Balkanlar'da adım adım savaşa! Kosova ile Sırbistan arasındaki tansiyon yükseliyor...
Ukrayna ile Rusya arasındaki savaş devam ederken Balkanlar'da yaşanan tehlikeli gelişmeler tüm dünyanın dikkatini bu bölgeye çekti. Yeniden alev alan Kosova-Sırbistan geriliminde hafta sonunda silah sesleri duyuldu.
Sırbistan ile Kosova arasındaki gerilimde yeni gelişmeler yaşanıyor. Yaklaşık 1,9 milyon nüfuslu küçük Balkan ülkesi Kosova'da 18 Aralık'ta yerel seçimler gerçekleşecekti. Sırpların yaşadığı yerlerdeki yerel seçimler öncesinde Sırpların ana siyasi partisi sandığı boykot edeceğini ilan etti. Seçime günler kala çatışmaların çıkması ve barikatların kurulması üzerine Priştine yönetimi seçim tarihini 23 Nisan'a erteledi. Seçim türbülansını Sırp azınlığın yaşadığı bölgelere ek Kosova polisinin gönderilmesi ve Cumartesi günü eski bir Sırp polisin gözaltına alınması izledi. Dejan Pantic adlı polis devlet kurumlarına, seçim yetkilileri ve polise saldırmakla suçlanıyor. Pantic, Priştine'nin plaka kararını protesto etmek üzere Kasım ayında istifa eden 600 kadar etnik Sırp memurdan biri.
Aynı gün Kosova'nın kuzeyinde görev yapan Avrupa Birliği (AB) polisine ses bombası atıldı, yerel polis de kimliği belirsiz gruplarla çatışmaya girdi. AB, kendi polislerine yapılan saldırılara tolerans gösterilmeyeceğini açıkladı.
Bazı Kosovalı Sırplar da kuzeydeki sınır noktalarına giden yollara kamyonlarla barikat kurdu. Kosova Başbakanı Albin Kurti protestocuları 'suç çeteleri' olarak tanımlayarak, NATO birlikleri KFOR'dan yollara kurulan barikatları temizlemesini istedi.
Uluslararası haber ajansı Agence France-Presse (AFP), Kosova'dan Sırbistan'a uzanan iki sınır kapısına giden yolların barikatlarla kapatılmasının geçişleri felç ettiğini bildiriyor.
Gerilimin giderek tırmanması üzerine Sırbistan lideri Aleksandar Vucic Pazar akşamı Ulusal Güvenlik Konseyi'ni topladı. Vucic, toplantının ardından yaptığı açıklamada Belgrad yönetiminin tansiyonu düşürmenin yollarını aradığını söyledi. Gazetecilerin Kosova'nın kuzeyindeki parlamayı söndürmek isteyip istemediklerini sorması üzerine Alexandar Vucic, "Kesinlikle" yanıtını verdi.
Sırplara itidal çağrısı yapan Vuciç, NATO'nun Kosova'daki barış gücü KFOR'a ve Avrupa Birliği misyonlarına (EULEX) karşı saldırılarda bulunmamalarını istedi:
Ulusal Güvenlik Konseyi'nde alınan kararların detaylarını paylaşmayan Sırbistan lideri, hafta sonu gözaltına alınan tüm Sırpların serbest bırakılmasını istediklerini de duyurdu. Priştine yönetimini tek taraflı adımlar atmakla suçlayan Alexandar Vucic, "Ne zaman bir şeyi çözdüğümüzü düşünsek, bir başka sorun ortaya çıkıyor" dedi.
'ZORLU' ANLAŞMA RAFA KALKTI
Kosova'da birkaç aydır süren gerilimin ana nedeni, Kosova yönetiminin, araçlarında Sırbistan plakaları bulunan Kosovalı Sırplara, plakalarını Kosova plakasıyla değiştirme zorunluluğu getirmek istemesi. Bazı Sırplarsa, Kosova'nın bağımsızlığını tanımadıklarını söyleyerek bu kararı protesto ediyor.
Plaka kararıyla ilgili Kasım ayı sonunda AB arabuluculuğunda 'zorlu' bir anlaşma yapıldı. Kosova yönetimi plakalarını değiştirmeyenlere ceza verilmesi planından geri adım atarken, Sırbistan da Kosova'daki kentlere ait yeni plaka vermeyi durdurmayı kabul kabul etti.
Kosova'ya askeri birlikler konuşlandırmayı düşünen Belgrad yönetimi, Priştine yönetiminin kuzeydeki bölgelere ek polis göndermesinin ise 'barış anlaşmalarına aykırı' olduğunu savunuyor.
