Çalışan milyonları kapsıyor! 6 gün süreniz var, ücret farkı ve...
İşveren ve çalışan milyonları çok yakından ilgilendiriyor. 6 gün süresi bulunuyor. Çalışma mevzuatında hem işçilerin hem de işverenlerin haklarını korumak için önemli maddeler bulunuyor. Birçok çalışan sahip olduğu hakları net olarak bilmediği için gerekli durumlarda hakkını arayamıyor. İş kanununda bazı sebepler haklı fesih nedeni olarak kabul ediliyor. Bu nedenlerden en az bilineni ahlâk ve iyi niyet kurallarına aykırılık halinde iş akdinin iki taraf içinde derhal fesih hakkının bulunması. . Derhal feshin, ahlâk ve iyi niyet kurallarına aykırılığın ortaya çıktığı andan itibaren 6 işgününde yapılması gerekiyor. Bu süre geçtikten sonra fesih yapan taraf haksız duruma düşüyor.
İş Kanunu’nun 24. maddesi işçiye, 25. maddesi ise işverene “sağlık sebepleri”, “zorlayıcı sebepler” ve “ahlâk ve iyi niyet kurallarına uymayan hallerde” iş sözleşmesini haklı sebeple “derhal” feshetme hakkı verir. Sözleşmenin belirli süreli veya belirsiz süreli olmasının bir önemi bulunmuyor.
İşçiye derhal fesih hakkı veren ahlâk ve iyi niyet kurallarına uymayan haller şöyle:
- İşveren iş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında yanlış vasıflar veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek suretiyle işçiyi yanıltırsa.
- İşveren işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler, davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa.
- İşveren işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse, yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler, yahut işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnat veya ithamlarda bulunursa.
- İşçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa.
- İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse,
- Ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği hallerde, aradaki ücret farkı zaman esasına göre ödenerek işçinin eksik aldığı ücret karşılanmazsa, yahut çalışma şartları uygulanmazsa.
İşverene derhal fesih hakkı veren ahlâk ve iyi niyet kurallarına uymayan haller şöyle:
- İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması.
- İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarf etmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnatlarda bulunması.
- İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması.
- İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması, iş yerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da iş yerinde bu maddeleri kullanması.
- İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.
- İşçinin, iş yerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi.
- İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki iş günü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç iş günü işine devam etmemesi.
- İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.
- İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, iş yerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.
HAKLI İKEN HAKSIZ DURUMA DÜŞEBİLİRSİNİZ
Kanunun 26. maddesi “ahlâk ve iyi niyet kurallarına uymayan haller” gerekçe gösterilerek derhal fesih hakkının nasıl kullanılacağını düzenliyor. Buna göre, gerek işçi, gerek ise işveren ahlâk ve iyi niyet kurallarına uymayan hallere dayanarak sözleşmeyi fesih yetkisini, karşı tarafın bu tür davranışlarda bulunduğunu öğrendiği andan itibaren 6 iş günü içinde, her durumda fiilin gerçekleşmesinden itibaren bir yıl içinde kullanabilir. İşçinin olayda maddi çıkar sağlaması durumunda bir yıllık süre uygulanmaz, ancak işverenin, bu durumu öğrendiği andan itibaren 6 iş günü içinde fesih hakkını kullanması gerekir. Bu sürelerin aşılması halinde derhal fesih hakkı ortadan kalkar.
Haklı feshi işveren yaparsa ihbar ve kıdem tazminatı ödemez. Haklı feshi işçi yaparsa işverene ihbar tazminatı ödemek zorunda kalmaz, kıdem tazminatını alır.
Süreler dolduğu halde ahlâk ve iyi niyet kurallarına aykırılık gerekçesi ile iş akdini fesheden taraf “haksız fesih” yapmış sayılır. Bu durumda işveren işçiye ihbar ve kıdem tazminatı, işçi ise işverene ihbar tazminatı ödemek zorunda kalır. İşçi kıdem tazminatı hakkını kaybeder.
HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRE NASIL HESAPLANIR?
Altı iş günlük hak düşürücü süre, olayın meydana geldiği veya öğrenildiği gün atlanarak sayılır. İşveren yönünden 6 günlük hak düşürücü süre, iş akdini feshetmeye yetkili kişi veya makamın öğrendiği tarihte başlar. Birim amirinin öğrendiği tarih önemli değil. İşveren, konuyla ilgili işletme içinde soruşturma açmış ise 6 günlük hak düşürücü süre işlemez. Altı günlük süre, soruşturma sonucunun feshe yetkili kişi veya makama ulaştığı tarihten itibaren işler.
ÜCRETİN ÖDENMEMESİ HALİNDE 6 GÜNLÜK SÜRE UYGULANIR MI?
Haklı fesih sebebinin devam etmesi halinde hak düşürücü süre işlemez. Ücreti ödenmeyen işçi, altı günlük süre dikkate alınmaksızın, ücreti ödeninceye kadar herhangi bir tarihte derhal fesih hakkını kullanabilir.
FESİH GEREKÇESİ AÇIK VE NET OLMALI
Haklı fesih yapılırken gerekçenin hiçbir tereddüde mahal vermeyecek şekilde açık ve net şekilde yazılması gerekir. Hakim, konu mahkemeye intikal ettiğinde fesih bildirimindeki gerekçeye göre karar verir.
FESİH BİLDİRİMİ NOTERDEN YAPILMALI
Fesih işleminin hak düşürücü süre içinde yapıldığının kanıtlanabilmesi için fesih bildiriminin noter aracılığıyla yapılması gerekir. Fesih bildiriminin karşı tarafa hangi gün ulaştığının bir önemi bulunmuyor. Önemli olan, 6 iş günü içinde noterden fesih bildiriminin gönderilmesidir. (Ahmet Kıvanç / Habertürk)
