Emekli maaşı düşer, geç emekli olursunuz! 5 yıl içinde...

Emeklilik ile ilgili milyonları ilgilendiren önemli açıklama. Emekli olunacak tarih gecikiyor bunun yanı sıra daha az emekli maaşı alınıyor. 5 yıl süresi var. Bu süreye çok dikkat edilmesi gerekiyor. Sigortasız çalışan kişiler emekliliklerini öne çekebilir. 5 yıllık hak düşürücü süre içinde hizmet tespit davasının açılması gerekiyor. Dava olumlu sonuçlanırsa sigorta süreleri emeklilik yaşından düşülüyor. Sigortasız çalıştırılan bazı durumlarda ise 5 yıllık hak düşürücü süre uygulanmıyor. Yani 5 yılı geçse de bu dava açılabiliyor.

EMEKLİLİK TARİHİNİ ÖNE ÇEKER

1995 yılında sigortalı olmama rağmen aslen 1990 yılından beri ailemizin çeşitli işlerinde çalıştık. Annem, 1990 yılından itibaren ödediği BAĞKUR primleri ile emekli oldu. İşlerimiz genellikle annemizin üzerineydi. Bu çalışmalarımızı nasıl ispatlarız ve emeklilik süremizi erkene çekebiliriz? Dava açmamız gerekecektir muhtemelen. Annemize bu davayı açmamızın engeli var mı? O dönemde çalıştığımızı kanıtlayacak birçok fotoğraf vb mevcut. Gerekirse şahitler de mevcut. Bunun için bir avukat ile görüşmeden önce sizden fikir almak istedim. Faydası olacak mıdır?

Benim durumum yine fena değil, ancak kardeşim son emeklilik yasasından çok kötü etkilendi ve bu sebeple 65 yaşa kadar beklemek durumunda. Aslında yasa öncesi çalışmaya başlamıştı. Onu ispat etse 7-8 yıl önce emekli olabilecek belki. Bu konudaki fikir ve tavsiyelerinizi istirham ediyorum. (Alper A.)

Aile işletmesinde veya başka bir işyerinde sigortasız çalıştırılanlar beş yıllık hak düşürücü süre içinde “hizmet tespit davası” açabilirler. Bu genel kural. Bunun yanı sıra, sigortasız çalıştırıldığı işyerinde hemen sonrasında sigortalı çalıştırılan kişiler de bazı durumlarda 5 yıllık hak düşürücü süre dikkate alınmadan dava açma hakkına sahipler. Bir işyerinde önce sigortasız çalıştırılıp sonradan sigortası yaptırılan kişiler “kesintisiz” çalışmaları halinde, işyerinden en son ayrıldıktan sonraki beş yıllık süreyi aşmamak kaydıyla dava açabilirler.

Diğer taraftan, her ne kadar sigorta kaydı görünmese de işveren o işçiyle ilgili SSK veya SGK’ya işe giriş bildirgesi, aylık sigorta primleri bildirgesi, dört aylık sigorta primleri bordrosu, sigortalı hesap fişi gibi belgelerden birini vermiş ise o durumda da 5 yıllık hak düşürücü süre uygulanmaz. Bu kişi hizmet tespiti davası açabilir.

Annenize ait işyerinde sonradan sigortalı çalışmaya başlamış iseniz ve bu işyerinde en az 2016 yılına kadar çalışmışsanız bu yılın sonuna kadar dava açabilirsiniz, aksi takdirde açamazsınız.

Bu koşulların varlığı halinde dava açıp kazanırsanız, 18 yaş öncesindeki sigortalılık süreniz emeklilik koşullarınızı değiştirir, işe başladığınız tarihteki kademeli yaş ve prim gününe göre emekli olursunuz. Yani emeklilik yaşınız öne çekilir.

Hizmet tespiti davasının çalışan lehine sonuçlanması durumunda SGK’nın uğradığı prim kaybı, işverenden, yani bu durumda annenizden faiziyle birlikte alınır.

