Nasıl ve ne zaman emekli olabilirim?

Çalışmaya başlayan herkesin başlangıçta olmasa da sonradan en büyük isteği emekli olmaktır. Çalışma yaşamının ilk yıllarında pek önemsenmeyen emeklilik sonlara doğru en çok arzulanan ve ne zaman gerçekleşeceği merak edilen bir konu. 'Nasıl ve ne zaman emekli olabiliriz?' diyenlere Cem Kılıç Milliyet'teki köşesinden yanıt veriyor. İşte o yazı... Corona virüs nedeniyle kısa çalışmaya gidilen işyerlerinde çalışanlar ve nakdi ücret desteğinden yararlandırılmak için ücretsiz izne çıkartılanlar başta olmak üzere bütün çalışanlar için kimlerin hangi şartlarla emekli olacağını, emekli maaşının nasıl hesaplandığını ve nasıl artırılabileceğini ve Türkiye’deki emeklilerin genel durumunu bir yazı dizisi ile ele almak istedik. Bu çerçevede yazı dizimizin ilk gününde emekli olma şartları ve ‘ne zaman emekli olabilirim?’ sorusunun cevabı üzerinde duracağız. 3 ŞARTI YERİNE GETİRMEK LAZIM İşçi, memur ve kendi hesabına çalışan tüm kişiler için emeklilik hakkına kavuşabilmek temelde 3 şartın yerine getirilmesiyle mümkün olabiliyor. Bunlardan ilki sigortalılık süresinin tamamlanması. Sigortalılık süresi, sigortalının malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına bağlı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarih ile tahsis yapılması için yazılı istekte (emeklilik talebinde) bulunduğu tarih, ölen sigortalılar için de ölüm tarihi arasında geçen süre olarak dikkate alınıyor. SGK’nın kendi web sayfasında verdiği örneğe göre, “İlk defa 01/08/1982 tarihinde hizmet akdine tabi işe başlayan ve 30/09/2009 tarihinde yaşlılık aylığı bağlanması talebinde bulunan bir sigortalının sigortalılık süresi, tahsis talep tarihinden ilk defa işe başlanılan tarih çıkartılarak aşağıdaki gibi tespit olunur.” Tahsis talep tarihi = 30/09/2009, İlk işe giriş tarihi = 01/08/1982, Sigortalılık süresi = 29/1/27 (27 yıl 1 ay 29 gün) E-devlette var Emeklilik için ikinci koşul “prim ödeme gün sayısının” tamamlanmasıdır. İşe giriş tarihine göre kişilerin prim ödeme gün sayıları farklılaşmaktadır. Son olarak ve belki de en önemlisi yine işe giriş tarihine göre değişebilen belirli bir yaşın tamamlanmasıdır. İşte bu 3 koşul bir arada sağlandığında emekli olmaya hak kazanılıyor. Dolayısıyla ne zaman emekli olunacağının bilinmesinde iki tarih çok önemli: Doğum tarihi ve ilk kez sigortalı olunan tarih. Ayrıca prim ödeme gün sayısının da bilinmesi gerekiyor. Prim gün sayınızı e-devlet üzerinden alınabilecek hizmet dökümü sayesinde kolaylıkla öğrenebilirsiniz. Hemen ifade etmekte fayda var; emeklilikte belirli bir yaşın tamamlanması şartı doğum tarihine göre şekillendiği için doğum tarihini özellikle gün, ay ve yıl olarak emeklilik hesabında kullanmamız gerekiyor. İlk kez sigortalı olunan tarih sigortalı olunan süreyi ve hangi şartlara tabi olunduğunu belirlemesi açısından önemli bir tarih. Prim ödeme gün sayısı ise emekli maaşını belirleyen çok önemli bir unsur. Dolayısıyla bu 3 tarih emeklilikte çok şeyi belirliyor. İLK KEZ SİGORTALI OLUNAN TARİH ÖNEMLİ Emeklilik için gerekli 3 koşulun kimler için nasıl uygulanacağı konusu ise farklılık gösteriyor. Emeklilik şartlarında 4-a’lılar yani eski adıyla SSK’lılar için çok önemli iki tarih söz konusu: 8 Eylül 1999 ve 30 Nisan 2008. Bu tarihten önceki ve sonraki sigortalılık giriş tarihleri emeklilik şartlarında önemli farklılıklar yaratabiliyor. Örneğin 8 Eylül 1999 tarihinde ilk kez sigortalı olan bir kişi emekli olabilmek için kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurmuş ve 7000 gün prim ödemek zorunda. Buna karşılık 7 Eylül 1999 tarihinde ilk kez sigortalı olan bir kişi, kadın ise 56, erkek ise 58 yaşını doldurduğunda ve 5975 gün prim ödemiş olduğunda emekli olabiliyor. Dolayısıyla emekli olma şartlarında en önemli