May’e erken seçim şoku

Londra’da 8 kişinin hayatını kaybettiği DEAŞ saldırısının şokunu halen atlatamamış olan İngilizler dün erken saatlerden itibaren 650 milletvekilinin seçilmesi için 40 bin merkezde oy kullandı. Son seçimlerde Muhafazakar Parti 650 koltuğun 331’ini kazanarak çoğunluğu elde ederken İşçi Partisi 232 koltuk kazanarak ikinci olmuştu. Çoğunluğu elde etmek için 326 koltuğa ulaşmak yeterli oluyor. Aslında İngiltere’deki seçim birçok kişi için sürpriz olmuştu. Eski Başbakan David Cameron’ın AB’de kalma yönünde yürüttüğü kampanyaya rağmen seçmenin Brexit kararı vermesi sonrası istifasıyla göreve gelen Theresa May uzun süre erken seçime gitmeyeceğini söylemişti.

326 gerekiyordu 314 aldı

Fakat kendi partisi içinde İngiltere’nin AB’den çıkışına yönelik direniş nedeniyle bir yenileme ihtiyacı duydu ve AB’den daha güçlü bir iradeyle çıkış için elini güçlendirmek amacıyla erken seçime geçtiğimiz Nisan’da gitme kararını açıkladı. O dönemde yapılan anketler May’in liderlik ettiği Muhafazakarlar’ın 20 puanın üzerinde farkla anketlerde İşçi Partisi’nin önünde olduğunu gösteriyordu. Ancak ardı ardına gelen terör saldırıları ve May’in bazı ekonomi politikaları seçmeni partiden uzaklaştırmaya başladı ve son haftaya girildiğinde fark 5 puana kadar geriledi. Dün sandıktan gelen ilk sonuçlar da bunu doğrular nitelikteydi. Sandık çıkış anketlerine göre iktidarını güçlendirmek bir yana dursun May, tek başına iktidar için gerekli olan 326 sandalyeye dahi ulaşamadı. 314’te kaldı. İşçi Partisi ise 266 sandalye aldı. İskoç bağımsızlığını isteyen SNP de hezimete uğradı.

Gazetelerin safı belli

İngiltere’de gazeteler seçimlerde geleneksel olarak saflarını belli ediyor. May’e destek veren The Sun gazetesi, muhalefet lideri Corbyn’in adıyla kelime oyunu yaparak ‘İngiltere’yi değil onu çöpe (bin) atın’ manşetiyle çıktı. Yelpazenin diğer ucundaki Mirror ise Başbakan May’in çirkin göründüğü fotoğraflardan birini seçip, ‘Yalancıya oy yok’ dedi. Fransız mizah dergisi Charlie Hebdo ise May’in son terör saldırılarından sonra söylediği ‘Yeter artık’ sözlerini alaya alır şekilde Başbakan’ı kafası kesilmiş şekilde tasvir etti.

SEÇİMİN BİLİNMEYENLERİ

YA OYLAR EŞİT ÇIKARSA?

İngiltere’de dar bölge seçim sistemi uygulanıyor. 650 seçim bölgesinde oy oranı ne olursa olsun, en fazla oyu alan aday milletvekili seçiliyor. Eğer bir seçim bölgesindeki iki aday aynı sayıda oy alırsa, ilk yapılan oyları tekrar saymak oluyor. Bu da sonucu değiştirmezse kazanan aday yazı-tura, şapkadan isim çekme veya kısa-uzun çöp çekme gibi yöntemlerle belirleniyor. Hangi yöntemin uygulanacağına ise bölgenin seçim kurulu başkanı karar veriyor.

KRALİÇE DE SEÇMEN Mİ?

“Modern demokrasinin beşiği” olarak bilinen İngiltere’de, parlamentonun alt kanadı olan Avam Kamarası için 1802’den beri seçimler yapılıyor. 1952’de tahta çıkan Kraliçe İkinci Elizabeth bugüne dek hiçbir seçimde oy kullanmadı. Ama bu oy kullanamayacağı anlamına gelmiyor. Yasalara göre Kraliçe’nin oy kullanmasının önünde herhangi bir engel yok. Böyle bir engel, herkese seçme ve seçilme hakkı veren Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne aykırı olurdu. Kraliçe’nin oy kullanmamasının nedeni ise “siyasetin üstünde ve tarafsız” olmayı tercih etmesi. Tarihçi Sarah Gristwood’a göre, Birinci Dünya Savaşı’nın ardından Kraliçe İkinci Elizabeth’in mensubu olduğu Windsor Hanedanı bu anlayışı benimsedi ve aynı gelenek hala sürüyor. İngiltere Parlamentosu’na göre de, Kraliçe’nin oy kullanması teamüllere aykırı. Kraliçe yasal olarak oy kullanma hakkını sahip olsa da, bunun gerçekleşme ihtimali çok ama çok düşük.

SEÇİM NEDEN PERŞEMBE?

İngiltere’de seçimlerin hangi gün yapılacağını belirleyen yasal bir düzenleme yok. Ancak ülkede seçimler 1931’den beri aralıksız olarak Perşembe günleri yapılıyor. Bunun nedeniyle ilgili bir teoriye göre, o dönem insanlara maaşları Cuma günleri ödendiği için seçimi Perşembe günü yapmak seçmenlerin sarhoş olma ihtimalini azaltıyordu. Kimi rivayetlere göre ise köylerde pazarların Perşembe günü kurulması ve Pazar günü kilise ayinlerinin bölünmemesi de bu kararda etkili olan gerekçelerdi. Fakat İngiltere’de Seçim Komisyonu son yıllarda, seçimleri hafta sonu düzenleyerek katılımı artırmayı tartışıyor.

GÜLÜCÜKLE OY VERİLİR Mİ?

İngiltere’de seçmenler pusulada destekledikleri isimlerin yanına “x” işareti koyarak oyunu kullanıyor. Fakat geçerli olan tek işaret bu değil. Bir seçmenin onay işareti veya gülen surat gibi, seçim görevlilerinin bir adaya onay verildiğini anlamasını sağlayacak işaretler kullanması da mümkün.