Matrah nedir, ne işe yarar? Matrah çeşitleri nelerdir?

Kazanç ve giderler düşüldükten sonra geriye kalan kısım olarak tanımlanan matrah içerdiği değerlere göre 2 çeşide ayrılmaktadır. Bunlardan birisi Ad valorem matrah, ikincisi ise spesifik matrahtır.

MATRAH NEDİR?

Matrah Arapça kökenli bir kelime olup vergisel bir terimdir. Tarh mastarından türemiş olan matrah, vergilendirmede tarh işlemine temel alınacak tutarı göstermektedir. Yasalar ile verginin matrahı ve tutarı belirlenmiştir.

Matrah verginin miktarını belirlemede esas alınan kazanç ve giderler düşüldükten sonra geriye kalan kısım olarak tanımlanmaktadır. Vergi mükelleflerinin kazançlarından yasaların imkan verdiği bütün giderler düşüldükten sonra vergiye tabi olan tutarı matrah göstermektedir.

MATRAH NE İŞE YARAR?

Matrah vergi borcunu hesaplamak için ve vergi yasalarına göre saptanan vergiyi hesaplamak için kullanılır. Matrah ise yasala uygun bir şekilde düzenlenmektedir. Ülkelerin kendi mevzuatına göre bu yasalar düzenlenmektedir. Matrah belirlemede yürürlükte bulunan usullerden birisi de İdare Tarafından Takdir Usulüdür.

İdare Tarafından Takdir Usulü vergi mükellefinin vergi matrahının belirlenmesi idarenin takdirine bırakılmasıdır. Bu usulde matrahın belirlenmesi idarenin takdir hakkını kullanması ile gerçekleşir. Götürü Usulü ise vergi mükellefinin matrahının yaklaşım göstermesidir. Vergi mükellefi matrahının belirlenmesinde vergilendirmeye esas olacak değer ya da miktarının tek tek belirlenmesi gibi bir durum söz konusu değildir. Burada aynı durumdaki tüm vergi mükellefleri için matrah genel olarak belirlenmektedir.

Beyan Usulü ekonomisi gelişmiş ülkelerde vatandaşların ve vergi mükelleflerinin kendi matrahlarını kendilerinin beyan etmesi şeklinde gerçekleşmektedir. Son olarak Karine Usulü vergi mükellefinin gelir ölçüsü olduğu kabul edilen çeşitli dış göstergelerden yararlanmak sürati ile vergi matrahının hesaplanmasıdır.

MATRAH ÇEŞİTLERİ NELERDİR?

Vergi mükellefinin borcunu hesaplayabilmesi için kullandığı ve vergi yasalarına göre belirlediği tabi değere matrah adı verilmektedir. Mali yılın başında matrah sıfırlanmaktadır. Matrah içerdiği değerlere göre 2 çeşide ayrılmaktadır. Bunlardan birisi Ad valorem matrah, ikincisi ise spesifik matrahtır.

Ad valorem matrah: Bu matrah çeşidinde belirli bir rakam vardır. Vergi mükellefinin belirli bir dönem i.in elde ettiği gelirden yasalar çerçevesinde indirilebilir giderlerin düşülmesinden sonra kalan kısım matrahı oluşturmaktadır. Bu matrah tutarına vergi oranı uygulaması ile vergi mükelleflerinin borcu da hesap edilmektedir. Bu işleme ise verginin tarhı adı verilmektedir.

Spesifik Matrah: Spesifik matrah vergi yasaları ile belirlenmektedir. Vergiyi doğuracak olan konu yasalar ile saptanmaktadır. Vergiye sebep olan konunun cinsi ve özelliğine göre spesifik matrah belirlenmektedir.

Vergi düzenlemeleri mali açıdan karmaşık bir özellik arz eder ve düzenlemeleri yasalar ile yapılmaktadır. Bu anlamda genellikle muhasebecilerden ve mali müşavirlerden yardım alınır. Vergi mükellefinin matrahının saptanması ilk konudur.

Her mali yıl için ödenecek olan tüm vergilerin listesi çıkarılmaktadır. Vergi matrahının hesaplanmasında düşülecek giderlerin neler olduğunun da araştırılması gerekmektedir. Bu anlamda vergi mükelleflerini uzmanlardan yardım alınması da büyük ölçüde rahatlatmaktadır. Ayrıca vergi yükümlülüğünün eksiksiz bir şekilde yerine getirilmesi de sağlanır.