EYT’lilerin emekli maaşları için üç formül! Yüksek aylık ve...
Milyonlarca kişinin gözü kulağı EYT ile ilgili gelecek habere çevrildi. Emeklilik için yaşa takılanlar yeni düzenlemeyi beklerken maaş hesapları da yapılmaya başlandı. EYT kapsamındakilerin emekli maaşları üç ayrı dönem için ayrı ayrı hesaplanıyor. Kamu personeli için ek gösterge çalışması başlatan hükümet bir taraftan da EYT için formül arıyor. AK Parti grubu emeklilikte yaşa takılanlar için mutfak çalışması yaparken, 8 Eylül 1999 öncesi çalışması olup emekli olmayan herkesin dâhil olduğu EYT'lilere ilişkin çözüm, model önerileri üzerinde çalışıyor. Açıklamalar da peş peşe geliyor.
EYT'liler yani 9 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olanlar, emeklilik düzenlemesini heyecanla bekliyor. Emeklilik için yıl ve prim şartlarını tamamlayıp yaş şartını bekleyen EYT'liler, bu düzenlemeyle emeklilik imkanına kavuşabilecek.
Bu kapsamda olanlar yani 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olanların emeklilik zamanlarında maaşları için üç ayrı hesaplama yapılıyor. Yeni Asır'dan Faruk Erdem'in yazısına göre daha sonra üç ayrı hesap yapılıp birleştiriliyor. Maaşı belirlerken uygulanan formül aynı olsa da, kişilerin çalışma şartları, iş yerlerinin durumu, aylık kazançları, çalışma süreleri, hatta işe ara verip vermemiş olmaları bile maaşı etkiliyor. Dolayısıyla herkese göre ayrı maaşlar çıkıyor. Hatta aynı işyerinde aynı şartlarda çalışmış, ama farklı tarihlerde emekli olmuş kişilerin bile maaşları arasında değişiklikler olabiliyor. En basit şekliyle anlatmaya çalışırsak formül şöyle: Emekli maaşı= Ortalama aylık kazanç X Aylık bağlama oranı. Aylık bağlama oranını ise gün sayısı, yani prim ödediğiniz süre belirliyor.
UYGULANAN FORMÜLLER
Yukarıda söylediğimiz gibi üç ayrı formül uygulanıyor:
1999'A KADAR SÜRE: Aylık bağlama oranı, 25 yıl sigortalılık süresi (9.000 gün) için yüzde 76 olarak uygulanıyor. 3.600 gün için ise yüzde 70 olarak alınıyor.
1999-2008 ARASI: Bu dönemde sistem değiştiriliyor ve 25 yıl için oran yüzde 65'e çekiliyor.
EKİM 2008 SONRASI: Sosyal güvenliğin bir çatı altına toplanması ile 25 yıl için aylık bağlama oranı yüzde 50'ye kadar iniyor. Emeklilik için yaşı beklerken çalışmaya devam etmek prim sayısını artırırken, eğer kazançlar da yüksekten yatıyorsa emekli maaşını artıran bir etkiyle sahip oluyor. Prim günü ile yaş arasındaki fark özellikle 2000 ve 2008 sonrası sigortalı olanlarda daha da açıldı.
Bir örnek: Ahmet bey 21 yaşındayken 1988 yılında ilk kez sigortalı oldu. Ahmet beyin emekli olması için 25 yıllık sigortalılık süresi dışında 5.450 gün prim ödemesi gerekiyor. Yaş şartı ise 51. Ahmet bey 5.450 günü 15 yıl çalışarak doldurduğunda yaşı ancak 36 olacak. Dolayısıyla 51 yaşına kadar, 15 yıllık bir süresi daha bulunuyor. Bu süreyi bekleyerek de geçirebilir. Ama çalışarak geçirirse aylık bağlama oranını artırabileceği gibi yüksek kazançla maaşını da yükseltebilecek.
MAAŞ NASIL YÜKSELİR?