SGK'YA BAŞVURULURSA YENİDEN ÖLÜM AYLIĞI BAĞLANIR

Yetim aylığı alan bir üniversite öğrencisiyim. Bu dönem harç borcundan dolayı kayıt yenileyemedim. Maaşım kesildi. Önümüzdeki dönem kayıt yenilersem tekrar bağlanır mı? (İsmi saklı)

Üniversite öğrencisi erkek çocuklar, öğrenimlerine devam etmeleri şartıyla 25 yaşını dolduruncaya kadar ölüm aylığı alabilirler. Üniversite öğrencilerinin bu haktan yararlanabilmesi için azami öğrenim süresini aşmamaları gerekir. Azami öğrenim süresi 2 yıllık ön lisansta 4 yıl, 4 yıllık lisans öğreniminde ise 7 yıldır. Bu süre 5 yıllık fakültelerde 8 yıl, 6 yıllık fakültede ise 9 yılı aşamaz.

Üniversitede kaydı silinen veya kaydını yenilemeyen öğrencilerin ölüm aylığı, kaydın silindiği tarihi izleyen aydan itibaren kesilir.

Öğrenciler kayıt dondurduklarında, dondurulan süreleri azami öğrenim sürelerine ilave edilir. Kaydını yeniledikten sonra herhangi bir nedenle donduranların öğrencilik hakları devam ettiğinden, dönem sonuna kadar ölüm aylığı ödenir. Ancak, kaydını yenilemeden donduran öğrencilere ölüm aylığı bağlanmaz, bağlanmış aylıkları kesilir. Kaydını donduracak öğrencilerin ölüm aylığının kesilmemesi için kayıt dondurmadan önce mutlaka kayıtlarını yenilemeleri gerekir.

Kaydını yenilemediği için ölüm aylığı kesilenler ise ertesi dönem kayıtlarını yenilediklerinde öğrenim belgeleriyle birlikte SGK’ya başvurduklarında yeniden ölüm aylığı bağlanır.

EMEKLİLİK DİLEKÇESİ

22 Şubat 2021 tarihinde 4/c kapsamında emekliliğe hak kazanıyorum. 1 Şubat 2021 tarihinde bir firma ile 4/a kapsamında işe başlayacağım. Emeklilik dilekçemi gelecek hafta göndereceğim? Firma sigorta girişimi SGDP kapsamında mı yapmalı? Yoksa firma önce girişimi yapıp 22 Şubat’ta da çıkışımı verdikten sonra mı emeklilik dilekçesi vermeliyim? (Atilla B.)

Anladığım kadarıyla şu an fiilen çalışmıyorsunuz. Emeklilik için gerekli yaş koşulunu 22 Şubat’ta doldurduğunuza göre, emeklilik dilekçesini de bu tarihten sonra SGK Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü Kamu Görevlileri Emeklilik Daire Başkanlığına vermelisiniz. Başvurunuzu e-Devlet üzerinden de yapabilirsiniz. 22 Şubat – 14 Mart tarihleri arasında dilekçe verdiğinizde 15 Mart’tan itibaren emekli aylığı bağlanır.

İşvereniniz, 1 Şubat’ta normal çalışan olarak sigorta girişinizi yapmalı. 14 Mart’ta işten çıkış, 15 Mart’ta ise sosyal güvenlik destek primine (SGDP) tabi olarak yeniden işe giriş işlemini gerçekleştirmeli. Dilekçe verme tarihiniz değil, emekli aylığının bağlandığı tarih önemlidir.

İŞVEREN TEKRAR KISA ÇALIŞMADA GÖSTERİRSE, YENİDEN DÖNÜLEBİLİR

12.09.2020 tarihli ‘’kısa çalışmaya dönüş yolu açık’’ yazınıza istinaden yazıyorum. Pandemi sebebiyle Nisan 2020 tarihinde iş veren tarafından kısa çalışmaya ayrıldım. Nisan ayında 23 gün, Mayıs ayında 30 gün ve Haziran ayında da 7 gün olmak üzere toplam 60 gün kısa çalışma ödeneği aldım. Daha sonra tekrar normal çalışmaya geçtim ve kısa çalışma ödeneği sonlandırıldı. Aralık ayında karantina kapsamında yeniden kapanmalar başlayınca bu kez ücretsiz izne ayırdılar. İşveren, İŞKUR il müdürlüğünden aldığı bilgiye istinaden tekrar kısa çalışma ödeneği hakkımız olmadığı için ücretsiz izne çıkardığını söyledi.