BOMBALI SALDIRIYA NATO'DAN TEPKİ
Kosovada bulunan AB bünyesindeki EULEX güvenlik güçlerine ses bombasıyla saldırı yapıldı. Söz konusu saldırının ardından Kosova-Sırbistan gerginliği tekrar tırmanışa geçti. NATO Sözcüsü Oana Lungescu, NATO Müttefikleri ve AB olarak dün gece EULEX Kosova devriyesine düzenlenen ses bombalı saldırıyı şiddetle kınıyoruz. Bu tür saldırılar kabul edilemez ve sorumlulardan hesap sorulmalıdır. NATO KFOR (Barış Gücü) misyonumuz tetikte olmaya devam ediyor ve Birleşmiş Milletler'in Kosova'daki görevini yerine getirme konusunda tam kapasiteye sahip. Tüm tarafları kışkırtıcı eylem ve söylemlerden uzak durmaya, sükunete ve istikrara katkıda bulunmaya çağırıyoruz dedi.
GÖZLERİN ÇEVRİLDİĞİ NATO'DAN UYARI
Sırbistan lideri Vuciç, Kosova'ya polis ve askeri birlikler yollamak için NATO'dan izin isteyeceklerini söyledi ancak muhtemel bir izin çıkmasının zor olduğunu da kabul etti.
NATO'dan ise sert bir çıkış geldi. NATO sözcüsü Oana Lungescu, Twitter hesabından KFOR birliklerine saldırıları 'kabul edilemez' olarak niteledi, sorumlulardan hesap sorulmasını istedi:
RUSLAR KAŞIYOR
Sırbistan'la birlikte Kosova'yı tanımayan Belgrad yönetiminin müttefiki Rusya'da ise, medyaya yansıyan haberler özellikle dikkat çekici. Resmi haber ajansı Ria Novosti, Kosova'nın kuzeyindeki Sırp okullarının kapalı olacağını bildiriyor.
Sırbistan lideri Vuciç'in 11 Aralık'ı başkanlık koltuğundaki 'en zorlu gün' olarak tanımladığını aktaran Ria, Almanya Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock'un Twitter mesajının Belgrad'da büyük tepki çektiğini duyurdu.
Almanya Dışişleri Bakanı, Twitter hesabından Kosova'nın yerel seçimleri erteleyerek gerilimi düşürdüğünü ancak Sırbistan'dan gelen son açıklamaların tersini yaptığını yazdı. Baerbock ayrıca, Kosova'ya Sırp birlikleri gönderme teklifinin bütünüyle kabul edilemez olduğunu kaydetti.
Rus haber ajansı Ria, Alman Dışişleri Bakanı'na Sırbistan Başbakanı Ana Brnabic'in yine Twitter'dan yanıt verdiğini yazdı. Sırbistan Başbakanı, Berlin'in yorumu için "Sersemletici derecede saçmalık" dedi, Birleşmiş Milletler kararına göre Kosova'ya asker gönderme hakları bulunduğunu ileri sürdü. Almanya ve müttefiklerinin Libya, Suriye, Yemen, Somali ve diğer yerlerde Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) kararlarını sıkı bir şekilde uygulanmasını istediğini hatırlatan Sırp başbakan, Kosova'da ise bunun göz ardı edildiğini savundu.
Ana Brnabic'in atıfta bulunduğu Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin 1244 sayılı kararı, 1999 tarihli. Yalnızca Çin'in çekimser kaldığı karara, Belgrad yönetiminin müttefiki Rusya 'evet' oyu vermişti.
VUCİC: KOSOVALI SIRPLARI PROVOKASYONA GELMEMEYE ÇAĞIRIYORUM
Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic, Kosova’nın kuzeyindeki şiddet olayları sonrası düzenlediği Ulusal Güvenlik Konseyi Toplantısı’nın ardından açıklamalarda bulundu. Kosova’nın kuzeyinde ikamet eden Sırplara sakin kalmaları ve NATO bünyesindeki Kosova Barış Gücü (KFOR) ile Avrupa Birliği (AB) Hukukun Üstünlüğü Misyonu (EULEX) güçlerine saygılı olma çağrısında bulunan Vucic, Sırplardan provokasyonlara gelmemelerini istedi.
Kosova’daki Sırp nüfusunu zor bir gecenin beklediğini söyleyen Vucic, “Hem EULEX’ten hem de KFOR’dan protestoculara karşı şiddetli eylemlerde bulunmayacaklarının garantisini aldık. Umarım öyle de olacak. Tüm taraflarla konuşmaya devam ediyoruz. Barış ve istikrarı korumak için elimizden geleni yapacağız” dedi. Ulusal Güvenlik Konseyi Toplantısı’nda “vatan toprağının savunulması için gereken tüm önlemlerin kabul edildiğini” kaydeden Vucic, “Tüm asker ve polislerimize kendileri ile gurur duyduğumu söylemek istiyorum. Onlara herhangi bir emir vermeden önce barışı korumayı milyon kez deneyeceğimizi söylemek isterim” dedi.
KFOR ve EULEX’e yönelik herhangi bir saldırı olmaması gerektiğinin altını çizen Vucic, “Zira Arnavutlar, tüm hikayeyi bunun üzerine kurmak istiyor. Çünkü dünyaya gösterecekleri başka bir şey yok” ifadelerini kullandı. Vucic, dün gözaltına alınan “masum” Sırp polisin de bir an önce serbest bırakılmasını talep etti.
