Milyonlarca emekliyi ilgilendiriyor! Bunu yapanın maaşı kesiliyor...

Emeklilik birçok çalışanın hayalidir. Öyle ki ülkemizde işe yeni başlayan sigortalılar bile ne zaman emekli olacağının hesabını yapar. Anne babalar çocuklarını, erken yaşta emekli olsunlar diye, on sekiz yaşına girer girmez, hatta bazen girmeden, çoğunlukla da suç işlediklerini bile bile, eşe dosta ait işyerlerinden sigortalı gösterirler. Gazetevatan yazarı Dr. Cahit Evcil emekli çalışanların haklarını yazdı...

Oysa ki emeklilik, “hayaller Paris, gerçekler Eminönü” klişe sözünde olduğu gibidir çoğu zaman…

Bu ülkede emekli olsanız da çalışmak zorundasınızdır genelde. Ya aynı işyerinde çalışmaya devam edersiniz ya da başka işe girersiniz. Ama çalışırsınız. Bunda birçok neden etkilidir. Emekli maaşı yetersizdir. Çocukların okulu bitmemiştir. Erken emekli olmuşsunuzdur. En önemlisi de sistem buna izin vermektedir. Nitekim Turgut Özal bu konuda düzenleme yapıncaya kadar emeklilerin çalışmaları mümkün değildi. Çalışan emeklilerin emekli aylıkları kesilirdi.

Peki şimdi nasıl bir düzenleme var? Emekliler hangi şartlarda çalışabiliyor? Gelin bu konulara bir göz atalım. Emekli olup da bir iş sözleşmesiyle çalışmak isteyenlerin karşısında ikili bir seçenek bulunmaktadır. Bu kişiler ya emekli maaşlarını kestirecekler ve yeniden tüm sigorta kollarına prim ödeyip ileride işten ayrıldıklarında yeniden emeklilik talebinde bulunacaklar ya da sosyal güvenlik destek primi (SGDP) ödeyerek hem emekli aylıklarını alacaklar, aynı zamanda da çalışacaklar ve ikinci bir gelir elde edeceklerdir. Kişiden kişiye göre değişmekle birlikte genelde ikinci yazdığımız husus birçok emekli için daha uygundur.

Yani SGDP ödeyerek hem çalışıp hem de emekli aylığı almak. Bu arada emekli aylığı alan kişilerin işe başlarken emekli olduklarını işyeri yetkililerine bildirmelerinin çok önemli olduğunu belirtelim.

Zira emekli çalışanlar için başlangıçta ayrı prosedürler söz konusudur. Bu prosedürlere uyulmaması geçici de olsa emekli aylığınızın kesilmesine neden olabilir.

Emekli olduktan sonra kendi işini yapanlar ya da şirket ortakları için bu süreç çok daha kolaylaştırılmıştır. 01.03.2016 tarihinden önce bu durumdaki kişilerin aylıklarından SGDP kesilmekteyken bu tarih itibariyle 4/b SGDP uygulaması kaldırılmıştır. Dolayısıyla bu anlamda en avantajlı kesimi 4/b’li olarak adlandırdığımız “kendi işini yapan” kesim oluşturmaktadır.

Emekli olduktan sonra bir kamu kurumunda ya da bir kamu kurumunun iştirakinde çalışanlarsa en dezavantajlı kesimi oluşturuyor. Zira emekli olduktan sonra bir kamu kurumunda, belediyeye bağlı şirketlerde, bütçeden yardım alan kuruluşlarda ya da sermaye yapısı itibariyle % 50’den fazlası kamuya ait olan bir ortaklıkta çalışmaya başlayan emeklinin aylığı kesilir. Bu kişiler işlerinden ayrıldıktan sonra yeniden talepte bulunmaları halinde yeni koşullara göre emekli aylığına hak kazanırlar.

Bu aşamada SGDP ödeyen sigortalıların haklarına değinmekte de yarar vardır. SGDP sigortalılara iş kazaları ve meslek hastalıkları sigorta kollarına ilişkin risklere karşı koruma sağlamaktadır. Yani emekli olup da SGDP ödeyen kişi iş kazası geçirir ya da meslek hastalığına tutulursa bu sigorta kollarına ilişkin yardımlara hak kazanırlar. Yani iş kazası geçiren ya da meslek hastalığı geçiren bir emekli istirahatli olduğu süre boyunca geçici iş göremezlik ödeneği alır. Geçirdiği iş kazası ya da tutulduğu meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünü en az yüzde on oranında kaybeden emekliye ayrıca sürekli iş göremezlik geliri bağlanır. Yani bu durumdaki emekli işçi hem iş kazası nedeniyle sürekli iş göremezlik gelirine hem de emekli aylığına hak kazanır. Ancak SGDP hastalık sigortasını kapsamadığından emekli işçiler genel rahatsızlıkları nedeniyle istirahat alırlarsa bu istirahatleri süresince geçici iş göremezlik ödeneğine hak kazanamazlar.Bir sonraki yazımızda çalışan emeklilerin iş mevzuatındaki haklarını ele almak suretiyle konumuza devam edeceğiz.