Cehennemin kapıları açıldı

ABD Başkanı Donald Trump’ın Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanıma kararının ardından gösteriler başladı. Doğu Kudüs’ün Eski Şehir bölgesinin ana giriş noktalarından Şam Kapısı’nda toplanan Filistinliler, kararı protesto etti. Kudüs’e canımız, kanımız feda olsun” sloganları atan Filistinlilere İsrail polisi müdahale etti. Atlı ve yayalardan oluşan onlarca İsrail polisi, Doğu Kudüs’ün kritik noktalarında konuşlandı. Batı Şeria’nın birçok yerinde de gösteriler düzenlendi.

İsrail asker yığıyor

El Halil’deki gösterilere İsrail askerleri müdahale etti. Görgü şahitlerine göre, göz yaşartıcı bomba, gerçek ve plastik mermi kullanan İsrail askerlerine, Filistinliler taşlarla karşılık verdi. İsrail ordusu Batı Şeria’daki askeri varlığını arttıracağını açıkladı. Ordudan yapılan açıklamada, “Genelkurmay düzeyinde yapılan durum değerlendirmesi neticesinde Yahudiye ve Samara’daki (Batı Şeria) askeri varlığı güçlendirmek için buraya ek taburlar gönderilmesi ve buna ilaveten gözetleme ve koruma sistemleri kurulması kararlaştırıldı. Muhtemel gelişmelere hazır olması için askerlere talimat verildi” ifadesine yer verildi.

Yeni intifada çağrısı

Geçen ay Gazze Şeridi’nde kontrolü Filistin Birlik hükümetinde devretmeyi kabul eden İslami Direniş Hareketi (Hamas) Filistin halkına İsrail’e karşı yeni bir ‘intifada’ başlatılması çağrısında bulundu. Hamas lideri İsmail Haniye Gazze’de yaptığı konuşmada ABD Başkanı Donald Trump’ın Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanımasının “Filistinlilere savaş açmak” anlamına geldiğini söyledi. “Kudüs’ü kurtarma ayaklanmasının” cuma günü başlatılmasını isteyen Haniye, özerk Filistin yönetiminden de İsrail ile barış arayışına son vermesini talep etti. İsrail’in Filistin topraklarını ele geçirmesine karşı Filistinlilerin ayaklanması anlamına gelen intifadanın ilki 1987’de başlamış ve 1991’e kadar devam etmiş, ikinci intifada ise 2000’den 2005’e kadar sürmüştü.

AB’den Rusya'ya tüm ülkelerden tepki yağıyor

‘Karanlık dönemlere götürür’

- AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini: Başkan Trump’ın kararı bizi çok daha karanlık dönemlere götürebilir. AB’nin 28 üyesi de iki devletli çözümün tek gerçekçi çözüm olduğu ve Kudüs’ün iki devletin de başkenti olması gerektiği konusunda hemfikir.

- ABD’nin bölgedeki müttefiki Suudi Arabistan: Trump’In Kudüs kararı büyük sorumsuzluktur, barış sürecini devam ettirme çabalarına indirilmiş ağır bir darbedir.

- Rusya Dışişleri Bakanlığı: İlgili tüm taraflar tehlikeli ve kontrol edilemeyen sonuçlara yol açacak adımlardan kaçınmalı. ABD’nin aldığı kararın İsrail-Filistin ilişkilerini ve tüm bölgedeki durumu daha da karmaşık hale getirebileceğinden derin endişe duyuyoruz.

- Irak’ta Şii dini merci Ali es-Sistani: ABD Başkanı’nın aldığı Kudüs kararını kınıyoruz. Bu kararla milyonlarca Arap ve Müslüman’ın duygularına karşı kötülük yapıldı.

- Şii Lider Mukteda es-Sadr: Suudi Arabistan’ı liderlik ettiği İslam koalisyonunu harekete geçirerek, hemen Kudüs’ü kurtarmaya yönlendirmeye çağırıyorum.

- Yeni Zelanda Başbakanı Jacinda Ardern: Bu bizi daha ileriye götürmeyecek. Bunun bazı şeyleri zorlaştıracağından şüphem yok.

- Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı: Azerbaycan, İsrail-Filistin çatışmasının barış yoluyla çözülmesini destekliyor. Sorunun Doğu Kudüs’ün Filistin’in başkenti olacak şekilde çözülmesinden yanayız.

- Irak’tan ABD’ye diplomatik nota: Bağdat hükümeti, Trump’ın Kudüs kararından dolayı ABD’ye diplomatik nota verdi.

- BAE Dışişleri Bakanlığı: Bu karar, Filistin halkının tarihi hakları ile uluslararası kararlarla teminat altına alınmış, uluslararası toplum tarafından kabul edilmiş ve desteklenmiş Kudüs’ün değişmezleri aleyhinde tam anlamıyla yanlı bir tutum.

- Avustralya Dışişleri Bakanı Julie Bishop: İsrail’deki büyükelçiliğimizi taşımak için adım atmayacağız, diplomatik yardımları Tel Aviv’de sunmaya devam edeceğiz.

- Bulgaristan Dışişleri Bakanlığı: İsrail-Filistin görüşmeleri yapılmadan Kudüs’ün statüsünde her türlü değişiklik, Ortadoğu barış sürecini olumsuz etkileyebilir.

- Endonezya Devlet Başkanı Joko Widodo: Washington kararını tekrar gözden geçirmeli.

- Malezya Başbakanı Necip Rezak: Malezya ABD’nin Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanıma kararını hiçbir zaman kabul etmeyecek.

İSRAİL BAŞBAKANI NETANYAHU: ‘Birçok ülke tanıyacak’

İsrail Başbakanı Netanyahu, Kudüs’ü “İsrail’in başkenti” olarak tanımaları için bazı ülkelerle yakın temasta olduklarını söyledi ve “ABD’nin büyükelçiliği taşındığında ve hatta öncesinde diğer birçok büyükelçilik Kudüs’e taşınmış olacak” dedi.

Çekya tanıdı

Çekya Dışişleri Bakanlığı’nın internet sitesinden dün yapılan açıklamada “Çekya şu anda, İsrail ile Filistin arasında barış anlaşmasının imzalanmasından önce, 1967 sınırlarını esas alacak şekilde Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanıyor” dendi.

‘Trump bölgeyi mikser gibi karıştırıyor’

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Trump’ın Kudüs kararına şu sözlerle tepki gösterdi:

NEYE YARANMAK İSTİYOR?: Bugüne kadar Amerika ve İsrail’den başka dünyada hiçbir ülkenin 1980 BM’nin kararının dışında ona aykırı bir adımı olmamıştır. Sadece bu iki ülke burada bu şekilde direnmiştir. Şimdi tekrar bunu gündeme getirerek Sayın Trump’ın neye yaranmak istediğini anlamak mümkün değil. Kudüs, Müslümanların, Hristiyanların kısmi olarak da Musevilerin adeta ibadetgahı olarak görülmüştür bugüne kadar. Ağırlıklı olarak Müslümanların ilk kıblesidir.

ATEŞ ÇEMBERİNE ATIYOR: Böyle bir adımı atmak dünyada, özellikle bu bölgeyi ateş çemberinin içine atmaktır. Ey Trump, sen ne yapmak istiyorsun? Bu nasıl bir yaklaşımdır? Siyasi liderler karıştırmak için değil barıştırmak için olurlar. Şu anda Sayın Trump’ın bu açıklamaları adeta mikser görevi görmektedir. Karıştırmaya yöneliktir barıştırmaya değil.

GÜÇLÜYÜM, HAKLIYIM OLMAZ: Burada Sayın Trump, ‘Ben güçlüyüm, öyleyse haklıyım’ diyorsa, yanılıyor. Güçlü olmak, haklı olmak demek değildir. Haklı olan güçlüdür. Bu kumpasların arkasında nelerin olduğunu da son zamanlardaki bu mahkeme sürecinden gayet iyi biliyoruz. Mahkemede şu anda dönen dolapları görüyorsunuz. Şu anda herkesin foyası açık ve net ortaya çıkıyor. Muameleye de buna göre tabi olacaklar. Çarşamba günü Kudüs ile ilgili İslam İşbirliği Teşkilatı Liderler Zirvesi’ni İstanbul’da toplayacağız.

