Ali Abdullah Salih kimdir? İşte öldürülen devrik liderin portresi

Al Jazeera imzasıyla bugün öldürülen Yemen'in eski lideri Ali Abdullah Salih'in portresi:

"Yemen'in devrik Cumhurbaşkanı Ali Abdullah Salih, 1942’de Bayt Al Ahmar kasabasında doğdu. Ailesi Sanhan aşiretine mensuptu. Kariyeri ilk olarak orduda başlayan Salih, Kuzey Yemen’deki iç savaşta Suudiler tarafından desteklenen monarşi karşısında Mısır tarafından desteklenen cumhuriyetçi hükümet için mücadele etti.

Uzun süre orduda görev alan Salih, dönemin Yemen Cumhurbaşkanı'nın 1978'de öldürülmesiyle bu görevi devraldı. O tarihten 2012 yılına kadar koltuğunu koruyan Salih, 1982 ve 1988’de tek aday olduğu seçimlerle yeniden seçildi.

Salih, 1990 yılında Kuzey Yemen’in komünist Güney Yemen ile birleşmesinde öncü oldu. Ancak Sovyetler Birliği’nin çökmesiyle güney kesimi, kuzeyin yönetimindeki ülkede ekonomik koşullardan dolayı ayrılık talep etti.

1994 yılının ortasında Güney Yemen bağımsızlığını ilan etti. Fakat bu ayrılık yalnız iki ay sürdü. Kuzeye bağlı ordu birlikleri güneydeki ayaklanmaları bastırdı.

Salih, Irak'ın eski lideri Saddam Hüseyin’in önemli müttefiklerinden biriydi. Birinci Körfez Savaşı’nda Irak’ı destekleyen Yemen, ekonomk olarak ağır bir bedel ödedi. Suudi Arabistan, 1 milyondan fazla Yemenli işçiyi sınırdışı etti.

New York’ta 11 Eylül 2001'de meydana gelen saldırıların ardından Salih, Washington’a yakın bir duruş sergiledi. Salih, 2007’de Washington’u ziyaret etti ve Amerika Birleşik Devletleri'nin (ABD) insansız uçaklarının Yemen’in içindeki El Kaide kamplarını bombalamasına izin verdi. Karşılığında da ABD’den on milyonlarca dolar yardım aldı.

Salih’in otoritesi Yemen’in petrol rezervleri kurumaya başlayınca azaldı. Ülkede petrol üretimi 2001 yılında zirvedeydi ama o tarihten sonra düşüş yaşandı. Aşiretlerin ayaklanmasının nedenlerinden biri olarak, Salih’in petrol gelirlerini aşiretlere eskisi kadar dağıtamaması gösterildi.

Yemen'de Arap Baharı

Yemen dünyanın en yoksul ülkelerinden biri olarak değerlendiriliyor. İşsizlik ve enflasyon oranı yüksek olan ülkede milyarlarca dolarlık petrol gelirinin büyük kısmı halka harcanmıyor. Yemen halkının yüzde 40’ının geliri ise günde iki doların altında.

Tunus’ta Devlet Başkanı Zeynel Abidin Bin Ali’nin 'Arap Baharı'nı başlatan sokak gösterilerinın ardından iktidardan ayrılmasından kısa süre sonra göstericiler aylarca başkent Sana Üniversitesi'nin önünde kamplar kurarak Salih’i protesto etti. Gösteriler çok sayıda kente sıçradı. Özellikle güneydeki Taiz kenti göstericilerin kalesi haline geldi. Gösterilere katılanların sayısı yüz binleri buldu.

Öğrenci hareketiyle başlayan eylemler gençlerle sınırlı kalmadı, muhalifler de kısa süre içinde gösterilere dahil oldu. Çok sayıda üst düzey askeri yetkili de, 18 Mart’ta 50 protestocunun başkent Sana’da keskin nişancıların açtığı ateş sonucu ölmesi üzerine Salih’i yalnız bıraktı. Bunlardan ilki ordudan ayrılan Ali Muhsin Salih oldu. Salih, emrindeki birliklerin göstericileri korumasını emretti.

İnsan hakları örgütleri Yemen’de ocak ayından bu yana yaklaşık 350 kişinin öldüğünü söylüyor. Protestolar Salih’in en büyük muhaliflerinden Ahmar aşiretini cesaretlendirdi. İşadamı olan Hamid El Ahmar, Yemen'in çok sayıda silahlı adama sahip köklü ailelerinden.

Başkentte Ahmar ailesiyle Salih’e bağlı güçler arasında yaşanan çatışmalar haftalarca sürdü. El Ahmar ailesi haziran ayında Başkanlık Sarayı'na roket atılmasından sorumlu tutuluyor ancak hükümet delil eksikliğinden dolayı iddiayı kanıtlayamıyor. Saldırıda Salih yaralanırken, yakın korumalarından birçoğu ölmüştü.

Salih, 23 Eylül’de üç ay boyunca tedavi gördüğü Suudi Arabistan’dan ülkesine tekrar döndü. Ocak ayında başlayan ayaklanmalar sırasında ülkeyi bir arada tutabilecek tek lider olduğu imajını çizmeye çalıştı ve muhalefeti Yemen’in birliğini tehdit etmekle suçladı. Ancak Salih rejimi yolsuzluk iddialarıyla meşruiyetini iyice yitirdi.

Salih, göstericilerle uzlaşmaya çalıştı ve birlik hükümeti önerisinde bulunarak anayasayı gözden geçirecek bir komite kurulması teklifini getirdi. Fakat muhalifler bunu vakit kaybı olarak değerlendirip uzlaşmaya yanaşmadı. Salih’in haftalar sonra yıl sonunda istifa etmeyi ve yönetimi sivil bir hükümete devretmeyi önermesi de daha erken istifa bekleyen muhalifleri tatmin etmedi.

Komşu ülkeler de Salih’in iktidarını devretmesi için devreye girdi. Körfez İşbirliği Konseyi (KİK), Salih’e, görevini yardımcısına devretmesi halinde yargılanmama sözü verdi. Salih ise daha önce üç kez anlaşmayı imzalamayı reddetmişti.

Ali Abdullah Salih 23 Kasım 2011'de, Körfez İşbirliği Konseyi'nin (KİK) girişimiyle varılan yetki devrine yönelik anlaşmayı Suudi Arabistan'ın başkenti Riyad'da imzaladı. Salih, imza sonrası yaptığı açıklamada tedavi için New York'a gideceğini söyledi.

Zamanının büyük bölümünü Birleşik Emirlikleri'nde geçiren devrik lider, daha sonra ülkesine dönüp yeniden iktidarı ele geçirmek için savaşa tutuştu. Taraftarlarıyla birlikte Suudi Arabistan destekli Mansur yönetimine karşı mücadele eden Salih, son günlerde kendisiyle aynı pozisyonda olan Husiler'le çatışmalara girdi.

Birkaç gündür şiddetlenen çatışmalar sonucunda evi havaya uçurularak 4 Aralık 2017 tarihinde öldürüldü."

Al Jazeera