İŞKUR il müdürlüğüne yazıyla başvuruma verilen cevapta, işverenin KÇÖ başvurusu olmadığı belirtildi. Bu cevaptan 1-2 gün sonra da maaş hesabıma ‘’nakdi ücret desteği’’ açıklamalı bir para yattı. Önceden yatanlarda KÇÖ yazıyordu. İşverene İŞKUR’dan aldığım yazıyı gösterdiğimde, İŞKUR’dan kendilerine, ikinci kez kısa çalışma ödeneği almada yasal engel olduğu, diğer personele de aynı uygulamanın yapıldığını, başka firmaların da bu şekilde uygulama yaptığını belirtti. Gördüğüm kadarıyla ortada işverenden İŞKUR personeline kadar bir iş bilmezlik, bilgisizlik ve aymazlık mevcut. Eminim benim gibi birçok kişi mağdur edildi. Konuyu tekrardan dile getirmeniz ümidiyle. (İsmi saklı)

Koronavirüs vakalarının sonbaharda yeniden artmaya başlaması üzerine birçok sektörde yeniden kısa çalışma ihtiyacı ortaya çıktı. Daha önce İŞKUR’a yapılan başvuruda ismi bildirilen işçiler için ayrıca yeni başvuru yapılmasına gerek kalmadan tekrar kısa çalışma uygulamasına dönülmesinin önünde bir engel bulunmuyor. Sizin gibi mağdur olduğunu bildiren başka çalışanlar da oldu.

Sadece temmuz ayına kadar başvuru yapmamış olan işverenler ile yeni işe alınan çalışanlar kısa çalışma ödeneği alamıyorlardı. O konuda da sonradan yasa değişikliği yapıldı. Aralık ayının sonuna kadar yeni başvuru hakkı tanındı.

İşvereninizin gerçekten kurumdan bilgi talebinde bulunup bulunmadığını bilemeyiz ama keşke sizin gibi yazılı bilgi talep etseymiş.

İşvereniniz sizi tekrar kısa çalışmada gösterebilir, böylece yeniden kısa çalışma ödeneğine dönebilirsiniz.

NE ZAMAN EMEKLİ OLUNUR?

Tarım BAĞ-KUR’lusu dayımın emekli olabilmesi için bir çaba içindeyim. Doğum tarihi 06.05.1964. İlk SSK girişi 01.12.1989. Ancak sonra esnaf BAĞ-KUR’lu ve tarım BAĞ-KUR’lu olarak çalıştı. Askerlik başlangıç tarihi 01.07.1984 ve 540 gün askerlik süresi var. Toplam 5640 prim günü bulunuyor.

SGK’dan aldığı bilgiye göre, prim borçlarını yapılandırıp ödediğinde 2022 Mayıs ayında emekli olabilecek. Askerlik borçlanması yapsa dahi 58 yaşı beklemesi gerektiğini söylemişler. İnternet ortamında araştırma yaptığımda askerlik borçlanması yapınca sigorta giriş tarihinin askerlik başlangıç tarihi olacağı yazıyor bazı kaynaklarda. Bu durumda 2002 yılında çıkan kanundaki çizelgeye göre 2021 mayıs ayında 57 yaşında emekli olması gerekiyor. Konu ile ilgili net bilgi verebilir misiniz? (Ercan K.)

Askerlik borçlanması, sigortalı çalışmaya askerlikten sonra başlayanlar için sigorta başlangıç tarihini borçlanma süresi kadar öne çeker. Askerlik borçlanması yaptığında 1 Aralık 1989 tarihinden 540 gün öne çekilir.

Ancak, dayınız BAĞ-KUR’a tabi. BAĞ-KUR’lular normalde 9000 prim günü ile emekli olabilir. Dayınızın 9000 gününü doldurabilmesi için on yıl daha çalışması gerekir.

BAĞ-KUR’lular eksik prim günüyle ise 1 Ekim 2009 tarihi itibarıyla 5400 prim gününü doldurmaya kalan süreye göre kademeli yaşa tabidir. Söz konusu tarih itibarıyla 5400 günü doldurmaya kalan süre 10 yıldan fazla olan kadınlar 56, erkekler 58 yaşında emekli olabilir.

Sonuç olarak, dayınız normal prim günüyle değil, eksik prim günüyle 54 yaşında emekli olacak. Ödenmemiş prim borçları varsa bu ayın sonuna kadar yapılandırma başvurusu yapabilir. Askerlik borçlanmasını yapmasına gerek bulunmuyor. Habertürk/Ahmet Kıvanç