NUCEBA HAREKETİ: Artık Irak’taki ABD askeri hedeftedir!

Irak’taki Şii milis grubu Nuceba Hareketi, Trump’ın Kudüs kararından dolayı ülkede bulunan ABD askerlerinin hedef alınacağını belirtti. İran destekli hareketin başını çeken Ekrem el-Kaabi, yaptığı yazılı açıklamada, “Trump’ın aptalca kararı, İsrail’in İslam ümmetinin vücudundan sökülmesi ve ABD askerlerinin hedef alınmasına neden olacak” ifadelerini kullandı.

İSLAMİ CİHAD: İslam ülkeleri dostluğu bitirsin

Gazze’deki İslami Cihad Hareketi, Arap ve İslam ülkelerine İsrail ile normalleşmeyi durdurmaları, ABD ile de müttefiklik ve dostluğa son vermeleri çağrısında bulundu. Hareketin sözcüsü Davud Şihab, “Araplardan ve Müslümanlardan, düşman ile tam ortaklık yapmak suretiyle kendilerine karşı düşmanın tarafını seçen ABD’yi dost ve müttefik edinmeyi durdurmalarını istiyoruz. Arap Barış Girişiminin geri çekilmesini, İsrail ile normalleşmeyi durdurmalarını ve ülkelerindeki büyükelçiliklerini kapatmalarını talep ediyoruz” dedi.

Batı Şeria’da genel grev

Filistinliler ABD Başkanı Donald Trump’ın Kudüs kararını protesto amacıyla genel grev çağrısında bulundu. Çeşitli Filistin gruplarının ortak çağrısında protesto mitingleri düzenleneceği belirtildi. Öğretmenlere bir günlük izin veren Filistin Eğitim Bakanlığı yüksekokul öğrencilerinden Batı Şeria ve Gazze’deki gösterilere katılmalarını istedi.

Dünya ayakta

Başkan Trump’ın açıklaması dün tüm dünyada, özellikle de İslam aleminde protesto edildi. Trump ve Netanyahu posterleri ile, ABD ve İsrail bayraklarının yakıldığı gösterilerde sloganlar atıldı. Türkiye’nin de dört bir yanında gösteriler düzenlendi. İstanbul ve Ankara’daki Amerikan konsolosluklarının önünde toplanan kalabalıklar çeşitli dövizler taşıdı, ABD ve İsrail karşıtı sloganlar attı.

‘Kudüs Cuması’

İHH İnsani Yardım Vakfı ile Memur-Sen üyeleri, ABD’nin Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanıma kararına tepki amacıyla bugün ülke genelinde cuma namazı sonrası eylemler düzenleyecek. Kudüs başta olmak üzere dünya genelinde de cuma namazı sonrası yoğun protestoların olması bekleniyor.

‘Trump Kudüs’ü iç politikaya alet etti’

Uzmanlar, ABD Başkanı Trump’ın Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanıma kararının iç politikaya alet edildiği konusunda hemfikir. Trump’ın Kudüs ile ilgili açıklamasının zamanlamasına dikkati çeken uzmanlar, kararın alınmasında Ortadoğu’daki bölünmüşlüğün etkili olduğunu aktardı. İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Uysal, “Trump, iç politikada zorlandığı ölçüde İsrail lobisini arkasına almaya çalışıyor” dedi. Bahçeşehir Kıbrıs Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Nurşin Ateşoğlu, “Trump, kendi siyasi iktidarını pekiştirmeyi ve korumayı hedefliyor” yorumunu yaptı. Yıldız Teknik Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nden Prof. Dr. Mehmet Akif Okur da kararı, “Trump, tepkilerin geçici olacağını tasarlamış olabilir” sözleriyle değerlendirdi.

GUARDIAN GAZETESİ: Deprem etkisi yaratacak

ABD Başkanı Donald Trump’ın Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanıma dünyanın büyük kısmı tarafından kınandı. Peki, bu tartışmalı adım bölgenin başlıca oyuncuları, barış süreci ve kentin kendisi için ne anlama geliyor, ne sonuçlar getirebilir? İngiliz Guardian gazetesi derledi.

