Maaşlardan kesinti yapılamaz! Çalışanların çoğu bunu bilmiyor! Ve zorunlu, fazla mesai ücreti yerine...
Çalışan herkesi çok yakından ilgilendiriyor. Maaştan kesinti yapılamaz. Tatil ve izin günlerinde kullandırılamaz. Çoğu çalışanın bu haktan haberi olmadığı dikkat çekiyor. Fazla çalışma, iş hayatında sık sık karşılaşılan bir durum. Normal çalışma süresi haftada en fazla 45 saat olabiliyor ve bu süre üst sınır. Fakat fazla mesai yapmaları durumunda çalışana ilave ücret yerine başka bir hak daha tanınıyor; o da serbest zaman hakkı. Çalışanlar, fazla çalıştığı her saat karşılığında 1 saat 30 dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir. Bu hakkı kullandırmak işveren için zorunlu olduğu gibi, işçinin izin günleri ve resmi tatillerde kullandırması da söz konusu değil. Öte yandan maaşından da hiçbir kesinti yapılamaz. İşte tüm detaylar...
Çalışan ve işveren milyonlarca kişiyi kapsıyor. Türkiye gazetesinden İsa Karakaş'ın yazısı...İş hukukumuzda çalışanların bedenen ve ruhen sağlıklarının korunması gayesiyle çalışma sürelerinin azami sınırları belirlenmiştir. Ayrıca normal çalışma sürelerinde ve bu sürelerin aşılması hâlinde yapılan çalışmalarda işçilere verilecek ücret ve kullandırılacak serbest zaman ile diğer hak ve yükümlülükler düzenlenmiştir.
İşçilerin özellikle bazen çok ihtiyaç duymalarına karşın “serbest zaman” kullanma hakkından ya hiç haberdar olmadıkları ya da bu haklarını eksik kullandıkları anlaşılmaktadır.
HAFTALIK NORMAL ÇALIŞMA SÜRESİ 45 SAAT
İş Kanununda çalışma süreleri hafta bazında belirlenmiştir. Buna göre bir işçinin normal çalışma süresi haftada en çok 45 saattir. Bu süre üst sınırdır.
İşçi ve işverenin anlaşması ya da toplu iş sözleşmesiyle haftalık 45 saatlik çalışma süresi daha az belirlenebilir. Ama 45 saati aşması mümkün değildir. Bu genel kural çerçevesinde İş Kanununda yazılı şartlar çerçevesinde haftalık 45 saati aşan çalışmalar fazla çalışma olarak kabul edilmektedir.
FAZLA ÇALIŞMA SÜRESİ
İşçinin normal çalışma ücretinin sözleşmelerle haftalık 45 saatin altında belirlenmesi hâlinde, işçinin bu süreden fazla, ancak 45 saate kadar olan çalışmaları “fazla sürelerle çalışma” olarak adlandırılmaktadır.
Belirlenen bu sürelere göre alınacak ücretler ile kullanılacak serbest zaman değişmektedir.
ÜCRET YERİNE SERBEST ZAMAN KULLANMA
Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan işçi, isterse işverene yazılı olarak başvurmak şartıyla, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında 1 saat 30 dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında 1 saat 15 dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir.
ARALIKSIZ VE ÜCRETTE KESİNTİ YAPMADAN KULLANDIRMAK ZORUNDA
İşçi hak ettiği serbest zamanı, 6 ay zarfında işverene önceden yazılı olarak bildirmesi şartıyla ve işverenin, işin veya iş yerinin gereklerine uygun olarak belirlediği tarihten itibaren iş günleri içerisinde aralıksız ve ücretinde bir kesinti olmadan kullandırmak zorundadır.
Her bir saat fazla çalışma için en az 1 saat 30 dakikaya dikkat edin!
YARIM SAAT EKSİK!
Serbest zaman izni kullanmada dikkat edilmesi gereken en önemli husus; işverenle yapılan iş sözleşmesinde haftalık çalışma süresinin 45 saat veya daha az olarak belirlenip belirlenmediği hususudur.
Haftalık çalışma süresi 45 saat olarak belirlenmiş ise bu süreyi aşan her bir saat fazla çalışma karşılığında en az 1 saat 30 dakika serbest zaman kullanma hakkı söz konusudur. Çalışanlara genellikle 1 saat 30 dakika yerine 1 saat kullandırıldığı gözlemleniyor. Bu durumda yarım saat eksik serbest zaman kullandırılmaktadır. Bununla ilgili işçi hak arama yollarına başvurabilir.
TATİL VE İZİN GÜNLERİNDE SERBEST ZAMAN KULLANDIRILMAZ
Diğer yandan işçiye, iş kanunundan ve sözleşmelerden kaynaklanan tatil ve izin günlerinde serbest zaman kullandırılamaz.
Daha açık bir anlatımla fazla çalışma sonucunda serbest zaman kullanma hakkı elde eden bir işçinin bu zamanını iş günlerinde kullanması gerekir. Hafta tatilinde, Ramazan Bayramı, Kurban Bayramı, Cumhuriyet Bayramı ve diğer genel ve millî tatillerde kullandırıldığından söz edilemez.
İŞÇİNİN İSTEĞİNE BAĞLI
Fazla çalışma saat ücreti, normal çalışma saat ücretinin %50 fazlasıdır. İşçiye fazla çalışma yaptığı saatler için normal çalışma ücreti ödenmişse, sadece kalan %50 kısmı ödenir. Kanunda öngörülen %50 fazlasıyla ödeme kuralı nispi emredici niteliktedir. Tarafların sözleşmeyle bunun altında bir oran belirlemeleri mümkün değilse de, daha yüksek bir oran tespiti imkân dâhilindedir.
Hemen belirtelim ki, kural olarak işverenin öncelikle fazla çalışan işçiye yaptığımız açıklamadaki şekilde fazla mesai ücretini hesaplayıp ödemesi zorunludur. İşçiyi iradesi dışında serbest zaman kullanmaya zorlayamaz. İşçi ancak kendisi isterse fazla mesai ücreti yerine serbest zaman izni kullanabilir.
