Staj ve çıraklık mağdurlarının borçlanma talebi karşılık bulacak mı?
Emeklilikte Yaşa Takılanlara ilişkin kanun teklifi, TBMM Genel Kurulu'nda kabul edilerek yasalaştı. Böylece prim günü ve sigorta süresi şartlarını taşıyanlar emeklilik hakkı elde ediyor. Bu noktada staj mağdurları, staj ve çıraklık sigortasının EYT'de başlangıç kapsamına dahil edilip edilmeyeceğini merak ediyor. Uzmanlar konuyu değerlendirerek sürecin nasıl ilerleyeceği ile ilgili açıklamalarda bulundu.
ÖZLEM ATİLA / gazetevatan.com
Yüz binlerce kişinin beklediği EYT düzenlemesi Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe girdi. Yasayla beraber prim gün sayısını ve çalışma sürelerini dolduranlar yaşa takılmadan emekli olabilecek. 9 Eylül 1999'dan öncesi sigortalıları kapsayan teklife göre, bu tarih öncesinde sigortalanmış kişiler, yaşa takılmadan istisnasız emekli olabilme hakkına sahip olacak. EYT düzenlemesinin yaş sınırı olmaksızın kabul edilmesinin ardından, 1999 öncesinde staj ve çıkarlık yapanlar düzenleme kapsamına dahil edilebilmeleri için sesini duyurmaya çalışıyor.
Kendilerini 'staj ve çıraklık mağdurları' olarak tanımlayan pek çok kişi EYT düzenlemesine dahil edilmeyi beklerken Bakan Bilgin'den dikkat çeken bir açıklama geldi. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin EYT ile ilgili yaptığı açıklamada "Staj mağdurları" kavramının doğru olmadığını ve prim yatırılmadan emekli olunmayacağına dikkat çekerek, “Staj mağduru diye bir kavram doğru değil. Primini yatırmamış kişiler primini yatırmadan emekli olabilir mi, patronları kim? Kendi adlarına sigorta primi yatıracak olan ismi bize bildirsinler, onları tespit edelim, primlerini yatırsınlar. Siz kendi iş verenlerinize sorun, staj için gelen çocuklar için prim yatırırsanız staja alır mısınız? Staj bir eğitimdir, bu durumu siz de yaşamışsınızdır. Kavramları doğru kullanın” değerlendirmesinde bulundu.
EMEKLİLİK SİSTEMİNE DAHİL EDİLEMİYORLAR
Peki EYT kapsamında yer almayan staj ve çıraklık mağdurlarını talebi ne? Staj Sigortası Mağdurları Derneği Başkanı Ferhat Salman, gazetevatan.com'a yaptığı açıklamada EYT düzenlemesine çırak ve stajyerlerin de dahil edilmesi gerektiğine dikkat çekerek, "1986 yılında yürürlüğe giren 3308 sayılı mesleki eğitim kanunu ile meslek lisesi, çıraklık okulu, yüksek okul ve üniversitelerde zorunlu staj uygulaması başladı. Staj yapanlar haftanın 3 günü okula, 2 günü işyerlerine, çıraklık okuluna gidenler ise; haftanın 5 günü işyerlerine giderek bir fiil çalışıyor. Bu kişiler okul, devlet ve işveren arasında yapılan sözleşme neticesinde, bu kurumlarda aktif olarak çalışan insanlar. Bu kişilerin SSK başlangıç numarası kayıtları mevcut. Ancak uzun vadeli prim günleri yatırılmıyor. Çıraklık okulu ya da stajyerlik dönemlerinde okul ve işveren arasında yapılan sözleşme neticesinde Sosyal Güvenlik Kurumu'na bir dilekçe ile başlangıç numarası alınıyor. Yani stajınızı hangi yıl, hangi dönemde yaptıysanız; o yılın sigorta numaraları veriliyor. Bir günde olsa sistemde görünen prim, genel sağlık statüsü, meslek kazası, iş kazası bazında yatırıldığı için emeklilik sistemine dahil edilemiyor." diye konuştu.
Staj döneminde verilen numaranın emeklilik başvurularında kullanıldığına vurgu yapan Salman, "Staj döneminde kısa vadeli prim yatırıldığı için emeklilik hakkı bulunmuyor ve kişi uzun vadeli prime dahil olamıyor. Örnek vermek gerekirse; ben ticaret lisesi mezunuyum. 98 yılında staj başlangıcım yapıldı ve SSK numaramı aldım. Daha sonra üniversiteden mezun oldum. İş hayatına 2002 yılında bir firmada başladım. Kanun aynı numara üzerinden 2002’de girişimi yapıyor. Ancak emeklilik sistemi diyor ki; 1998 yılında senin kısa vadeli prim ödemen yapıldığı için, ben seni 2002’ye dahil ederim ve emeklilik yaşını da buna göre hesaplarım. Bu durumda 60 yaşında emekli olabiliyorum." ifadelerini kullandı.
