Milyonlarca çalışan merak ediyor! Emeklilik hakkında her şey...

Milliyet gazetesinden Cem Kılıç bugünkü köşesinde emeklilik şartlarına dair çalışanların aklındaki sorulara cevap veriyor. İşte o yazı...

Bir kişinin ne zaman emekli olacağının belirlenmesi için, ilk kez sigortalı olduğu yani çalışmaya başladığı tarihi bilmemiz gerekir. Bu tarih kişinin emeklilik için gerekli şartlarının belirlenmesi açısından çok önemlidir. Diğer yandan pek çok kez emeklilik tarihini öğrenmek isteyen okurlarımız bana veya sosyal güvenlik uzmanlarına bu tarihi yalnızca yıl olarak belirtiyor. Halbuki sosyal güvenlik sisteminde bir günün bile önemi var. Bazen bir gün erken işe giriş, emeklilikte bir yıl avantaj sağlıyor. Örneğin 24 Kasım 1992’de ilk kez sigortalı olmuş bir erkek, 54 yaşında, 23 Kasım 1992’de ilk kez sigortalı olmuş bir erkek 53 yaşında emekli olmaya hak kazanıyor.

İlk kez sigortalı olunan tarihi gün, ay ve yıl olarak bilen bir kişi için emeklilik tarihi, çalıştığı statüye göre belirleniyor. SSK’lılar için ilk kez sigortalı olunan tarih üzerinden emeklilik koşulları belirleniyor. Bu koşullar, bu kişilerin SSK’lı olarak çalışmaya devam etmeleri halinde geçerlidir.

Bağ-Kur’lular dikkat!

Bağ Kur’lular için ilk kez Bağ Kur’lu olunan tarih değil, Bağ Kur’lu olarak 1 Haziran 2002 tarihine kadarki Bağ Kur’luluk süresi emeklilik koşullarını belirliyor. 1 Ekim 1999 tarihinden önce ilk kez girişi olan Bağ Kur’lular için emeklilik koşulları 1 Haziran 2002 tarihi itibarıyla 25 yılın tamamlanmasına kalan süreye göre belirleniyor.

Örneğin Bağ Kur’lu bir erkeğin bu tarihe kadarki Bağ Kur’luluğu eğer 2 yılsa, bu kişi 9.000 gün prim ve 60 yaş şartı ile emekli oluyor. Dolayısıyla Bağ Kur’lular için emeklilikte belirleyici olan husus bu tarihe kadar geçirilen süre. 1 Ekim 1999 ila 30 Nisan 2008 tarihleri arasında Bağ Kur’lu olmuş kişiler erkekse 9.000 gün 60 yaş, kadınsa 9.000 gün 58 yaş ile, 1 Mayıs 2008 sonrasında ilk kez Bağ Kur’lu olmuş kişiler ise 9.000 gün ve 9.000 günü tamamladıkları tarihe göre belirlenen yaş şartına tabi olarak emekli olabiliyorlar.

Emekli sandığı mensupları yani memurlar için de 23 Mayıs 2002 tarihi itibarıyla 25 yılın tamamlanmasına kalan süreye göre emeklilik koşulları belirleniyor.

Memurların hesabı

Örneğin 23 Mayıs 2002 tarihi itibarıyla 9 yıl hizmeti bulunan bir kadın memur, 49 yaşında 20 yıl hizmetle emekli olabiliyor. 8 Eylül 1999 ila 30 Nisan 2008 arasında ilk kez memur olan kadınlar 58, erkekle 60 yaş ve 9.000 gün ile emekli olabilirler. 1 Mayıs 2008 sonrasında ilk kez memur olmuş kişiler de 9.000 günü tamamladıkları tarihteki yaş şartına göre emekli olabiliyorlar.

Üç koşul

İşçi, memur ve kendi hesabına çalışan tüm kişiler için emeklilik hakkına kavuşabilmek temelde üç şartın yerine getirilmesiyle mümkün. Bunlardan ilki sigortalılık süresinin tamamlanması. İkinci koşul “prim ödeme gün sayısının” tamamlanması. İşe giriş tarihine göre kişilerin prim ödeme gün sayıları farklılaşır. Son olarak ve belki de en önemlisi yine işe giriş tarihine göre değişebilen belirli bir yaşın tamamlanmasıdır. İşte bu üç koşul bir arada sağlandığında emekli olmaya hak kazanılıyor.

