Tazminat kararı! Milyonlarca çalışanı ilgilendiriyor, Kod 3 nedeni ile...

Tazminat hakkı ile ilgili flaş karar! Emsal niteliğinde. Kod 3 gerekçesi ile tazminat ödemesi yapılmadı. Özel bir şirkette çalışan işçi, iş sözleşmesinin haksız yere feshedildiğini belirterek İş Mahkemesi’nin yolunu tuttu. Davacı işçi, maaşının bordrolarda düşük gösterildiğini, yarım saat ara dinlenmesi kullandırıldığını, iş akdinin haksız olarak feshedildiğini iddia ederek, kıdem ve ihbar tazminatı ile fazla mesai ücretinin davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etti. Davalı şirket ise iddiaları reddetti. Mahkeme, davanın kısmen kabulüne hükmetti. Davalı şirket avukatı kararı istinafa götürdü. Bölge Adliye Mahkemesi, istinaf müracaatını reddetti. Davalı bu kez kararı temyiz edince devreye giren Yargıtay 9. Hukuk Dairesi emsal nitelikte bir karara imza attı.

O MESAJ HER ŞEYİ DEĞİŞTİRDİ

İşçinin şirket Whatsapp grubuna helalleşmek amacıyla mesaj attığının hatırlatıldığı kararda, şöyle denildi:
“Davacı iş akdine haksız olarak son verildiğini iddia ederek kıdem ve ihbar tazminatı talebinde bulunmuş, davalı ise davacının kendi işini kurmak için istifa ederek işten ayrıldığını savunmuştur. Ancak dosya kapsamında bulunan işten ayrılma bildirgesi incelendiğinde davacının imzasının bulunduğu ve işten ayrılma nedeni olarak kod 3 (istifa) çıkış kodunun gösterildiği anlaşılmıştır. Ayrıca davacı tarafından şirket WhatsApp grubuna gönderilen mesajda şirket çalışanlarına yönelik olarak ‘Merhaba şirketteki 14 yıllık çalışma hayatımı bitirmiş bulunmaktayım, herkes hakkını helal etsin’ şeklinde açıklama yapıldığı görülmüştür. Buna göre davacının işten kendisinin ayrıldığının kabulü gerekirken yazılı şekilde iş akdine haksız bir şekilde son verildiğinin kabulü ile kıdem ve ihbar tazminatı taleplerinin hüküm altına alınması hatalı olup bozma nedenidir. Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulmasına oy birliği ile hükmedilmiştir.”

EŞİTLİK HAKKI

İşverenin iş yerinde çalışan işçiler arasında haklı ve objektif bir sebep olmadıkça keyfî biçimde ayrım yapılmasını yasaklamaktadır. Bu yasak tüm işçilerin hiçbir farklılık gözetilmeksizin aynı duruma getirilmesini gerektirmeyip, eşit durumdaki işçilerin farklı işleme tabi tutulmasını önlemeyi amaç edinmekle sınırlı bulunmaktadır. Aksi takdirde işveren aleyhine birtakım müeyyideler uygulanmaktadır.

HER DEĞİŞİKLİK ESASLI SAYILMAZ

İşveren tarafından iş şartlarında yapılan değişiklik, İşverenin yönetim hakkı kapsamında kalıyorsa esaslı değişiklik sayılmamaktadır. Öz itibarıyla işveren yönetim hakkının kapsamında bulunan konularda tek taraflı değişiklik yapabilir. İşverenin yönetim hakkı yasadan, sözleşmeden ve iş yeri uygulamasından kaynaklanabilir. Bu konuda en yaygını, işçinin imzaladığı sözleşme veya sözleşmenin eki niteliğindeki personel yönetmelik hükümleri ile değişiklik yapılmasını kabul etmesidir. Ancak yönetim hakkı kapsamında kalan değişikliğin, işçinin kişilik haklarına, emredici kurallara ve ahlaka aykırı olmaması, işverenin bu hakkını dürüstlük kuralına uygun kullanması gerekir. Bir başka anlatımla, işveren yönetim hakkı kapsamında kalan değişiklik yetkisi, eşitlik ilkesine aykırı ve keyfî olmamalıdır.

EŞİT DAVRANMA ZORUNLULUĞU

"Eşitlik İlkesi” en temel anlamda Anayasa'mızda “Herkes, dil, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir” hükümleri ile kurala bağlanmıştır. Ayrıca “Ücrette Adalet Sağlanması” başlığı altında düzenlemeler de eşitlik ilkesi ile ilgilidir. İş Kanununda ise; dil, ırk, cinsiyet, siyasal düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep gibi sebeplere dayalı ayrım yasağı getirilmiştir. Belirtilen bu hususların tamamının mutlak ayrım yasağı kapsamında ele alınması gerekir. Eşit davranma ilkesinin uygulanabilmesi için aynı iş yerinin işçileri olma, iş yerinde topluluk bulunması, kolektif uygulamanın varlığı, zamanda birlik ve iş sözleşmesiyle çalışma şartları gerekmektedir. Anılan yasada ayrıca tam süreli -kısmî süreli işçi ile belirli süreli- belirsiz süreli işçi arasında farklı işlem yapma yasağı öngörülmüş, devamında ise cinsiyet ve gebelik sebebiyle ayrım yasağı düzenlenmiş ve bu durumda olan işçiler bakımından iş sözleşmesinin sona ermesinde de işverenin eşit davranma borcu vurgulanmıştır.