BORÇLANMA HAKKI İLE DEVLETİMİZE KATKI SAĞLAMIŞ OLURUZ
Ferhat Salman sözlerini şöyle sürdürdü;
EYT düzenlemesinde insanlara 5000- 5900 gün üzerinden emeklilik hakkı veriliyor. Bizler burada mağdur edildik. 1.5 milyonun üzerinde staj mağduru var. Bizler bu dönemde hem kamu denetçiliği kurumu ile görüşmemizde hem de bu konu ile ilgili kanun teklifleri hazırlanırken, yatırılmayan primlerimiz için borçlanma hakkı talep etmiştik. Uzun vadeli prim kodlarına başlangıç olarak 1998 yılından itibaren emeklilik sistemine dahil edilelim istemiştik. Bizlere de borçlanma hakkı tanınsaydı, devletimize katkı sağlamış olurduk.
SEÇİM ÖNCESİ MAĞDURİYETİN GİDERİLECEĞİNİ UMUT EDİYORUZ
Bizlerin talebi devlete kaynak aktarmakla geldiği için bizler burada direk şunu ifade ediyoruz. Biz bu konuyu ağustos ayında Bakan Bilgin’e aktardık. Bakan bey komisyonun çalışacağını, bu konunun üzerine gidileceğini söyledi. Bizler gerçekten çok umutluyduk. Ancak Bakan Bey sonraki açıklamalarında bir mağduriyet olmadığına, stajyerlerin kursiyer olduğuna işaret etti.. Bizler devletimizin bize verdiği zorunlu staja tabi tutulup, bir fiil usta ve kalfa gibi sabahtan akşama kadar çalışan insanlarız. Biz hakkımızı, alın terimizi istiyoruz.
Bize burada başlangıç numarası verildiyse, biz anamızn ak sütü gibi helal olan hakkımızın verilmesini istiyoruz. Gerekli görüşmeleri tekrar yapacağız. İnşallah hükümetimiz de yakın bir zamanda bir çalışma yapar. Seçim öncesi bu mağduriyet biter diye umut ediyoruz."
BORÇLANMA HAKKI VERİLECEK Mİ?
Sosyal Güvenlik Uzmanı Dilek Ete, Bakan Bilgin'in açıklamalarını değerlendirdi. Ete, "Staj ve çıraklık mağdurlarının taleplerini şu şekilde açıkladı;
Bizim adımıza iş kazası, meslek hastalığı primi yatırılmış, biz emeklilik primini de yatıralım. EYT için borçlanma yapanlar gibi, bize de borçlanma imkanı verilsin. İşverenleri ya da stajlık ve çıraklık yapanlar o primleri yatırarak emekli olmak istiyor.
Bakan Bilgin'in yaptığı açıklama, "İşverenler bize başvursunlar, primlerini yatırsınlar, durumlarına bakalım. Staj sonuçta bir eğitimdir." diyerek yeni bir tartışma konusu açtı. Acaba buradan da şu sonuca mı varmalıyız; Stajyer ve çıraklara da EYT'de olduğu gibi bir hak maduriyeti giderilerek bir şans tanınacak mı?" ifadelerini kullandı.
KISA DÖNEMLİ PRİM ÖDEMESİ YAPILIYOR
Ekonomist Muhammet Bayram ise staj ve çıraklık mağdurlarının sorunun devam ettiğine vurgu yaparak, "Bu durumun EYT yasası sürecinde çözülmesi gereken bir sorun olduğunu, EYT yasasından sonra çözülemez bir hal alacağı, o yüzden stajyerlerin haklı mağduriyetlerinin giderilmesi gerektiğini her fırsatta söylemiştim. Stajyerler; staj başlangıcı yapılan, kendilerine sigorta kartı verilen kişiler. Ama burada kısa ve uzun dönemli sigorta primlerinden kendileri için sadece kısa dönemli sigorta primi yatırılıyor. Yani meslek hastalığı gibi hastalık primleri yatırılıyor. Uzun dönemli sigorta priminde var olan; emeklilik, malullük ve yaşlılık yatırılmıyor. Uzun dönem sigorta primi olan emeklilik primi yatırılmadığı için de kendileri emekli olamıyor."diye konuştu.
ÖNÜMÜZDEKİ DÖNEMLERDE ELE ALINACAK
Muhammet Bayram stajyer ve çıraklık mağdurlarının taleplerini şöyle açıklıyor;
"Staj sigortasının, sigorta başlangıcı sayılması, aradaki kısmın da kendilerine borçlanma hakkı verilmesini talep ediyorlar. Buna ilişkin de hep hak taleplerini dile getirdikleri bir platformları var. Haklı bir şekilde haklarını aramaya çalışıyorlar.
Ben bu sorunun bugün olmazsa bile yarın çözülebileceğini düşünüyorum. Burada gerçekten bir mağduriyet var. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı 2022 yılında çok ciddi bir mesai harcadı. Stajyer ve çırakların mağduriyetini de önümüzdeki dönemlerde ele alınacağını düşünüyorum."
