Türk aydını nasıl kurtulur?

Dünyanın en prestijli ödülü olan Altın Palmiye’yi alan Kış Uykusu bu hafta vizyona giriyor. Diyaloglarının teatralliğine rağmen, sizi dipsiz bir kuyuya bakar gibi ruhunuza bakmaya zorlayacak Kış Uykusu’nu kaçırmayın.

Kapadokya’da butik otel işleten eski tiyatrocu Aydın ismiyle müsemma. Hak ettiği ‘değeri’ bulamayan, gerçek hayatta karşılığını bulamamış Türk aydınını temsil ediyor. Ürettiği eserleri kimin için ürettiğine karar veremeyen, bir ‘meseleye’ sahip olmaya çalışan ama 'halka indiği' zaman o halkın özünü bir türlü göremeyen aydını.

Aydın’ın gençliğinde çevresi tarafından bir gün ünlü olması beklenen, başarılı bir tiyatrocu olduğunu anlıyoruz. Eski çevirmen ablası Necla (Demet Akbağ) keskin zekası ve zehir gibi diliyle Aydın’ın yerel gazetede yazdığı köşesinden duyduğu gururu sürekli yerle yeksan ediyor. Necla kardeşinin varlık nedeni haline gelen yazılarını o kadar ince bir şekilde aşağılıyor ki, izleyicinin ruhunda da ağır yaralar açmayı başarıyor. Biraz yazıp, çizen, üreten herkesi abartılı övgü cümleleri ile acımasız eleştiri karşısında yaşanan ikileme dair aynaya bakmaya zorlayan, sinema tarihimize geçecek bir sahne bu.

Sevgiyle iktidar arasındaki ince çizgi

Aydın’ın genç karısı Nihal (Melisa Sözen) ise yaş farkından ve karısının çalışmamasından ötürü eşitsiz bir ilişkisi var. Ablası nasıl Aydın’ı vasat yazılar yazarak aslında havanda su dövdüğü gerçeğiyle yüzleştiriyorsa, Aydın da karısının kimlik haline getirdiği okullara bağış kampanyasını aşağılıyor. Aydın’ın Nihal’in aşağılık kompleksini zalim bir nezaketle deştiği güçlü bir sahne var. Hikaye aktıkça aslında Aydın’ın karısıyla yakınlık kurabilmek için kıvrandığını ama ne kadar entelektüel olsa da çoğu memleket erkeği gibi sevmeyi ve sevmeyi göstermeyi bilmediğini anlıyoruz. Aydın karısını sevmeyi beceremediği için onun tek tutunduğu dalı kesip, kendine muhtaç ederek, yakınlığı kontrol üstünden kurmaya çalışıyor. Ancak sevgiye susamışlığı efendiden köleliğe geçmeyi kabul etmeye kadar varan bir teslimiyete itiyor onu. Bir çiftin ruhları arasında cereyan eden bu ‘derin savaşı’ Bergmanvari bir duyguya benzetenler haksız değil.

Hikayenin üçüncü ekseni Aydın’ın kiracılarıyla (Nejat işler, Serhat Kılıç) yaşadığı sınıfsal çatışma üzerinden yürüyor. Buradaki iktidar ilişkisi yoksulun onu kurtarmaya çalışan aydın sınıfa karşı duyduğu tiksintide doruğa ulaşıyor. Yoksul onuruna sahip çıkıyor, ‘aydın’ da yaptığı her iyiliğin onun hanesine iktidar olarak yazılacağını çaresizce fark ediyor. Aydın’ın da, ‘aydının’ da tek kurtuluşu en yakınındakine sıkı sıkı sarılmak belki de. Filmin zaafları bir hayli fazla. Kitabi tiratların uzunluğu belki meşrulaştırılabilir ama yan karakterlerde hikaye dağılıyor. Alıntı kokan felsefi diyaloglar bir süre sonra sıkıyor. Dış planların azlığı sinemasal etkiyi azaltıyor. İlk anda etkilenmesem de, sinemanın öyle bir etkisi var ki, ruha ne kadar sızdığını ancak zaman gösterecek.

Kış Uykusu

Y: Nuri Bilge Ceylan

O: Demet Akbağ, Haluk Bilginer, Melisa Sözen, Ayberk Pekcan, Serhat Kılıç, Nejat İşler, Tamer Levent Yapım: 2014 Türkiye

Diğer filmler

Muppets Aranıyor

(Muppets Most Wanted) Y: James Bobin

O: Ricky Gervais, Ty Burrell, Tina Fey, Steve Whitmire

Yapım: 2014 ABD

KOMEDİ imdb: 6.9

Locke

Y: Steven Knight O: Tom Hardy, Olivia Colman, Ruth Wilson, Andrew Scott Yapım: 2013 İngiltere

AKSİYON imdb: 7.7

Karışık Aile

(Blended) Y: Frank Coraci O: Adam Sandler, Drew Barrymore, Kevin Nealon, Terry Crews Yapım: 2014 ABD

KOMEDİ imdb: 6.1