Çalıştıkça emekli maaşı düşer mi? Kimlerin çalıştıkça emekli aylığı düşer? Emekli maaşı ile ilgili detaylar

Çalıştıkça emekli maaşının düşeği endişesi nedeniyle çoğu kişi sigortasız çalışıyor. Çalışanların emekliği hak edişinden sonra da çalışmaya devam etmesinin maaşı düşürüp düşürmeyeceği merak edilen konular arasında yer alıyor.

Çalıştıkça emekli aylığının düşmesi, 2000 ve 2008 yıllarında yürürlüğe konulan iki yasa değişikliğinden kaynaklanıyor. 8 Eylül 1999 öncesi işe başlayanların emekli aylığı 2000 öncesi, 2000-2008 Eylül arası ve 2008 Ekim sonrası olmak üzere üç ayrı dönem için ayrı kurallara göre hesaplanıyor.

ÇALIŞTIKÇA EMEKLİ MAAŞI DÜŞER Mİ?

2008 sonrasında yapılan düzenleme ile çalışma süresi uzadıkça aylık bağlama oranı düşüyor ve çalışanlar daha fazla prim ödüyor, karşılığında alacağı emekli aylığı azalıyor. Bu durum tüm çalışanlar için geçerli değil. Yüksek maaş alıp sigorta bildirimini tavandan yapanlar emekliliği gelse de çalışmaya devam edebilir ve her ay emekli maaşı 20 lira artar.

Toplam 9000 prim günü bulunan bir kişinin aylık bağlama oranı yüzde 76.7 iken, 2000-2008 Eylül arasındaki dönemde çalışanlar için yüzde 65’e, 2008 Ekim ayından sonra ise yüzde 50’ye düşürüldü. Aylık bağlama oranı, çalışma süresinde bildirilen prime esas kazanç üzerinden hangi oranda emekli aylığı bağlanacağını gösteriyor.

Söz konusu dönemlerde yapılan yasa değişikleriyle, çalışma yaşamı boyunca yatırılan prime esas kazançların emeklilik tarihindeki değerinin hesaplanmasında kullanılan güncelleme katsayısı da düşürüldü. 2000 öncesindeki dönemde katsayı esasına dayalı gösterge sistemi uygulanıyordu. Prime esas kazanç yüksek ise son 10 yılın ortalaması, düşük ise son 5 yılın ortalaması dikkate alınarak bulunan gösterge üzerinden primlerin değeri güncelleniyordu. 2000 yılından sonra gösterge sisteminin yerine tüketici fiyat endeksindeki (TÜFE) yıllık artış ile milli gelirdeki artış hızının yüzde 100’ünün toplamı dikkate alınarak güncelleme esası getirildi. 2008 yılından sonra ise güncelleme katsayısında TÜFE aynı kalırken, milli gelirdeki artışın payı yüzde 100’den yüzde 30’a düşürüldü. Yani 2000-2008 arasındaki dönemde milli gelirdeki yıllık büyümenin tamamı prime esas kazançların güncellenmesinde kullanılırken, 2008 sonrasında yıllık büyümenin sadece yüzde 30’u dikkate alınır oldu.

Emekli aylığını düşüren bir başka faktör ise alt sınır aylığının aşağı çekilmesi oldu. 2000 öncesi döneme ait emekli aylığı yüzde 70’ten az olamaz iken, 2008 sonrasında ise alt sınır aylığı brüt asgari ücretin yüzde 35’ine düşürüldü. 1999 öncesi işe başlamış olup 2008’den sonra emekli olan kişilerin aylığı bu üç ayrı döneme ait karma sistemle hesaplanıyor. Öncelikle 2000 öncesi, 2000-2008 arası ve 2008 sonrası olmak üzere her dönem için hesaplama yapılıyor. Prime esas kazancı asgari ücret ve buna yakın düzeyde olanların 2008 sonrasındaki çalışma süreleri uzadıkça emekli aylıkları artmak yerine azalıyor. Brüt ücreti, asgari ücretin 2.5 katından fazla (2020 yılı için 7 bin 500 lira ve üzerinde) olanların emekli aylığı ise çalışmaya devam ettikçe artıyor.

Asgari ücret veya buna yakın düzeyde ücret ile çalışmaya devam ettiğinizde, çalıştığınız her 360 güne karşılık emekli aylığınız 30-40 lira azalır. Kesin olarak ne kadar azalacağı ise sizin hangi dönemde kaç gün çalıştığınıza ve prime esas kazancınıza göre değişir.

MAAŞ DÜŞMESİN DİYE SİGORTASIZ ÇALIŞMANIN RİSKLERİ

Bununla birlikte, aylığın düşeceği endişesiyle sigortalı çalışmaktan kaçınmak, birçok hak kaybını beraberinde getiriyor. Öncelikle çalıştığınız iş yerinden kıdem tazminatı alamaz ve iş güvencesinden yararlanamazsınız. İşiniz ve geliriniz işverenin tamamen insafına kalacağından bu durumda sorun yaşayabilirsiniz.

EMEKLİ MAAŞI NASIL ARTIRILIR?

Sosyal güvenlik kurumuna ne kadar yüksek ücret bildirilip, ne kadar yüksek prim ödenirse emekli aylığı da o oranda yüksek oluyor. Bugün asgari ücret ve asgari ücretin biraz üzerinde maaşla çalışanlar emekli olmayıp, yüksek maaş alabilmek için daha fazla çalıştıklarında; maalesef emekli maaşları düşer.

Her ay 1-3 lira arasında azalır. Ancak asgari ücretin iki-üç katından fazla maaş alanlar emekli olmayıp, ne kadar uzun süre çalışırlarsa emekli maaşları da her ay 15-20 lira artar. Özellikle tavandan prim ödeyenler için her ay çalıştıkça emekli maaşı 20 lira arasında yükselir. Örneğin, bugünkü asgari ücret üzerinden hesaplarsak (2.558.40 lira), 8.000 lira üzerinde maaş alanlar için çalıştıkça maaşları artar, altında alanların düşer. Asgari ücret ve iki katı üzerinde aylık maaş alıyorsanız ve maaşınızı tavandan gösteremiyorsanız uzun süre çalışmanın faydası yok aksine zararı var. Ama yok yüksek maaş alıyorsanız ve sigorta bildirimini de tavandan yapıyorsanız emekliliğiniz gelse de çalışmaya devam edebilirsiniz.