Emekli maaşını yükselten en önemli unsur sizin aylık prime esas kazancınız. Yani işyerinde sizin için belirlenen brüt maaş oluyor. Maaşınız ne kadar yüksekse, sizin için yatırılan prim miktarı da o kadar artıyor. Dolayısıyla birikiminiz yükseliyor ve bu maaşı etkiliyor. Asgari ücretten çalışan birisi ile tavandan maaş alan birisi emekli olduğunda aralarında ciddi maaş farkı oluşuyor. Prim günlerinizin fazla olması da bir
başka etki. Yüksek kazançtan çok prim günü maaşı artırıcı etki ediyor. Düşük maaştan çok prim günü maaşınızın fazla artmasını engelliyor.
EKSİLEN-ARTAN AYLIK
Emeklilik primi dolduktan sonra yaşı bekleyenler için böyle bir tehlike bulunuyor. Yani siz eğer asgari ücretten çalışıyorsanız, ya da maaşınız asgari ücretten gösteriliyorsa, (Biliyorsunuz bazı işverenler bu tür hilelere başvuruyor) çalıştığınız her yıl için ileride emekli maaşınızın yükselmesi de önlenmiş oluyor.
TÜM KAZANÇLAR ETKİLİ
Yukarıda emekli maaşınız hesaplanırken ortalama kazancınızın aylık bağlama oranıyla çarpılması formülünden bahsetmiştik.Burada ortalama kazancınız sizin bu güne kadar yaptığınız tüm çalışmalarda elde ettiğiniz kazançlar, yani aldığınız maaşlarla belirleniyor. Yani SSK, Bağ-Kur ya da Emekli Sandığı'na bildirilen prime esas kazançlarınız dikkate alınıyor.Tabi burada akla gelen 20 yıl önceki maaşların bugünkü para değeriyle bir kıymetinin olmadığı.Haklısınız. Özellikle paradan 6 sıfır atılması ile bu hesaplamalarda da değişiklikler yapılıyor.SGK büyüme ve enflasyon gibi verileri kullanarak burada bir güncelleme yapıyor. Dolayısıyla yıllar önce aldığınız, ancak şimdi komik denilebilecek rakamlara gelen maaşlarınız bugünkü şartlara uyarlanıyor ve hesaplamalar bunun üzerinden yapılarak bir ortalama bulunuyor.
EMEKLİLİKTE YAŞA NASIL TAKILDILAR?
8 Eylül 1999 tarihinden önce kadın 20; erkek 25 yıl sigortalılık ve 5000 gün prim koşulunu yerine getirerek emekli olabiliyordu. 8 Eylül 1999 tarihinde 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu ile emeklilik yaşı kademeli olarak kadınlarda 58, erkeklerde 60’a çıkartıldı. 2008 yılında yapılan ikinci değişiklikle de emeklilik yaşı 2036’dan itibaren yeniden kademeli olarak artırılarak kadın ve erkeklerde 2048 yılında 65’te eşitlenecek.
EYT'LİLER NE İSTİYOR
8 Eylül 1999'da kadınlar için 20, erkekler için 25 yıllık sigortalılık süresi ve 5 bin günlük prim ödeme gün sayısı olan emeklilik koşulları değişti. Bu tarihten önce işe giren kadınlar için 40-58 ile erkekler 44-60 yaş arasında değişen kademeli geçiş süresi geldi. Bu tarihten sonra işe girenler için de emeklilik yaşı kadınlarda 58, erkeklerde 60'a, prim gün sayısı da 7 bine çıktı. EYT kapsamında olanlar 1999'daki değişikliğin geçmişe dönük uygulanmasına son verilmesi ve 1999'dan önce işe başlayanların prim gün sayılarını doldurduğunda yaş şartını beklemeden emekli olmayı talep ediyor.
EYT'DE MASADA HANGİ FORMÜLLER VAR
Yıpranma hakkı olmayan ağır işlerde çalışanlara, emekliliğine 3-4 yılı kalanlara her yıl için yüzde 4-5 gibi bir oranda kesinti yapılarak erken emeklilik sağlanması, 50 yaş ve üstü çalışanlara iş imkanı için vergi, prim teşviki sağlanması, 9 bin gününü dolduran her 360 gün karşılığı dörtte birinin yaştan düşülmesi formüllerinin her biri teknik olarak değerlendiriliyor.