İlk kez sigortalı olunan tarih değişebilir mi?

Emeklilik tarihinin belirlenmesi için en kritik husus, ilk kez sigortalı olunan tarihtir. Kişinin fiili olarak ilk kez sigortalı olduğu tarih değişmez. Ancak bazı borçlanmalar, sigorta girişini öne çeker. İşte bu borçlanmaları gerçekleştiren kişinin ilk kez sigortalı olduğu tarih de geriye gider. Bu durumda fiilen ilk kez sigortalı olunan tarih değişmese de emeklilik hesabı için bu tarih değişebilir. Eğer bu tarih değiştiğinde emeklilik için gerekli şartlar da değişiyorsa, işte o zaman borçlanma ile erken emeklilik mümkün hale gelir. Örneğin yedek subay okulu sürelerini borçlanan bir kişinin sigorta girişi geri gider. Aynı şekilde doktora ve tıpta uzmanlık süresi borçlanması, avukatlık stajı borçlanması, fahri asistanlık borçlanması sigorta girişini geri götürür. Borçlanmaya konu olan gün sayısı kadar geri giden ilk kez sigortalı olunan tarihe göre yeniden emeklilik koşulları belirlenir ve eğer yaş ve prim ödeme gün sayısı fark ediyorsa erken ve daha az günle emeklilik mümkün olur. Ancak doğum borçlanması, ücretsiz izin borçlanması sigorta girişini öne çekmez ve bu nedenle de erken emeklilik imkanı sağlamaz.

Prim ödenen son 7 yıl nereden emekli olunacağını belirliyor

Emeklilikte, aylığı bağlayıp ödeyecek kurumun belirlenmesinde, sigortalıların emeklilik tarihinden geriye doğru prim veya kesenek ödenerek geçen son 7 yıllık fiili hizmet (360 x 7 = 2520 gün) süresi esas alınıyor.

Başka bir anlatımla, sigortalının son 7 yıllık fiili hizmet süresi içerisinde en fazla hangi kurumda hizmeti varsa, yani sigortalının son 7 yıllık fiili hizmet süresinin yarısından bir gün fazlası olan 1261 prim ödeme günü hangi kurumda geçmişse o kurumdan emekli olunuyor. Eğer son 7 yılda hizmet süresi eşit ise sigortalının bağlı olduğu son kurumca yaşlılık -emeklilik- aylığı bağlanıyor.

Son yedi yıl, sigortalılık süresi veya yaş şartının yerine getirildiği tarihten geriye doğru yedi yıl değil, son prim ödeme tarihinden geriye doğru fiilen prim ödenen yedi yıldır. Yani toplam prim gün sayısının son 2520 günüdür.

Yaştan emeklilik ne demek?

Yaştan emeklilik için prim ve yaş şartı var. 8 Eylül 1999’dan önce sigortalı olanlar 15 yıl sigorta, 3600 gün prim ve 5060 arasında değişen yaşı doldurduğunda yaş haddinden emekli olur.

SSK şartları:

8 Eylül 1999-1 Mayıs 2008 arası sigortalı olanlar 25 yıl sigorta, 4500 gün prim ve kadın ise 58, erkek ise 60 yaş şartını birlikte sağlamalı.

1 Mayıs 2008’den sonra sigortalı olanlar ise primini 1 Ocak 2036’ya kadar 5400 güne tamamlaması şartıyla, 63 yaşını dolduracağı tarihte emekli olabilir.

Bağ-Kur şartları:

8 Eylül 1999’dan önce sigortalı olanlar 15 tam yıl sigorta yani 5400 gün prim ve 5068 arasında değişen yaşı doldurmalı.

8 Eylül 19991 Mayıs 2008 arası sigortalı olanlar 15 tam yıl sigorta/5400 gün prim ve kadın ise 60, erkek ise 62 arasında değişen yaşı doldurmalı.

1 Mayıs 2008’den sonra sigortalı olanlar ise primini 1 Ocak 2036’ya kadar 5400 güne tamamlaması şartıyla, kadın ise 61, erkek ise 63 yaşını doldurmalı.