İşsizlik maaşı, kısa çalışma ödeneği, tazminat ve emeklilik hesaplama! İşte bilmeniz gerekenler...
Milyonlarca çalışan özellikle corona virüs sürecinde haklarını, izinlerini, işten çıkarılma durumunda neler yapabileceğini merak ediyor. Pek çok kişi "İşsizlik maaşı nasıl alırım? Ücretsiz izindeyim maaş alacak mıyım? Kısa Çalışma ödeneğini kimler alıyor? Tazminat hesaplaması yapılırken nelere dikkat etmeliyim? Ne zaman emekli olabilirim? sorularını araştırıyor. İşsizlik maaşı, kısa çalışma ödeneği, tazminat ve emeklilik hesaplama ile ilgili haklarınızı bilmek ve hak kaybına uğramamak için merak edilen tüm bu soruların cevapları haberimizde...
İşte İşsizlik maaşı, kısa çalışma ödeneği, tazminat ve emeklilik hesaplama ile ilgili bilmeniz gerekenler...
GENEL SAĞLIK SİGORTASI EMEKLİLİK HESAPLAMASINDA KULLANILABİLİR Mİ?
Bir süredir çalışmıyorum. Bu arada hastaneden yararlanabilmek için Genel Sağlık Sigortası ödüyorum, emeklilik hakkım var mı? Bu primler emeklilik hesaplamasında kullanılabilir mi? Sadece sağlık primi ödüyorsanız yani emekli değilseniz, herhangi bir işte çalışmıyor, ticari veya tarımsal faaliyette bulunmuyor, isteğe bağlı sigorta ödemiyor ve işsizlik sigortası parası almıyorsanız zorunlu genel sağlık sigortası primi ödüyorsunuz demektir. Zorunlu GSS primi ödeyenler sağlık yardımı alabilir ancak ödenen bu primlerle emekli olamaz. Yani zorunlu olarak GSS ödeyenlerin ödedikleri sağlık primleri emeklilikte geçerli değildir. Emekli olabilmek için yukarıda saydığım faaliyetlerden birisi ile ilgili prim ödenmesi gerekmektedir.
MAAŞIN ELDEN ÖDENMESİ İŞÇİYE İŞ AKDİNİ FESH ETME HAKKI VERİR Mİ?
Bir şirkette iki yıldır çalışıyorum. Maaşım asgari ücretten çok daha yüksek ancak asgari ücretten gösteriliyor, üstü zarfla elden veriliyor. İşverenin bu şekilde yapması işçiye iş akdini fesh etme hakkı veriyor mu? Önce son sorunuzdan başlayarak cevaplayalım. Benim 'gizli kayıtdışılık' dediğim bu uygulama maalesef azalsa da hala devam ediyor. Birçok firma işçilerinin maaşlarını devletten gizleyerek asgari ücret olarak bildiriyor. Bu şekilde devletten vergi ve prim kaçırılırken çalışanının da geleceği karartılıyor. Çünkü sizin maaşınızın düşük bildirilmesi ileride alacağınız tazminattan emekli maaşına kadar her türlü ödemeyi de düşürüyor. Bunun yasalar nezdinde idari para cezaları olduğu kadar hapis cezası da var. Çünkü burada evrakta sahtecilik ve hile de yapılıyor. Bu yüzden bu tür uygulamalara razı olmamak lazım. İlgili kurumların da denetimlerini sıklaştırması gerekiyor. İşverenler vergi ve prim yükü yüzünden bu uygulamayı seçtiklerini söylese de birçok teşvik ile bu yükler azaltılıyor. O yüzden bu 'hırsızlığı' yapmak hem kanunen hem de vicdanen doğru değil. Gelelim diğer sorunuza. İş Kanunu'na göre, işveren işçinin ücretini kanun ve sözleşme hükümlerine göre hesap edip ödemezse işçi iş sözleşmesini bildirimsiz olarak fesh edebilir ve işverenden tazminat talep edebilir. Ayrıca işveren vergi ve sigorta primi kaybına sebebiyet verdiği için de devlet tarafından cezalandırılır. Bunun için size elden ücret ödendiğini ispatlamanız gerekir. Bunu ispatlayamazsanız iş sözleşmenizi fesh edip tazminatınızı alamazsınız.
