8 soruda referandum

1) Neden bağımsızlık?

Katalanlar, İspanya’nın diğer özerk bölgelerinde de olduğu gibi kendine özgü bir dile, tarihe ve kültüre sahip. Bölgenin ulusal günü olarak kutlanan 11 Eylül, Barcelona’nın 1714 yılında Kral 5. Felipe tarafından ele geçirilmesini ve bağımsızlığın kaybedilmesini anmak üzere düzenleniyor. Barcelona’nın daha fazla siyasi bağımsızlık için bastırması 1930’lu yıllarda yaşanan İç Savaş’ın da önemli nedenlerinden biriydi. İç Savaş, General Franco’nun diktatörlüğüyle sona ermişti. Franco’nun 1975’te hayatını kaybetmesinin ardından İspanya demokrasiye geçiş yapmış, Katalonya da dili tanınan özerk bölgelerden biri haline gelmişti.

Ancak Katalonya siyasi açıdan daha çok bağımsız olmak talebinde. Özellikle 2008’de bütün dünyayı etkisi altına alan mali krizin İspanya ekonomisini de sarsması, ülkenin ekonomik açıdan güçlü bölgelerinden biri olan Katalonya’nın bağımsızlık talebini daha güçlü bir şekilde dile getirmesine yol açtı.

Bölgede Kasım 2014’de düzenlenen ve resmi olmayan referanduma göre 5,4 milyon seçmenden 2,2 milyonu sandığa gitti, oy kullananların yüzde 80’i bağımsızlıktan yana tavır aldı. 2015 yılında düzenlenen yerel seçimlerde ise Katalan parlamentosuna ağırlığını koyan ayrılıktan yana partiler, 18 ay içinde referandum düzenleneceğini açıkladı. Eylül ayının başında yapılan oylamada, Katalan parlamentosu 1 Ekim’de bağımsızlık referandumu düzenleme kararı aldı.

2) Katalanlar İspanya’yı ‘sırtlıyor’ mu?

İspanya’nın en zengin bölgelerinden biri olan Katalonya, ülke nüfusunun yüzde 16’sını, gayri safi yurtiçi hasılasının (GSYH) ise yüzde 19’unu oluşturuyor. Genel kanı merkezi hükümetin bölgeye aldığından daha azını verdiği yönünde. 2014 yılının verilerine göre Katalonya’nın İspanya ekonomisine vergilerle yaptığı katkı, yatırımlarla aldığından 9,89 milyar Euro daha fazla. Katalonya’ya İspanya devletinin yaptığı devlet katkısı ise 2003 yılında bütçenin yüzde 16’sı iken bu rakam 2015’te yüzde 9,5’e düştü.

3) Hukuksal açıdan referandum yasa dışı mı?

İspanya Anayasası, ülkenin bölünemez olduğunu ortaya koyuyor, yani yasalar referandumun önünde hukuki açıdan engel teşkil ediyor. Başbakan Mariano Rajoy’un Katalonya Parlamentosun’un referandum kararına karşı çıkması üzerine İspanya Anayasa Mahkemesi, bağımsızlık referandumunu askıya almıştı. Mahkeme kararının ardından İspanyol hükümeti, referandumu engellemek için bir dizi adım attı.

4) İspanya ne adım attı?

Madrid yönetimi, referandumun düzenlenemeyeceğine yönelik mahkeme kararını tanımayan Katalan liderlerin yasaları çiğnediğini savunuyor. Referandumun engellenmesi için Katalan yetkililer gözaltına alınıyor, oy pusulalarına el konuluyor, bölgesel yönetim binalarına baskınlar düzenleniyor.

İspanya bölgeye gemilerle en az 6 bin polis gönderdi. 10 milyon oy pusulasına el konurken, Katalan bağımsızlığı ile ilgili yayın yapan internet siteleri de yasaklandı.

5) Katalanlar Madrid’e nasıl karşılık veriyor?

Katalan hükümetinin başkanı olan Carles Puigdemont, referandum düzenlemenin bir suç olmadığını savundu. Puigdemont, Katalanların akıllı telefonlarındaki uygulamalardan oy kullanması için Twitter’dan duyuru yaptı. Özellikle Barcelona sokaklarında eylemler düzenlenirken referandum yanlısı Katalanlar yazıcılarla oy pusulaları hazırladı. Bağımsızlık yanlıları, Pazar günü okulların açık kalması ve sandıkların kurulması için organize oluyor.

6) AB ne diyor?

Avrupa Birliği (AB) Komisyonu Başkanı Jean-Claude Juncker, hem İspanya Anayasa Mahkemesi’nin kararına hem de referandumdan çıkacak bağımsızlık yanlısı karara saygı duyacaklarını söyledi. Juncker, bağımsız bir Katalonya’nın ise AB’ye tekrar başvuruda bulunması gerektiğini vurguluyor.

7) Sonuç ne olur?

Katalonya’da bağımsızlık referandumuna yönelik yapılan anketlerin sayısı fazla olmasa da Katalan hükümeti tarafından Temmuz ayında yapılan bir anket, seçmenlerin yüzde 41’inin bağımsızlığı desteklediğini, yüzde 49’unun ise buna karşı çıktığını ortaya koymuştu.

Bölgede Kasım 2014’de düzenlenen ve resmi olmayan referanduma göre 5,4 milyon seçmenden 2,2 milyonu sandığa gitti, oy kullananların yüzde 80’i bağımsızlıktan yana tavır aldı.

8) Sonra ne olacak?

Katalonya Parlamentosu’nun geçirdiği yasaya göre, referandum sonuçları bağlayıcı. Sandıktan bağımsızlık kararı çıkarsa, sonuçların açıklanmasından iki gün sonra parlamento bağımsızlık kararını açıklayacak. Katalan lideri Puigdemont, sandıktan bağımsızlık çıksa bile tek başına bu kararın açıklanmayacağını belirterek Madrid’i masaya oturmaya davet etti.

Sandıklar geldi

Katalan yerel yönetimi, dün düzenlediği basın toplantısıyla, Çin’dne satın aldıkları seçim sandıklarını basına tanıttı. Yetkililer, plastik oy sandıklarının, alışveriş sitesi Alibaba üzerinden Çinli ‘Smart Dragon’ firmasından satın alındığını belirtti. Pazar günü düzenlenecek referandum için 2315 sandık açılacak, bu sandıklarda da toplam 7 bin 235 kişi görev yapacak.

‘Ya olacak ya olacak’

Katalan hükümetinin başkanı Carles Puigdemont, Amerikan basınına verdiği demeçte bağımsızlık referandumunun her şekilde düzenleneceğini söyledi. Puigdemont, referandumdan bağımsızlık yönünde karar çıkması halinde ‘normal bir hayat sürmek için’ Barcelona’yı terk edeceğini ve siyaseti bırakacağını belirtti. uigdemont’un referandumun düzenlenmesi halinde İspanyol yetkililerce görevi kötüye kullanma, mahkeme kararlarına karşı gelme ve kamu fonlarını yasa dışı şekilde kullanma suçlarından hakim karşısına çıkartılabileceği belirtiliyor.