Kıdem tazminatında son dakika kararı! Sınır yok,süreyi kaçıran alamaz

Kadın çalışanlar evlendikten sonraki bir yıl içinde istifa ederek kıdem tazminatlarını alabiliyor. Bu hakkın kullanılmasında bir sınır yok. Yani kadın işçi üç kez evlense bile üç kez kıdem tazminatını alabilir. İstifa ettikten sonra da yeni bir işe girebiliyorlar.

Kıdem tazminatında mevcut uygulama 1475 sayılı İş Kanunu'nun halen yürürlükte olan 14. maddesi uyarınca yürüyor. Bu maddenin 5. fıkrasında kadın işçilere kıdem tazminatı için önemli bir istisna tanınmış durumda. Buna göre kadın işçiler evlendikten sonraki bir yıl içerisinde istifa ederek kıdem tazminatlarını alabiliyor. Bunun gerekçesi ise Medeni Kanunun Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilen 159. maddesiydi. Bu madde, evlendikten sonra kocanın çalışmasını istememesi halinde kadının evlilik birliğinin devam etmesi amacıyla işinden ayrılmak durumunda kalabileceğini ifade ediyordu. Günümüzde bu maddenin gerekçesi ortadan kalkmış olmakla beraber evlenen kadın işçinin kıdem tazminatı alabilme hakkı devam ediyor. Akşam gazetesinden Okan Güray Bülbül bugünkü köşesinde, kadın çalışanlara  evlilik nedeni ile doğan kıdem tazminatı hakkını yazdı. İşte konun detayları...

ÇALIŞAN LEHİNE KARAR

Bu hakkın kullanılmasında herhangi bir sınır yok. Yani kadın işçi üç kez evlenirse üç kez kıdem tazminatı alabilir. İlk evliliği nedeniyle bir yıl ve daha fazla süredir çalıştığı işyerinden istifa ederek ayrılan kadın işçi kıdem tazminatını alıp boşandıktan sonra yeniden bir işe girip ikinci kez evlenirse, yine istifa ederek yeniden kıdem tazminatı hakkını elde eder. Bu hakkı kullanan kadın işçinin yeniden çalışmaya başlaması için boşanması da şart değildir. Evlendikten sonra bir yıl içerisinde daha iyi bir iş teklifi alan kadın işçi evlilik nedeniyle mevcut işyerinden kıdem tazminatını alarak ayrıldıktan sonra farklı bir işyerinde daha iyi ücretle çalışmaya başlayabilir. Kadın işçilerin bu haklarını kötüye kullanıp kullanmadığı konusunda Yargıtay'ın görüşü genellikle çalışan lehine oluyor.

YENİDEN ÇALIŞABİLİR

Pek çok işveren bu nedenle işinden ayrılan ve yeniden çalışmaya başlayan kadın işçiler aleyhine davalar açıyor. Yargıtay bu tip davalarda kadın işçinin evlendikten sonra kıdem tazminatını alarak işinden ayrılmasının gelecekte de çalışmayacak olduğu anlamına gelmediğini ve kadın işçinin bir süre sonra evlilik ve iş hayatını birlikte yürütebileceğini düşünerek yeniden çalışmaya başlayabileceği yönünde karar veriyor Yargıtay'ın kararlarındaki en önemli gerekçe çalışma hakkının anayasal bir hak olduğu ve engellenemeyeceğidir.

HİLELİ BOŞANAN HAKKINI KAYBEDER

Evlilik nedeniyle kıdem tazminatı alan kadın işçinin bu hakkı elde etmek için eşinden hileli boşanarak yeniden evlendiğinin tespit edilmesi halinde ise yargı kararları değişebiliyor. Bu yönde bir davranışın muvazaa (yargıyı yanıltma) olarak değerlendiren mahkemeler kadın işçinin eşiyle hileli bir şekilde boşandığına ve kıdem tazminatı alabilmek için yeniden evlendiği yönünde kararlar verebiliyor. Dolayısıyla kadın işçisine kıdem tazminatı ödeyecek işverenlerin bu durumu kontrol etmelerinde fayda var. Olay mahkemeye taşınır ve hileli boşanmayla muvazaa durumu tespit edilirse kadın işçiye ödenen kıdem tazminatının geri alınabilmesi mümkün olacaktır. Hileli boşanmayla hakkını kötüye kullanan işçi tazminatını işverenine faiziyle geri ödemek durumunda kalacağı gibi işinden de olmuş olacaktır.