YARGITAY’A GÖRE AYRIMCILIK

İş Kanunu sistematiğinde, eşit davranma borcu, işverenin genel anlamda borçları arasında yerini almıştır. Buna rağmen eşitlik ilkesini düzenleyen maddede, her durumda mutlak bir eşit davranma borcu düzenlenmiş değildir. Belli bazı durumlarda işverenin eşit davranma borcunun varlığından söz edilmiştir. Yargıtay’ın 9. Hukuk Dairesinin kararlarında “esaslı nedenler olmadıkça” ve “biyolojik veya işin niteliğine ilişkin sebepler zorunlu kılmadıkça” bu yükümlülüğün bulunmadığı vurgulanmıştır. Yargıtay bir kararında işverence, işçiler arasında farklı uygulamaya gidilmesi yönünden nesnel nedenlerin varlığı hâlinde eşit işlem borcuna aykırılıktan söz edilemeyeceğine karar vermiştir. Başka bir kararında sendikal nedenlere dayalı ayrım yasağının da mutlak ayrım yasağı kapsamında değerlendirilmesi gerektiğini hükme bağlamıştır. Öte yandan işçinin iş yerinde siyasî sebepler ve dünya görüşü gibi unsurlar nedeniyle de ayrımcılığa uğratılmaması gerektiği yönünde yargı kararları istikrar kazanmıştır.

AYRIMCILIK TAZMİNATI

İşverenin eşit davranma borcuna aykırı davranmasının yaptırımı İş Kanununda hâkimin takdir edeceği işçiye verilmesi gereken 4 aya kadar ücreti tutarında bir tazminattır. Ayrıca işçinin bu tazminattan başka yoksun bırakıldığı diğer haklarının da talep imkânıdır. Eşit davranması ilkesine ilişkin düzenlemeler emredici nitelikte olduğundan, anılan hükme aykırı olan yapılan sözleşme kuralları geçersiz olacaktır. Eşit davranma borcuna aykırılığı ispat yükü işçide olmakla birlikte, anılan kanunda yer alan düzenlemeye göre işçi ihlalin varlığını güçlü biçimde gösteren bir delil ileri sürdüğünde aksi işveren tarafından ispatlanması gerekmektedir.

KIDEM TAZMİNATI NE KADAR OLDU?

Kıdem tazminatının 2021'de tavanı 8 bin 651,62 liraya yükselmişti. 2022 yılına ait asgari ücrete bağlı olarak bu kalemde de artış yaşandı ve 10 bin 596 liraya yükseldi.

KIDEM TAZMİNATI NASIL HESAPLANIR?

Hürriyet’ten Noyan Doğan’ın konu ile ilgili yazısı şu şekilde:

Çalışılan her tam yıl için 30 günlük giydirilmiş ücret üzerinden kıdem tazminatı ödeniyor. Giydirilmiş ücret ne demek? İkramiye, prim, yol ve yakacak yardımı gibi tüm ödemelerin kapsamına giydirilmiş ücret deniyor. Daha açık bir anlatımla, kıdem tazminatı net ücret üzerinden değil giydirilmiş ücret üzerinden hesaplanıyor. Brüt ücret ile çalışılan yılın çarpımı sonucu toplam kıdem tazminatına ulaşılıyor.

2022 yılı için asgari ücret yüzde 50 artırılarak brüt 5.004 lira oldu. Böyle 2022 yılında kıdem tazminatı alacakların tazminat tutarı da ciddi arttı. Örneğin, asgari ücretli bir çalışan, işyerinde 10 yıldır çalışıyorsa, 50.040 lira tazminata hak kazanıyor. Kıdem tazminatından ise binde 7.59’luk damga vergisi kesinti yapılıyor. Bu yıl için kıdem tazminatının tavanı 10 bin 596 lira olarak belirlendi. Peki, kıdem tazminatında 10 bin 596 liralık tavan ne anlama geliyor? En basit anlatımla, çalışanın maaşı bu rakamın üzerinde olsa da kıdem tazminatı hesaplanırken 10 bin 596 lira üzerinden hesaplanacak. Örneğin, brüt maaşınız 12 bin lira olsa da tazminat 10 bin 596 lira üzerinden hesaplanacak.

KİMLER KIDEM TAZMİNATI ALABİLİR?

Tazminat alabilmek için çalışanın işveren tarafından işten çıkarılmış olması gerekiyor. Çalışan kendi isteği ile ayrılırsa, kıdem tazminatını alamıyor. İşyerinde bir yıl çalıştıktan sonra kıdem tazminatına hak kazanılıyor. Erkek çalışanlar askerlik, kadın çalışanlar ise evlilik nedeniyle işten ayrılma halinde kıdem tazminatı alabiliyor. Emekliliği gelen çalışanlar da kıdem tazminatını alıp işten ayrılabiliyor. Bunların dışında ise çalışan emeklilik için gerekli prim gün sayısını doldurduğunda yaşı beklemeden kıdem tazminatını alabiliyor.