İŞÇİ FAZLA MESAİ YAPMAK ZORUNDA MI?
Fazla mesai yaptığımızda mesai ücretlerimizi zamanında alamıyoruz. Mesaiye kalmayınca işten çıkartılmakla tehdit ediliyoruz. Fazla mesai yapmak zorunda mıyız? Bu konuda ne yapmamız gerekiyor? İş Kanunu'na göre, işçinin yazılı onayı olmadan işveren işçiye fazla mesai yaptıramaz. Fazla mesai onayı her yıl için ayrı alınır. İşçi onay vermişse o yıl için fazla çalışma yapmak zorundadır. Fazla çalışma yıllık 270 saatten fazla olamaz. Yine İş Kanunu'na göre ücretlerin ve fazla çalışma ücretlerinin en geç ayda bir ödenmesi zorunludur. Ücretleriniz zamanında ödenmiyor ise Çalışma Bakanlığı'na bununla ilgili şikayette bulunabilirsiniz ya da iş sözleşmenizi haklı nedenle fesh ederek kıdem tazminatı alabilirsiniz.
İKİ İŞTE AYNI ANDA ÇALIŞMAK YASAK MI? İKİ YERDEN SİGORTA PRİMİNİN YATIRILMASI SORUN OLUR MU?
Şu anda bir işyerinde çalışıyorum. Aynı anda ikinci bir işte çalışmam yasal olur mu? İkinci işte çalışmak yasak mı? Adıma iki yerden sigorta primi yatsa sakıncası var mı? İş sözleşmesinde başka bir işte çalışma yasağı yoksa veya işveren işçinin başka bir işte çalışmasına izin vermiş ise işçi başka bir işte de çalışabilir. Adınıza iki yerden prim yatmasında SGK açısından sakınca yok. Ancak işverenin ikinci işinizi yapmanıza izin vermesi gerekir. Böyle bir izni yoksa işveren bunu öğrendikten itibaren 6 iş günü içinde işçinin iş sözleşmesini tazminatsız olarak sona erdirebilir. Yasal olarak ikinci işte çalışmanın ya da iki yerden prim yatmasının sakıncası yok ama işverenin izni gerekir.
İŞE YENİ BAŞLAYANIN SİGORTASI NE ZAMAN YAPILMALI? UZUN SÜRE SİGORTASIZ ÇALIŞAN İŞÇİNİN TAZMİNAT HAKKI VAR MI?
İş yerinde çalışmaya başladığım halde sigortamı hemen göstermediler ve epey bir süre sigortasız çalıştım. İşten ayrıldığımda o sigortasız geçen günlerin tazminatını da alabilir miyim? İş sözleşmenizin kıdem tazminatını almanızı gerektirecek sebeplerden biri ile sona ermesi halinde kıdem tazminatına hak kazanabilirsiniz. Tazminatınız hesaplanırken sigortalı çalışmış olduğunuz süreler dikkate alınır. Ancak önce arabulucuya başvurup, sonuç alınamazsa iş mahkemesine hizmet tespit davası açıp kazanmanız durumunda işe girişiniz geriye çekilir ve hem sigortasız çalışmış olduğunuz sürenin sigorta sürelerini hem de tazminat süresini kazanırsınız. Aksi durumda sigortasız geçen sürelerin tazminatını alamazsınız.
BORÇLANMA YAPARAK EMEKLİLİK TARİHİNİ ÖNE ÇEKMEK MÜMKÜN MÜ?
15.10.1992 tarihinde sigortalı oldum. Sigortan önce askerlik yaptım. Prim günüm 6300, borçlanma yaparak emeklilik tarihini geriye çekebilir miyim? 1969 doğumluyum. Sigorta girişi askerden sonra olanlar borçlanma yapıp ödeyerek emeklilik yaşını bir yaş geriye çekebilir. Normal şartlarda 25 yıl, 53 yaş ve 5600 prim gün şartlarına tabisiniz. 16.5 aylık askerlik borçlanarak 52 yaş ve 5525 prim gün şartlarına tabi olabilirsiniz. Yaşınızın dolacağı 2021 yılında 1 yıl erken emekli olabilirsiniz.