BİR YILLIK SÜREYİ KAÇIRMAYIN

Kadın işçilerin evlilik nedeniyle kıdem tazminatlarını alırken dikkat etmeleri gereken en önemli nokta bir yıllık süre. Bu noktada önemli olan düğün tarihi değil, resmi nikâh tarihidir. İşverenler evlilik nedeniyle istifada kadın işçilerden istifa dilekçesiyle birlikte evlilik cüzdanının fotokopisini isterler. İmam nikâhı kıdem tazminatı hakkı doğurmaz.

Peki kıdem tazminatını kimler alabiliyor? Tazminat ödemesi nasıl hasaplanıyor? İşyerinde bir yıl çalıştıktan sonra kıdem tazminatı alabilen çalışanların işveren tarafından işten çıkarılmış olması gerekiyor. İkramiye, prim, yol ve yakacak yardımı gibi tüm ödemelerin kapsamı ile giydirilmiş ücret üzerinden kıdem tazminatı hesaplanıyor.

KIDEM TAZMİNATI NASIL HESAPLANIR?

Hürriyet’ten Noyan Doğan’ın konu ile ilgili yazısı şu şekilde:

Çalışılan her tam yıl için 30 günlük giydirilmiş ücret üzerinden kıdem tazminatı ödeniyor. Giydirilmiş ücret ne demek? İkramiye, prim, yol ve yakacak yardımı gibi tüm ödemelerin kapsamına giydirilmiş ücret deniyor. Daha açık bir anlatımla, kıdem tazminatı net ücret üzerinden değil giydirilmiş ücret üzerinden hesaplanıyor. Brüt ücret ile çalışılan yılın çarpımı sonucu toplam kıdem tazminatına ulaşılıyor.

2022 yılı için asgari ücret yüzde 50 artırılarak brüt 5.004 lira oldu. Böyle 2022 yılında kıdem tazminatı alacakların tazminat tutarı da ciddi arttı. Örneğin, asgari ücretli bir çalışan, işyerinde 10 yıldır çalışıyorsa, 50.040 lira tazminata hak kazanıyor. Kıdem tazminatından ise binde 7.59’luk damga vergisi kesinti yapılıyor. Bu yıl için kıdem tazminatının tavanı 10 bin 596 lira olarak belirlendi. Peki, kıdem tazminatında 10 bin 596 liralık tavan ne anlama geliyor? En basit anlatımla, çalışanın maaşı bu rakamın üzerinde olsa da kıdem tazminatı hesaplanırken 10 bin 596 lira üzerinden hesaplanacak. Örneğin, brüt maaşınız 12 bin lira olsa da tazminat 10 bin 596 lira üzerinden hesaplanacak.

KİMLER KIDEM TAZMİNATI ALABİLİR?

Tazminat alabilmek için çalışanın işveren tarafından işten çıkarılmış olması gerekiyor. Çalışan kendi isteği ile ayrılırsa, kıdem tazminatını alamıyor. İşyerinde bir yıl çalıştıktan sonra kıdem tazminatına hak kazanılıyor. Erkek çalışanlar askerlik, kadın çalışanlar ise evlilik nedeniyle işten ayrılma halinde kıdem tazminatı alabiliyor. Emekliliği gelen çalışanlar da kıdem tazminatını alıp işten ayrılabiliyor. Bunların dışında ise çalışan emeklilik için gerekli prim gün sayısını doldurduğunda yaşı beklemeden kıdem tazminatını alabiliyor.

KIDEM TAZMİNATI TAVANI NE KADAR OLDU?

Kıdem tazminatının 2021'de tavanı 8 bin 651,62 liraya yükselmişti. 2022 yılına ait asgari ücrete bağlı olarak bu kalemde de artış yaşandı ve 10 bin 596 liraya yükseldi.