Ortodokslarda en büyük kriz

Medyaya daha önce sızan gerginliği ilk kez resmen kabul eden Rusya Ortodoks Kilisesi sessizliğini bozdu, ‘Ukrayna krizi’ konusunda diplomatik girişimlerin sonuç vermediği, ‘gereğinin yapılacağı’ bildirilerek Fener Rum Ortodoks Kilisesi’ni açıkça “alçakça ve haince hareket etmekle” suçladı. Medyaya, kendini ‘ekümenik’ (evrensel) sayan Fener Ortodoks Kilisesi’nin Ukrayna Ortodoks Kilisesi’nin bağımsızlığından yana tavır koyduğu, Rusya Ortodoks Kilisesi bu olasılığa kesin bir dille karşı çıktığı yansımıştı. Rusya Ortodoks Kilisesi Patriği Kirill 31 Ağustos’ta İstanbul’u ziyaret edip Fener Rum Patriği Bartholomeos’la bir araya gelmişti. Görüşmenin içeriğine dair açıklama yapılmamış, ancak ‘zirve başarısızlıkla sonuçlandı’ haberi gazetelere yansımıştı.

‘Şeytani bir plan’

Fener’den ‘Ukrayna’nın bağımsızlığını destekliyoruz’ mesajları gelmeye başlayınca, Moskova’dan cumartesi günü sert bir açıklama geldi: Rusya Ortodoks Kilisesi Sözcüsü Hilarion, sorunun çözümü yolunda Fener ile diplomatik girişimlerin sonuçsuz kalarak tükendiğini belirterek Patrik Bartholomeos’u suçladı. Hilarion Rus devlet kanalı Rossiya 24’e verdiği demeçte Bartholomeos’un görüşmede medeni ve kibar davrandığını, ancak Rus Kilisesinin argümanlarını dinlemediğini, hatta ‘alçakça ve haince davrandığını’ söyleyerek köprüleri attı. Rusya Ortodoks Kilisesi Sözcüsü, Ukrayna kilisesinin otonomluğunun tanınması durumunda Fener’in ‘şeytani bir plana’ katılmış olacağını ve bu durumda Fener kilisesi ile ilişkileri keseceklerini söyledi.

İstanbul’da 3 saat zirve

Gazete Duvar’dan Nikolaos Stelya’nın haberine göre, 31 Ağustos’ta Fener Ortodoks Patrikhanesi’nde Rusya Ortodoks Patriği Kirill, Ukrayna Kilisesi meselesini görüşmek üzere Patrik Bartholomeos tarafından kabul edilmişti. Görüşme üç saate yakın sürmüştü. İki taraf Ukrayna Kilisesi’nin nihai statüsünü kendi açılarından değerlendirdi. Fener, bu görüşmede Ukrayna Ortodoks Kilisesi’nin tarihi ve hukuki açıdan otonom bir statüye sahip olduğu tezini öne çıkarırken, Moskova’nın Ukrayna’nın ‘dini bağımsızlık’ taleplerine karşı çıkmaması gerektiği görüşünü savundu. Moskova ise meselenin bu ülkenin Rusya ile bütünleştiği 17. yüzyılda çözümlenmiş olduğu ve Fener’in bu meselede ya Rusya’nın yanında yer alması ya da bağımsız-nötr bir tavır sergilemesi gerektiği görüşünü savundu. Ortak bir sonuca ulaşılamayan görüşme sonrasında, Moskova Patriği alışılageldiği üzere Bartholomeos ile ortak yemeğe katılmadan Rusya’ya döndü. Başarısız zirve sonrasında her iki taraftan da sert mesajlar gelmeye başladı.

Kapanmaz çatlak

Fener adına açıklamalarda bulunan Paris Metropoliti Emmanuel, Ekumenik Patrikhane’nin Ukrayna’nın halihazırda bağımsız bir kilise sahibi olması gerektiği görüşünde olduğuna vurgu yaptı. Moskova ise bu mesaja, “Fener’in ısrarının Ortodoks dünyada kolay şekilde kapanmayacak bir çatlağa neden olacağı” uyarısı ile karşılık verdi. Ukrayna Ortodoks Kilisesi’nin bağımsız statüsü ile ilgili tartışmalar 1686 yılından beri devam ediyor. Ukrayna’nın Rusya ile bütünleştiği süreçten günümüze dek bu tartışmalar son bulmadı. Ukrayna Başkanı Petro Poroşenko, Ekümenik Fener’den bir an evvel Ukrayna Ortodoks Kilisesi’nin bağımsızlığını tanımasını talep ediyor. Öte yandan Ortodoks dünyasındaki büyük gerilim, Atina-Moskova hattında diplomatik gerilimin hakim olduğu bir döneme denk geliyor. Geçtiğimiz haftalarda Atina bir grup Rus diplomatı kuzey Yunanistan’dan gerilim çıkarmakla itham etmiş ve sınır dışı etmişti.