Kosova’nın kuzeyinde Sırplar tarafından yolların kapatılmasının söz konusu polis mensubunun gözaltına alınmasına tepki amacıyla yapıldığını savunan Vucic, söz konusu barikatların Arnavutların hareket etmesine engel olmadığını söyledi.
Cumhurbaşkanlığı ve daha öncesinde Başbakanlık görevi yaptığı dönemlerinin en zor gününü geçirdiğini kaydeden Vucic, “Muhtemelen en zor gece de bu gece olacak. Kosova’nın kuzeyindeki tüm Sırpları provokasyona gelmemeye çağırıyorum” dedi. Toplantıda “yapmaları gerekenin ne olduğunu görüştüklerini” söyleyen Vucic, “Bizim için önemli olan, Arnavutları ve Sırpları barışı korumaya ve ortamı sakinleştirmeye davet etmek” dedi. Kosova polisinin ülkenin kuzeyinde bulunma hakkı olmadığını vurgulayan Vucic, Kosova polisinin dün ve bugün özel birliklerle baskınlar yaptığını, ancak bu baskınların uluslararası toplum tarafından görmezden gelindiğini savundu. Kosova Başbakanı Albin Kurti’nin Kosova’daki “Sırp meselesini” bitirmek istediğini kaydeden Vucic, bu eyleme Kurti ve Priştine makamlarının yanı sıra her şeyi görmezden gelen uluslararası toplumun da iştirak ettiğini sözlerine ekledi.
NE OLMUŞTU?
Kosova'nın kuzeyindeki 4 belediyede yapılması planlanan erken genel seçim öncesi bölgede gerginlik artmış, Kosovalı Sırplar, Kosova polisinin eski Sırp mensubu Dejan Pantic'in gözaltına alınmasının ardından ülkenin kuzeyine barikatlar kurmuştu. AB’nin Kosova'daki Avrupa Birliği Hukukun Üstünlüğü Misyonu (EULEX) dün gece saldırıya uğramıştı.
Kosova Cumhurbaşkanı Vjosa Osmani, Kosova'nın söz konusu belediyelerde güvenlik güçlerinin mevcudiyetini artırması üzerine yaşanan şiddet olaylarının ardından, erken yerel seçimlerin, Nisan 2023'e ertelendiğini duyurmuştu.
Sırbistan'dan, 2008'de tek taraflı bağımsızlığını ilan eden Kosova, 100'den fazla ülke tarafından tanınsa da Sırbistan burayı hala kendi toprağı olarak görüyor. İki ülke arasında, ilişkilerin normalleşmesi ve nihayetinde iki ülkenin birbirini tanıması için AB arabuluculuğunda 2011'de başlatılan Belgrad-Priştine Diyalog Süreci sürdürülüyor.
KOSOVA'NIN NÜFUS YAPISI NASIL?
Kosova'nın yaklaşık 1.8 milyonluk nüfusunun yüzde 92'si Arnavut, yüzde 6 kadarı ise Sırp. Ülkede Türk nüfus da bulunuyor. Kosova, 1998-99'daki savaşın ardından Sırbistan'dan ayrıldığını açıklamış, 2008'de ise bağımsızlığını ilan etmişti.
Sırbistan Kosova'yı bağımsız bir ülke olarak tanımamakta direniyor ancak ilişkileri normalleştirmek amacıyla 2013'te imzalanan anlaşma uyarınca Kosova yönetimini tanıyor.
Kosova, 100’den fazla ülke tarafından bağımsız bir devlet olarak tanınıyor, fakat bu ülkeler arasında Sırbistan, Rusya ve Çin bulunmuyor. Türkiye, Kosova'nın bağımsızlığını ilk tanıyan ülke olmuştu.
Ülkenin resmi dilleri Arnavutça ve Sırpça. Ülkenin büyük kısmı Müslüman.
KOSOVA-SIRBİSTAN İLİŞKİLERİ
Kosova’nın kuzey bölgesinde çoğunluğu oluşturan Sırplar Priştine’nin otoritesini tanımıyor ve bugün hâlâ mali destek sağlayan Sırbistan'a siyasi olarak sadık.
Her zaman çok kültürlü ve çok dilli bir bölge olan Balkanlar’da yaşanan gerilimler ve çatışmalar yüz yıllar öncesine dayansa da, 1. Dünya Savaşı’nda Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun bölgede kurduğu egemenliğe karşı oluşan milliyetçilik hareketi, bunu günümüze kadar getirdi.
2. Dünya Savaşı’ndan Soğuk Savaş dönemine ve 1990’lı yılların sonuna kadar bölgedeki farklı topluluklar arasında tansiyon giderek tırmandı, çatışmalar ise şiddetlendi.
Sırbistan ile Kosova arasında 1998-1999 yılları arasında şiddetli bir savaş yaşandı. Kosova'daki savaş, NATO güçlerinin 1999 yılında hâlâ Yugoslavya olarak anılan Sırbistan ve Karadağ'ı bombalamasıyla son buldu.
