diye konuştu.

Ülkede benzin kalitesinin iyi olmadığını ve araçların da çok eski olduğunu anlatan İzzetpenah, ancak otomobil fiyatlarındaki artış nedeniyle yenilerini alacak güçlerinin olmadığını söyledi. İranlı taksici araçlarını yenileyebilmeleri için üreticilerden kendilerine kolaylık sağlamasını istedi.

Motor sürücüsü Ali Hürremi ise otomobil fiyatlarının pahalılığından şikayet ederek, şunları söyledi: "2003 yılında 14 milyon tümene aldığımız otomobil şimdi 20 milyon, arabanın ömrü ise 5 yıl. Sistem böyle olduğu sürece daha kötü olur, iyileşmez. Sistem temelden bozuk, her şeye başından başlamalıyız. Çözüm için hava kirliliğini dert edinmemiz gerekiyor. Tüm otobüsler, taksiler ve diğer ulaşım araçları eski, bunu yenilemek için imkanların uygun hale getirilmesi lazım."