husus, ilk kez sigortalı olunan tarih. Neler etkiliyor? Yazı dizimizdeki tablodan yararlanarak kendi emeklilik tarihinizi bulmanız mümkün. Ancak bu tablodaki bilgiler dışında doğum borçlanması, askerlik borçlanması, malullük ve yıpranma payı gibi bazı hususlar emeklilik tarihini etkiliyor. Bu nedenle emeklilik yaşı ve emeklilik tarihini kişilerin kendi bilgileri üzerinden hesaplamakta fayda var. Bunun için de SGK’nın internet üzerinden çalışan bir uygulaması size yardımcı olabilir. Bu uygulama ile erken yaşlanma, malullük, askerlik borçlanması ve birkaç sigorta kurumuna bağlı geçirilen süreler gibi tüm detaylar girilerek emekli olunacak tarih hesaplanabiliyor: http://uyg.sgk.gov.tr/nezaman/ Prim ödenen son 7 yıl nereden emekli olunacağını belirler Emeklilikte, aylığı bağlayıp ödeyecek kurumun belirlenmesinde, sigortalıların emeklilik tarihinden geriye doğru prim veya kesenek ödenerek geçen son 7 yıllık fiili hizmet (360 x 7 = 2520 gün) süresi esas alınıyor. Başka bir anlatımla, sigortalının son 7 yıllık fiili hizmet süresi içerisinde en fazla hangi kurumda hizmeti varsa, yani sigortalının son 7 yıllık fiili hizmet süresinin yarısından bir gün fazlası olan 1261 prim ödeme günü hangi kurumda geçmişse o kurumdan emekli olunuyor. Eğer son 7 yılda hizmet süresi eşit ise sigortalının bağlı olduğu son kurumca yaşlılık - emeklilik - aylığı bağlanıyor. Örneğin, sigortalının hem SSK hem Bağ - Kur statüsünde prim ödemesi varsa, son yedi yıllık fiili prim ödeme süresi içinde en fazla SSK statüsünden prim ödemişse SSK statüsünden, en fazla Bağ - Kur statüsünden prim ödemesi varsa Bağ - Kur statüsünden emekli aylığı bağlanıyor. Primleri eşit ise son sigortalılığı hangi statüde ise o statüden emekli aylığı bağlanıyor. Son yedi yıl, sigortalılık süresi veya yaş şartının yerine getirildiği tarihten geriye doğru yedi yıl değil, son prim ödeme tarihinden geriye doğru fiilen prim ödenen yedi yıldır. Diğer bir deyişle, toplam prim gün sayısının son 2520 günüdür. Bu konu çalışanlar tarafından bilinmediği için, emeklilik döneminde kötü sürprizlerle karşılaşanlar olabiliyor. Bu nedenle konunun tüm çalışanlarca, özellikle emeklilik tarihi yaklaşanlar bakımından bilinmesinde fayda var. Yaştan emeklilik nasıl gerçekleşir? SSK şartlarından emeklilikte yaş haddiyle emekli olma koşulları şu şekilde sıralanır: Sigorta başlangıç tarihi, prim sayısı ve kişinin belli bir yaşı tamamlaması. Bu üç koşul bir araya geldiğinde emekli olabilirsiniz. 8 Eylül 1999’dan önce sigortalı olanlar 15 yıl sigorta, 3600 gün prim ve 5060 arasında değişen yaşı doldurduğunda yaş haddinden emekli olabilir. 8 Eylül 1999 - 1 Mayıs 2008 arası sigortalı olanlar 25 yıl sigorta, 4500 gün prim ve kadın ise 58, erkek ise 60 yaş şartını birlikte sağladıkları tarihte emekli olabiliyor. 1 Mayıs 2008’den sonra sigortalı olanlar ise primini 1 Ocak 2036’ya kadar 5400 güne tamamlaması şartıyla, 63 yaşını dolduracağı tarihte emekli olabiliyor. 5400 gün koşulu da bir kademeye tabi ve 4600 günden başlayan kademe her yıl için 100 gün artışla 5400 günde sabitleniyor. Bu yolla SSK ve Bağ-Kur sigortalıları da aynı prim gününe tabi tutuluyor. Bağ-Kur’da nasıl? Bağ -Kur şartlarından emeklilikte yaş haddiyle emekli olma koşulları şu şekilde sıralanır: 8 Eylül 1999’dan önce sigortalı olanlar 15 tam yıl sigorta yani 5400 gün prim ve 5068 arasında değişen yaşı doldurduğunda yaş haddinden emekli olabilir. 8 Eylül 1999 - 1 Mayıs 2008 arası sigortalı olanlar 15 tam yıl sigorta/5400 gün prim ve kadın ise 60, erkek ise 62 arasında değişen yaşı doldurduğunda yaş haddinden emekli olabilir. 1 Mayıs 2008’den sonra sigortalı olanlar ise primini 1 Ocak 2036’ya kadar 5400 güne tamamlaması şartıyla, kadın ise 61, erkek ise 63 yaşını dolduracağı tarihte emekli olabiliyor.