Yıllık izin ile ilgili son dakika kararı! Peşin ödeniyor, isteyen avans alıyor, flaş 10 gün detayı...

Havaların ısınmasıyla birlikte izin dönemi başlarken, aynı işyerinde en az bir yıl çalışan işçiler yıllık izne hak kazanıyor. İşte yıllık izne çıkarken 'işverenin avans ödeme zorunluluğu' gibi çok bilinmeyen haklar da dahil, izin konusunda çalışanların bilmesi gerekenler...

Yıllık izin konusunda aslında hukuki mevzuat çok geniş haklar öngörüyor. Ancak çalışanların ne yazık ki bu konuda çok fazla bilgi sahibi olmadığını görüyoruz. Yaz ayları yaklaşınca çalışanların akıllarına yıllık izinle ilgili hakları takılıyor. Çalışanların işverenle birlikte işin akışı ve işleyişine uygun olarak yıllık izinlerini kullanması gerekiyor. Akşam gazetesinden Okay Güray Bülbül yıllık izin hakkı ile ilgili detayları kaleme aldı. İşte çalışanların en çok merak ettiği soruların yanıtları...

Kimlerin yıllık izin hakkı var?

İş Kanunu'ndaki yıllık izin uygulamasının ön koşulu aynı işverene bağlı olarak bir yıl çalışmaktır. Bir yıllık kıdemi olmayan işçilere yıllık izin verilmesi söz konusu değildir. Ancak uygulamada işverenler yıllık izin hakkını işçilerine peşin olarak vererek daha sonra bu süreyi yıllık izin hakkından düşebiliyor.

14 GÜNDEN BAŞLIYOR

Süre neye göre belirlenir?

Yıllık izin süresi, çalışanın kıdemine göre belirleniyor. İşyerinde 1 yıldan 5 yıla kadar çalışmış olan işçilere 14 günden, 5 yıldan fazla 15 yıldan az çalışmış işçilere 20 günden, 15 yıl ve daha fazla çalışmış işçilere ise 26 günden az yıllık izin verilemez. Bunun dışında 18 yaşından küçük işçilere ve 50 ve daha yukarı yaştaki işçilere kıdemi ne olursa olsun 20 günden az izin verilemiyor. İşçinin çalışma süresinin hesabında aynı işverene bağlı olarak farklı işyerlerinde geçirdiği sürelerin tamamı dikkate alınıyor.

Yıllık izin için hangi süreler çalışılmış sayılıyor?

İşçinin raporlu olduğu ve işe gitmediği günler yıllık izin süresinin hesabında çalışılmış gibi sayılır. Yine kadın işçilerin doğumdan önce ve sonra kullandıkları tekil doğumlarda toplam 16 haftalık doğum izni süresi de yıllık izin hesabında çalışılmış gibi hesaplanır. Kadın işçilerin doğum izni süresinden sonra, en fazla 6 ay olmak üzere ücretsiz izin hakkı söz konusu. İşte ücretsiz izin alınmış bu süreler yıllık izin hesabında çalışılmış gibi sayılmıyor.

ÇOK BİLİNMEYEN HAKLAR

İzne çıkan avans alabilir mi?

Yıllık izinle ilgili çok bilinmeyen bir uygulama da izne çıkarken avans ödemesi zorunluluğu. Buna göre, yıllık izne çıkacak işçiye işveren, izin öncesinde yıllık izin dönemine dair ücretini ödemek zorunda. Yani 14 gün yıllık izne çıkacak işçiye 14 günlük ücreti, yıllık izne çıkmadan önce peşin olarak ödenmek zorunda. Ayrıca eğer işçi ayın 15'inde maaş ödemesi yapılan bir işyerinde çalışıyorsa ve yıllık ücretli izin hakkını da ayın 25'inde kullanacaksa o ayki ücretinin 10 günlük kısmı da işçiye avans olarak ödenir. Bu uygulama yıllık izin yönetmeliğinde bir zorunluluk olarak ifade edildiği için işçinin yıllık izne gitmeden önceki ödeme isteğine olumsuz yanıt alması halinde kıdem tazminatını alarak işyerinden ayrılması mümkün.

YOL HAKKINI DA KULLANABİLİRSİNİZ

Yıllık izne çıkan yol izni hakkı var mı?

Yıllık izin yalnızca ücretli izinle sınırlı değil. İznini başka bir ilde geçirecek çalışana, isteği halinde ve bu durumu belgelemesi şartıyla toplam 4 güne kadar yol izni verilmek zorunda.

İşyeri kapatılarak izin kullandırılabilir mi?

İşveren veya işveren vekili nisan ayı başıyla ekim ayı sonu arasındaki süre içinde, işçilerin tümünü veya bir kısmını kapsayan toplu izin uygulayabilir.

BÖLÜNDÜĞÜNDE EN AZ 10 GÜN ÇIKILMALI

İzin nasıl kullanılır?

Yıllık izin süresi, işçi ve işverenin anlaşması şartıyla bölünerek de kullanılabilir. Fakat bölünerek kullanılan sürelerden bir bölümünün 10 günden az olmaması gerekir.

İşten ayrılanın yıllık izinleri nasıl kullandırılır?

İşten çıkarma durumunda kullanılmamış yıllık izinlerin paraya dönüştürülmesi mümkün. İşten ayrılan kişiye daha önce kullanmadığı yıllık izin süreleri toplanarak, o dönemki ücreti üzerinden hesaba dikkat edilerek ödeme yapılıyor. Yani bu yıl işten ayrılan bir kişiye 2020 ve 2021 yıllarından kullanmadığı yıllık izin günlerinin ücreti, bu yılki ücreti üzerinden hesaplanarak veriliyor.

İŞÇİLER 'PARASINI ALAYIM' DİYEMEZ

İşçi izne çıkmayıp parasını alabilir mi?

Yıllık izin hakkı vazgeçilemez bir hak. Yani işçi istese de, 'Ben bu yıl yıllık izne çıkmayayım' diyemez. Ancak ne yazık ki, uygulamada çalışanların çoğunun iş yoğunluğu bahanesi veya amirinin tavırları nedeniyle yıllık izinlerini kullan(a)madığını görüyoruz. Birikmiş yıllık izinlerin paraya dönüştürülmesi gibi bir durum da söz konusu değil. Yani işçi kullanmadığı yıllık izinlerinin parasını işverenden isteyemez. İşçinin yıllık izinleri ancak iş sözleşmesi sona erdiğinde paraya çevrilebilir.

Yıllık iznin ne zaman kullanılacağına nasıl karar verilir?

Yıllık ücretli iznin kullanılacağı tarih konusunda işverenin kararı önemlidir. Bu konuda yargı kararları işverenin yönetim hakkını esas alan yönde çıkıyor. İşveren aynı departmanda yer alan iki kişiyi aynı anda yıllık izne göndermeme kararı alabilir. Aynı şekilde aynı veya benzer görevleri yürüten kişilere de aynı anda yıllık izin vermeyebilir.