BARIŞ SÜRECİ

Eski ABD Dışişleri Bakanı John Kerry’nin barış misyonunun 2014’te başarısızlıkla sonuçlanmasından bu yana barış süreci zaten fiilen can çekişiyordu. Ancak ABD dışında uluslararası toplum, Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanımasının, herhangi bir anlamlı barış sürecini yeniden canlandırma umutları açısından felaket olduğunu söylüyor. Kudüs’ün statüsü, diplomatların iki taraf arasında müzakere sürecinde çözülmesi gerektiğini söylediği başlıca konulardan biri.

FİLİSTİN

Filistinliler Trump’In duyurusunu, Doğu Kudüs’ün gelecekteki bağımsız Filistin devletinin başkenti olması umutları ve taleplerine son verecek bir adım olarak görüyor. Çok az Filistinli şiddete geri dönmek istese de, çoğu diplomatik çabaların kendi devletlerine ulaşma amaçlarına çok yaklaştırmadığını hissedecek ve doğrudan harekete geçmenin dışında pek bir seçenekleri kalmadığını değerlendirecek.

İSRAİL

İsrail hükümeti sevinçli. Doğu Kudüs’ü 1967’deki altı gün savaşlarında ele geçirip sonra ilhak eden İsrail “ebedi ve bölünmez” başkenti olduğunu iddia ediyor ve uzun süredir bunun uluslararası arenada tanınmasını istiyor. Çok sayıda İsrailli politikacının Filistinlilerle müzakere yoluyla pek bir kazanım elde edilemeyeceği görüşünü de güçlendirecek. İşgal altındaki Doğu Kudüs’te yaşayan 200 bin Yahudi yerleşimci de sevinecek.

ORTADOĞU

Trump’ın bu hamlesi zaten çalkantılı haldeki bölgeyi daha da istikrarsızlaştıracak. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, ABD’nin bölgeyi ve dünyayı ufukta sonu gözükmeyen bir yangına sürükleyeceğini” söyledi. Türkiye ayrıca İsrail ile diplomatik ilişkilerini kesebileceğini belirtti. ABD’nin bölgedeki önemli müttefiki Suudi Arabistan bu kararın Riyad’ın barış sürecini yeniden canlandırma çabalarına darbe vuracağına inanıyor. İsrail’e komşu Arap ülkeleri Mısır, Ürdün, Lübnan ve Suriye de Trump’ın kararını kınadı.

AVRUPA

ABD’nin Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanıması çoğu Batı Avrupa ülkesinde kaygı yarattı. Ancak buradaki en önemli mesele, AB’nin Batı Şeria’daki Yahudi yerleşimlerinde üretilen mallara sıkı bir yasak koymak ya da işgal altındaki topraklarda faaliyet gösteren İsrail işletmeleriyle iş yapmayı reddetmek gibi adımlar atıp, ABD’den farklı bir yola girip girmeyeceği. Kudüs’teki en üst düzey Hristiyan isim olarak görülen Rum Ortodoks Başpiskoposu 3. Theophilos ve Kudüs’teki 10 kadar diğer kilise lideri Trump’a bir mektup yazıp, kararın “tamir edilemez hasarlara” yol açabileceğini belirtti. Mektupta kararın “Kudüs ve kutsal topraklardaki nefret, çatışma, şiddet ve acıyı arttıracağı, birlik olma amacından uzaklaştıracağı ve yıkıcı bir bölünmeye doğru götüreceği” belirtildi.

KUDÜS HARİTASI

2015’te Filistinliler kentin 850 bin kişilik nüfusunun yüzde 37’sini oluşturuyordu. Çoğu kalabalık evler ve mahallelerde yaşıyor, yeni ev yapma ya da mevcut evlerini genişletmek için inşaat izni alamıyor. Dörtte üçü yoksulluk sınırının altında yaşıyor ve dörtte biri duvar nedeniyle kentten kopuk mahallelerde oturuyor. Trump’un son hamlesinin bu insanların koşullarını nasıl iyileştireceğini düşünmek zor. Ancak Kudüs Belediye Başkanı Nir Barkat “Biz burada, Kudüs’te başkanı alkışlıyoruz” dedi ve şiddete başvuranların “ağır bir bedel ödeyeceği” uyarısında bulundu.