PRİM TAMAMLA MODELİ NEDİR?
Prim tamamlama da EYT çalışmalarında konuşulan başlıklardan biri. Buna göre, Eylül 1999'dan önce işe girenler için ilk sigortalı oldukları tarihe göre 5 bin ile 5 bin 975 prim günü isteniyor. Bunu tamamlayanların yaşı dikkate alınmadan böylece emeklilik imkanı doğuyor.
EYT DÜZENLEMESİ 1999 YILINDAN SONRA İŞE BAŞLAYANLARI KAPSAR MI?
Sigorta başlangıç tarihi 1999 veya sonrasında olanlar için şu anda geçerli olan emeklilik koşulları değişmeyecek. EYT ile ilgili düzenlemenin bu tarihten önce sigorta başlangıcı olan yaş şartı dışındaki emeklilik şartlarını tamamlayanların yararlanması bekleniyor.
EYT KAÇ KİŞİYİ DOĞRUDAN İLGİNDİRİYOR?
Emekli olmak için "Belirli yaşın doldurulması, hizmet süresi ya da prim gün sayısı" şartlarından herhangi birini tamamlamayan vatandaşların sayısı yaklaşık 1 milyon 800 bini buluyor. Bunlardan ikisini tamamlayanların sayısı ise 5 milyonun üzerinde. Bu kriterlerden herhangi birini ya da ikisini birden taşımayanların sayısı da 6.5 milyonu geçmiş durumda.
AÇIKLAMLAR PEŞ PEŞE GELİYOR
AK Parti Grup Başkanvekili Emin Akbaşoğlu'nun EYT ile ilgili "Daha önce zikredilen kadrolarla ilgili geniş bir çalışma yapılıyor. Bu konuda paydaşlarla birlikte 2 toplantı gerçekleştirildi. Bu, bir yasal çerçeveye, teklife dönüştürülmek için genel kurulumuza gelecek. 3600 ek göstergeyi polislerimize mutlaka vereceğiz. Bununla beraber sözleşmeli personelimizin durumu ele alınacak ve sonra da EYT'li kardeşlerimizin durumu ele alınacak ve 2022 yılı içinde kamuoyuyla paylaşılacak.
KURTULMUŞ'TAN DA ÖNEMLİ AÇIKLAMA GELDİ!
AK Parti Genel Başkanvekili Numan Kurtulmuş da EYT'liler ile ilgili şunları söyledi:Milletin konuştuğu, talep ettiği, beklentilerinin tamamını masaya yatırırız. Bunların tamamıyla ilgili çalışmalarımızı öteden beri sürdürürüz. Milletin gündeminde olup da bizim gündemimizde olmayan hiçbir konu yoktur. Ancak devlet yönetiminde bir şeyi talep etmek başka bir şey, onu gerçekleştirebilmek başka bir şeydir. Taleplerin gerçekleştirilebilmesi için de eldeki imkanlar, fırsatlar, öncelikler çerçevesinde bu değerlendirmeler yapılır. Yaparken de milletin hayrına olacak şekilde sonuçlar alabilmek için gayret sarf edilir. Bundan milletimiz emin olsun bu konu epeydir bakanlığın da gündemindedir. Bu konuyu yeterince biliyoruz ve çalıştık. İnşallah milletin hayrına sonuçlanmasını ümit ederiz.
EYT PROGRAMDA VAR MI?
Bakan Vedat Bilgin, emeklilikte yaşa takılanlarla (EYT) ilgili EYT sorununun farkında olduklarını, bakanlığın her konu gibi bunun da üzerinde çalıştığını ifade etti. Bilgin, “Önümüzdeki çalışma programları içinde bunlar var. Aşama aşama sorunları çözüyoruz. Öncelikli sorunlarımız emeklilerimizin durumu, 3600 ek gösterge, sözleşmeli personel” demişti.
